Թռչող փող
Թռչող փող (չինարեն՝ 飛錢), վարկային շրջանառության և վճարման միջոցների թղթային տեսակ, որն օգտագործվել է Չինաստանի Տան դինաստիայի ժամանակ: Այն հորինել են վաճառականները, բայց ընդունվել է պետության կողմից: Անունը ծագել է հսկայական տարածություններով կանխիկ գումար փոխանցելու նրանց ունակությունից՝ առանց դրանք ֆիզիկապես տեղափոխելու[1]: Այն իսկական թղթադրամների նախատիպն է, որոնք հայտնվել են Սուն դինաստիայի ժամանակ:
Ըստ Տանի նոր գրքի՝ 804 թվականին առևտրականները օգտագործել են թռչող փող[2][3]: 805-820 թվականների ընթացքում պողպատե մետաղադրամների պակասություն է եղել, որը Տան դինաստիայում խոչընդոտ է հանդիսացել ամենօրյա բիզնես գործարքների համար: Թռչող փողի ստեղծումը տեղի է ունեցել հարկային բարեփոխումից հետո, որը թույլ է տվել մասնակիորեն ընդունել նաև դրամական հարկեր, որն էլ իր հերթին մեծացրել է արժույթի պահանջարկը՝ վախեցնելով կառավարությանը, որ վաճառականները կարող են մայրաքաղաքից հանել մետաղադրամները շրջանառության համար, ուստի նրանք հրամայել են տեղական իշխանություններին ստեղծել դրամական համակարգեր՝ հիմնված մետաքսի, այլ գործվածքների և առօրյա իրերի վրա, ինչպես բարտերի դեպքում, ինչը խոչընդոտել է Տան դինաստիայի միջքաղաքային առևտրին և վնաս հասցրել ազգային տնտեսությանը: Թռչող փողի ներկայացման արդյունքում ամենամեծ օգուտը ստացել են թեյի վաճառականները, և այս վաճառականները օգնել են բարելավել մայրաքաղաքի և շրջանների միջև առևտուրը:
Ի սկզբանե Տան դինաստիայի կառավարությունը ավելի դժվարությամբ է ընդունել մուրհակների գաղափարը և մի քանի անգամ փորձել էր արգելել դրանք, սակայն 812 թվականին թռչող փողը պաշտոնապես ընդունվել է որպես փոխանակման վավերական միջոց: Այն բանից հետո, երբ կառավարությունը ընդունել է այս մուրհակները, թռչող փողի վերահսկումը սկսել են վարել Եկամուտների նախարարությունը (戶部), Հարկային բյուրոն (度支司) և Աղի մենաշնորհային բյուրոն (鹽錢司): Պետությունը սկսել է տպել սեփական թղթադրամները: Թռչող փողը շարունակել է մնալ կիրառության մեջ մինչև Սուն դինաստիայի վաղ շրջան[4]:
Ծագում
618-758 թվականների ընթացքում Չինաստանի աղի մոնոպոլիան վերահսկվել է տեղական կառավարությունների կողմից՝ ի տարբերություն կայսերական կառավարության, այս համակարգը հայտնի է դարձել որպես Քայճոնի քաղաքականություն, տեղական կառավարությունները իրենք աղ չեն արտադրել, սակայն հարկել են այն: 758 թվականին կառավարական պաշտոնյա Լյու Յանը համոզել է կայսերական կառավարությանը կրկին ակտիվորեն կիրառել իր աղի մենաշնորհը։ Սա հայտնի է դարձել որպես Ժեչեի քաղաքականություն: Ժեչեի քաղաքականության համաձայն՝ չինացի վաճառականներին վճարել են աղի վկայագրերով՝ սահմանային բանակներին ուղղակիորեն մատակարարումներ իրականացնելու դիմաց: Կայսր Սյանցոնի օրոք մետաղադրամների մատակարարումը սակավ է եղել, և երբ չինացի վաճառականները մեկնել են մայրաքաղաք, նրանք իրենց գումարները վստահել են իրենց տեղական կառավարությունների ներկայացուցչություններին, Տան դինաստիայի տարբեր բանակներին, կառավարական հանձնակատարներին և տեղի հարուստ ընտանիքներին։ Առևտրականներն այդպես են արել իրենց ճանապարհորդական բեռը թեթևացնելու համար, քանի որ նրանք շտապում էին ուղևորվել տարբեր ուղղություններով: Երբ տեղական գրասենյակներում պահված հաշիվները համընկնում էին, նրանք կարող էին հանել իրենց գումարը[5]:
