Սոֆի Շոլ
Սոֆիա Մագդալենա Շոլ (գերմ.՝ Sophie Magdalena Scholl, մայիսի 9, 1921[1][2][3][…], Forchtenberg - փետրվարի 22, 1943[3][4], Munich Prison, Մյունխեն, Նացիստական Գերմանիա), գերմանական դիմադրության շարժման ակտիվիստ։ Իր ավագ եղբոր՝ Հանս Շոլի և Մյունխենի համալսարանի մի շարք այլ ուսանողների հետ ստեղծել է «Սպիտակ վարդ» խումբը, որի մասնակիցները կազմակերպել են խաղաղ հականացիստական ակցիաներ (ինչպես օրինակ թռուցիկների տարածումը)։ Սոֆի և Հանս Շոլերը ձերբակալվել են պետական դավաճանության մեղադրանքով և գլխատվել գիլյոտինի վրա։
| Սոֆի Շոլ գերմ.՝ Sophie Scholl | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մայիսի 9, 1921[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Forchtenberg |
| Մահացել է | փետրվարի 22, 1943[3][4] (21 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Munich Prison, Մյունխեն, Նացիստական Գերմանիա |
| Գերեզման | Friedhof am Perlacher Forst |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Վայմարյան Հանրապետություն և .svg){kind=small} Նացիստական Գերմանիա |
| Մայրենի լեզու | գերմաներեն |
| Կրոն | լյութերականություն |
| Կրթություն | Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան |
| Մասնագիտություն | ուսանողուհի և Դիմադրության մարտիկ |
| Ծնողներ | հայր՝ Robert Scholl?, մայր՝ Magdalena Scholl?[5] |
| Անդամություն | Սպիտակ վարդ (դիմադրության խումբ) |
 Sophie Scholl Վիքիպահեստում | |
Սկսած 1970-ական թվականներին Գերմանիայում աճել է հետաքրքրությունը Սոֆի և Հանս Շոլերի ճակատագրի նկատմամբ։ Այսօր նրանք համարվում են նացիզմի դեմ ոչ բռնի պայքարի խորհրդանիշներ։
Պատանեկություն խմբագրել
Սոֆի Շոլը ծնվել է Ֆորխտենբերգում, որի քաղաքապետը եղել է նրա հայրը։ Նա եղել է ընտանիքի հինգ երեխաներից չորրորդը։ 1930 թվականին ընտանիքը տեղափոխվել է Լյուդվիգսբուրգ, իսկ երկու տարի անց՝ Ուլմ։ 12 տարեկանից Սոֆին անդամակցել է նացիստական Գերմանացի աղջիկների միությանը։ Սոֆի եղբայրները՝ Հանսը և Վերները (1944 թվականի հունիսին անհայտ կորել է ռազմաճակատում) և քույրը՝ Ինգեն 1937 թվականին ձերբակալվել են Գեստապոյի կողմից՝ անօրինական քաղաքական գործունեություն ծավալելու մեղադրանքով։ Նրանք անդամակցում էին Գերմանական երիտասարդական շարժմանը։ Մի քանի ժամ անց ազատ են արձակվել։
1940 թվականին Սոֆին ավարտել է դպրոցը և, որպես դաստիարակ, աշխատանքի է անցել մանկապարտեզում։ Հաջորդ տարի նա ստիպված աշխատանքի է անցել Աշխատանքի կայսերական ծառայությունում (RAD), քանի որ համալսարանում սովորելու համար անհրաժեշտ էր RAD-ին ենթակա ստորաբաժանումներում աշխատանքային փորձ։ 1942 թվականի մայիսին Սոֆին ընդունվել է Մյունխենի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետ։ Հանսն արդեն սովորում էր բժշկական ֆակուլտետում և Սոֆիին ծանոթացրել էր իր ընկերների հետ, որոնք ձևավորել էին նեղ շրջանակ՝ կապված փիլիսոփայական, քաղաքագիտական, երաժշտական, գրականագիտական և սպորտային հետաքրքրությունների հետ։
