Բութանի տնտեսություն
Բութանի տնտեսությունը հիմնված է գյուղատնտեսության և անտառային տնտեսության վրա, որոնք ապահովում են բնակչության ավելի քան 60%-ի ապրուստի հիմնական միջոցները: Գյուղատնտեսությունը հիմնականում բաղկացած է գոյատևող հողագործությունից և անասնապահությունից: Խորդուբորդ լեռները գերակշռում են տեղանքում և դժվարացնում են ճանապարհների և այլ ենթակառուցվածքների կառուցումը: Բութանը մեկ շնչին ընկնող համախառն ներքին արդյունքով (անվանական) ամենահարուստ երկրների շարքում է Հարավային Ասիայում՝ 2022 թվականի դրությամբ՝ 3,491 դոլար, սակայն այն դեռ զբաղեցնում է 153-րդ տեղը և ամենաաղքատն է աշխարհում: Ընդհանուր համախառն ներքին արդյունքը կազմում է ընդամենը 2653 մլն դոլար և 178-րդն է ըստ Արժույթի միջազգային հիմնադրամ-ի:
Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Ասիայի տնտեսություն ![]() | |
---|---|---|
Երկիր | Բութան ![]() | |
Վայր | Բութան ![]() | |
Անվանական ՀՆԱ | 2 511 852 941,17647 ԱՄՆ դոլար ![]() | |
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 3130 ԱՄՆ դոլար ![]() | |
ՀՆԱ (ԳՀ) | 7 584 700 959 միջազգային դոլար ![]() | |
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 9391,539 միջազգային դոլար ![]() | |
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | 6,2±0,1 տոկոս ![]() | |
Ընդհանուր պահուստներ | 1 206 238 190 ԱՄՆ դոլար ![]() | |
Գնաճի մակարդակ | 3,7±0,1 տոկոս ![]() |
Բութանի տնտեսությունը սերտորեն կապված է Հնդկաստանի հետ ամուր առևտրային և դրամական կապերի և Հնդկաստանի ֆինանսական օգնությունից կախվածության շնորհիվ: Արդյունաբերական հատվածում արտադրության մեծ մասը տնակային արդյունաբերության տեսակն է: Զարգացման ծրագրերի մեծ մասը, ինչպիսիք են ճանապարհաշինությունը, հիմնված են հնդիկ միգրանտների աշխատանքի վրա: Մոդելային կրթական, սոցիալական և բնապահպանական ծրագրերն իրականացվում են բազմակողմ զարգացման կազմակերպությունների աջակցությամբ:
Յուրաքանչյուր տնտեսական ծրագիր հաշվի է առնում երկրի շրջակա միջավայրն ու մշակութային ավանդույթները պաշտպանելու կառավարության ցանկությունը։ Օրինակ` կառավարությունը, զբոսաշրջային հատվածի իր զգուշավոր ընդլայնմամբ, խրախուսում է բարձրակարգ, էկոլոգիապես բարեխիղճ զբոսաշրջիկների այցելությունները: Մանրամասն վերահսկողությունը և անորոշ քաղաքականությունը այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են արդյունաբերության լիցենզավորումը, առևտուրը, աշխատուժը և ֆինանսները շարունակում են խոչընդոտել օտարերկրյա ներդրումներին: Հիդրոէներգիայի արտահանումը դեպի Հնդկաստան՝ խթանել է Բութանի ընդհանուր աճին, թեև ՀՆԱ-ն անկում է ապրել 2008 թվականին՝ Հնդկաստանի արտահանման գերակշռող շուկայի դանդաղման հետևանքով:
1961 թվականից ի վեր Բութանի կառավարությունն ուղղորդել է տնտեսությունը հնգամյա պլանների միջոցով՝ տնտեսության զարգացմանը նպաստելու նպատակով[1]
2023 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Բութանը եզրափակել է ՄԱԿ-ի ամենացածր զարգացվածություն ունեցող երկրների (LDCs) ցուցակը՝ այն 7-րդ երկիրն է, որն արել է դա և առաջինը 3 տարվա ընթացքում[2][3]:
Մակրոտնտեսական միտում
Արժույթի միջազգային հիմնադրամի կողմից Բութանի համախառն ներքին արդյունքի շուկայական գներով միտումների գծապատկերը
Տարի | ՀՆԱ
(միլիոն բութանական արժույթ) |
ՀՆԱ
(ԱՄՆ դոլար) |
---|---|---|
1985 | 2,166 | 175 |
1990 | 4,877 | 279 |
1995 | 9,531 | 294 |
2000 | 20,060 | 460 |
2005 | 36,915 | 828 |
2008 | 45,000 | 1280 |
2011 | 84,950 | 1695 |
2014 | 119,546 | 1784 |
2017 | 159,572 | 2294 |
Բութանի հիդրոէներգետիկ ներուժը և նրա գրավչությունը զբոսաշրջիկների համար հիմնական ռեսուրսներն են: Բութանի կառավարությունը որոշակի առաջընթաց է գրանցել երկրի արտադրողական բազայի ընդլայնման և սոցիալական բարեկեցության բարելավման գործում:
2010 թվականին Բութանը դարձել է աշխարհում առաջին երկիրը, որն արգելել է ծխելն ու ծխախոտի վաճառքը։ Համավարակի ընթացքում անդրսահմանային մաքսանենգությունը կանխելու համար ծխախոտի դեմ պայքարի նոր կանոններ և կանոնակարգեր, 2021 թվականին թույլ են տվել ծխախոտի արտադրանքի ներմուծումը, վաճառքը և սպառումը[4]:
Անդամակցություն տնտեսական կազմակերպություններին և պայմանագրերին
Առևտրի առումով Բութանը Հարավային Ասիայի ազատ առևտրի գոտու (SAFTA) և Բենգալյան ծոցի բազմաոլորտ տեխնիկական և տնտեսական համագործակցության նախաձեռնության (BIMSTEC) և Հարավային Ասիայի ենթատարածաշրջանային տնտեսական համագործակցության (SASEC) անդամ է[5][6][7]: Բութանը նաև համաասիական համագործակցության երկխոսության (ACD) և Ասիական զարգացման բանկի անդամ է[8][9]:
Բութանն առաջին անգամ ԱՀԿ-ին միանալու դիմել է 1999 թվականին և որպես դիմորդ արագ ստացել է դիտորդի կարգավիճակ[10]: Դրանից բացի՝ ԱՀԿ-ում անդամակցության գործընթացը շատ հետաձգվել և պարբերաբար դադարեցվել է՝ հիմնականում բխելով Բութանի կառավարության սեփական մտահոգություններից և նկատառումներից[10][11][12]: Բութանի կառավարությունը հավանություն է տվել ԱՀԿ-ին անդամակցելուն 2023 թվականի ապրիլին՝ մասամբ արագացնելով երկրի առաջիկա դուրս գալու գործընթացը ՄԱԿ-ի կողմից սահմանված «թույլ զարգացած երկրներ» (LDC) կատեգորիայից[13][14]: Համաձայն ԱՀԿ կանոնների և գործընթացների՝ LDC կարգավիճակ ունեցող երկրի վերելքը պայմանավորված է որոշակի պահանջներով, համապատասխանության ավելի մեղմ ժամկետներով և լրացուցիչ աջակցությամբ[15]: Այսպիսով՝ չնայած LDC կարգավիճակի կորստին՝ ինչպես եղավ 2023 թվականի դեկտեմբերին այն արտացոլում էր Բութանի հաջողությունը և զարգացման առաջընթացը, այն նաև նշանակում էր ԱՀԿ վերելքի հետագա ուշացում (այսինքն՝ վերելք LDC կարգավիճակի կորստից հետո)՝ էլ ավելի դժվարացնելով ճանապարհը դեպի ԱՀԿ լիիրավ անդամի կարգավիճակ[12][13][16]:
ՀՆԵ-ն ընդդեմ ՀՆԱ-ի
1970-ականներին թագավորը համախառն ազգային երջանկությունը վեր է դասել համախառն ներքին արդյունքից[17][18]:
Ծանոթագրություններ
- ↑ «1961 – First Five-Year Plan launched». Bhutan 2008. Արխիվացված է օրիգինալից 25 August 2011-ին. Վերցված է 22 August 2011-ին.