Կիրառություն
Երբեք նախատեսված չի եղել, որ թռչող փողերը պետք է կիրառվեն որպես օրինական վճարման միջոց, ուստի դրանց շրջանառությունը սահմանափակ է եղել: Այնուամենայնիվ, քանի որ մայրաքաղաքում դրանք կարող էին փոխանակվել կոշտ արժույթով 1000 վենի դիմաց 100 վեն փոխարժեքով, վաճառականներն իրենց շրջանում առևտուր են արել դրանցով՝ կիրառելով դրանք իբրև արժույթ: Թռչող փողը շարունակել է կիրառվել Հինգ դինաստիաների ժամանակաշրջանում մինչև Սուն դինաստիայի իշխանությունը 960 թվականին[6]:
Միայն Սուն դինաստիայի և դրան հաջորդած Ցին դինաստիայի իշխանության ժամանակ են թղթային փողերը պաշտոնապես հաստատվել որպես օրինական վճարման միջոց: Ի վերջո Սուն դինաստիան սկսել է ավելի շատ թղթադրամներ թողարկել՝ պրակտիկա, որը, ի վերջո, հանգեցրել է անկառավարելի գնաճի[7]:
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ Yang, Lien-sheng (1971). Money and Credit in China (2nd ed.). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. էջեր 51–52. ISBN 0-674-58300-0.
- ↑ Inner Mongolian Numismatic Research Institute (1992). A Compilation of Pictures of Chinese Ancient Paper Money (Bilingual ed.). Beijing: The China Finance Publishing House. էջ 3. ISBN 7-5049-0861-4.
- ↑ Ouyang, Xiu. «New Book of Tang». Chinese Notes. Վերցված է 31 July 2019-ին.
- ↑ «feiqian 飛錢, bills of exchange.». 2000 ff. © Ulrich Theobald - ChinaKnowledge.de - An Encyclopaedia on Chinese History, Literature and Art (անգլերեն). 10 May 2016. Վերցված է 6 February 2018-ին.
- ↑ Randall Morck (University of Alberta - Department of Finance and Statistical Analysis; National Bureau of Economic Research (NBER); European Corporate Governance Institute; Asian Bureau of Finance and Economic Research) & Fan Yang (University of Saskatchewan) (12 April 2010). «The Shanxi Banks» (անգլերեն). Academia.edu. Վերցված է 31 October 2019-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «China - Five Dynasties, Ten Kingdoms | Britannica». www.britannica.com (անգլերեն). Վերցված է 2024-05-25-ին.
- ↑ Pollard, Elizabeth (2015). Worlds Together Worlds Apart. W.W. Norton & Company. էջ 352. ISBN 978-0-393-92207-3.
Աղբյուրներ
- Kang Guohong (康國宏) (1997). "Feiqian (飛錢)", in Men Kui (門巋), Zhang Yanqin (張燕瑾), ed. Zhonghua guocui da cidian (中華國粹大辭典) (Xianggang: Guoji wenhua chuban gongsi), 104. (in Chinese)
- Yao Enquan (姚恩權) (1993). "Feiqian (飛錢)", in Shi Quanchang 石泉長, ed. Zhonghua baike yaolan (中華百科要覽) (Shenyang: Liaoning renmin chubanshe), 85. (in Chinese)
- Zhou Fazeng (周發增), Chen Longtao (陳隆濤), Qi Jixiang (齊吉祥), ed. (1998). Zhongguo gudai zhengzhi zhidu shi cidian (中國古代政治制度史辭典) (Beijing: Shoudu shifan daxue chubanshe), 362. (in Chinese)