- ↑ «UN list of least developed countries | UNCTAD».
- ↑ «How Bhutan graduated from the 'Least Developed Country' status». 12 March 2023.
- ↑ «Selling and buying of tobacco products are no longer illegal in Bhutan». DailyBhutan. Վերցված է 6 December 2021-ին.
- ↑ Penjore, D (2004). «Security of Bhutan: walking between the giants» (PDF). Journal of Bhutan Studies. 10: 108–131 – via Cambridge University Press.
- ↑ «Bhutan | International Investment Agreements Navigator | UNCTAD Investment Policy Hub». investmentpolicy.unctad.org. Վերցված է 2024-05-01-ին.
- ↑ «South Asian Free Trade Area (SAFTA) | LDC Portal - International Support Measures for Least Developed Countries». www.un.org. Վերցված է 2024-04-29-ին.
- ↑ «Asia Cooperation Dialogue». www.acd-dialogue.org. Վերցված է 2024-04-29-ին.
- ↑ Asian Development Bank (12 July 2023). «Bhutan and ADB». www.adb.org (անգլերեն). Վերցված է 1 May 2024-ին.
- ↑ 10,0 10,1 «Bhutan's Long Journey Into the World Trade Organization». thediplomat.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-05-01-ին.
- ↑ «Govt says no to WTO for now». The Bhutanese (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-05-02-ին.
- ↑ 12,0 12,1 Wangchuk, Karma Tshering (2021-03-09). «Bhutan and India's Free Trade Agreement (FTA) and the World Trade Organization (WTO): A Critical Appraisal». Rig Tshoel - Research Journal of the Royal Thimphu College (անգլերեն). 4 (1).
- ↑ 13,0 13,1 «Opinions vary as Bhutan's graduation from LDC Status amid joining WTO». The Bhutanese (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-05-01-ին.
- ↑ «Graduation of countries from the least developed country category; Resolution adopted by the General Assembly on 13 December 2018» (PDF). United Nations (UN.org). 13 December 2018. Վերցված է 1 May 2024-ին.
- ↑ «World Trade Organization (WTO ) | LDC Portal - International Support Measures for Least Developed Countries». www.un.org. Վերցված է 2024-05-02-ին.
- ↑ «Bhutan graduates from LDC status | Department of Economic and Social Affairs». www.un.org. Վերցված է 2024-05-01-ին.
- ↑ Sharma, Lyonpo Loknath (25 October 2021). «What Bhutan got right about happiness - and what other countries can learn». World Economic Forum. Վերցված է 2022-02-27-ին.
- ↑ «Bhutan's Gross National Happiness Index». Oxford Poverty & Human Development Initiative (OPHI). University of Oxford. Վերցված է 2022-02-27-ին.
Այլ ընթերցանություն
- «The Economic Contribution of Copyright-Based Industries in Bhutan» (PDF). Intellectual Property Division, Ministry of Economic Affairs. Royal Government of Bhutan. October 2011. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2013-06-04-ին.
- «Economic Development Policy» (PDF). Royal Government of Bhutan. December 2016. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2022-10-09-ին.
- Shah, Sukhdev (1989). «Developing Bhutan's Economy: Limited Options, Sensible Choices». Asian Survey. 29 (8): 816–831. doi:10.2307/2644628. ISSN 0004-4687. JSTOR 2644628.
- Nayak, Sohini (7 February 2022). «The Bhutanese economic revival». ORF.
- Ranjan, Amit (17 February 2020). «Structural Transformation of Bhutan's Economy: Challenges Remain». National University of Singapore (NUS) Institute of South Asian Studies (ISAS).