Սպիտակ վարդ խմբագրել
Սկսած 1942 թվականի ամառվանից մի քանի ուսանողներ, այդ թվում նաև Հանս Շոլը, սկսեցին հորինել և գաղտնի տարածել թռուցիկներ, որոնք կոչ էին անում դիմադրել նացիստական ագրեսիային։ Թռուցիկները թողարկվում էին «Սպիտակ վարդի» անունից։ Շատերը կարծում են, որ Սոֆին հենց առաջին օրերից միացել է խմբին, սակայն նա, իրականում, «Սպիտակ վարդին» անդամակցել է շատ ավելի ուշ՝ դառնալով կազմակերպության ակտիվ դերակատարներից մեկը։ 1943 թվականի փետրվարի 18-ին Սոֆին և Հանսը ձերբակալվել են համալսարանում՝ թռուցիկների տարածման մեղադրանքով։ Մի փոքր ուշ ձերբակալվել են նաև «Սպիտակ վարդի» մյուս անդամները։
Հանսի, Սոֆիի և Քրիստոֆ Պրոբստի դատավարությունը տեղի է ունեցել փետրվարի 22-ին, Ազգային դատական պալատում։ Դատավոր Ռոլանդ Ֆրեյսլերը մեղավոր է ճանաչել բոլոր երեքին էլ պետական դավաճանության մեջ և դատապարտել մահապատժի։ Դատավճռում նշվում էր․ «Մեղադրյալները ռազմական արդյունաբերության սաբոտաժի կոչեր են արել, նրանք քննադատել են մեր ազգի նացիոնալ-սոցիալիստական կենսակերպը, քարոզել պարտվողական տրամադրություններ և վատաբանել ֆյուրերին։ Այդպիսով նրանք օգնել են Ռայխի թշնամիներին և փորձել խաթարել մեր երկրի պաշտպանողականությունը։ Դրա համար նրանք պետք է պատասխան տան սեփական կյանքով»[6]։ Նույն օրը դատավճիռը իրականացվել է։ Բոլոր երեքը Մյունխենի Շտադելհայմ բանտում գլխատվել են։ Գլխատողը եղել է Յոհան Ռայհարթը, որը հայտնի էր գիլյոտինի մոդեռնիզացմամբ։ Վերջինիս ձեռքով գլխատվել է 3165 մարդ։
Հիշատակ խմբագրել
Հանս և Սոֆի Շոլերի պատվին վերանվանվել է այն հրապարակը, որտեղ գտնվել է Մյունխենի համալսարանի գլխավոր մասնաշենքը (գերմ.՝ Geschwister-Scholl-Platz), ինչպես նաև անվանվել համալսարանի կազմում գործող քաղաքագիտության ինստիտուտը։ Համալսարանի ներքին բակում «Սպիտակ վարդերի» անդամների պատվին կանգնեցվել է հուշարձան։ Համալսարանի ուսանողական կոմիտեի շրջանակներում մեծ օժանդակություն է վայելում համալսարանին՝ Սոֆի և Հանս Շոլերի պատվին կոչելու, որը ներկայումս կոչվում է Բավարիայի երկու ղեկավարների անունով[7]։ 2003 թվականի փետրվարի 22-ին, Սոֆիի գլխատման 60-ամյակի առթիվ, նրա կիսանդրին տեղադրվել է Վալհալի անվանի գերմանացիների պանթեոնում։
Սոֆի Շոլի կյանքին նվիրված են երեք ֆիլմեր, որոնք թողարկվել են Գերմանիայում 1970-ական և 1980-ական թվականներին։ 2005 թվականին թողարկվել է «Սոֆի Շոլ․ վերջին օրեր», որտեղ գլխավոր դերը մարմնավորել է Յուլիա Ենչը։ Ֆիլմի կարգախոսն է․ «1943 թվականին մի երիտասարդ կին կանգնեց պայքարելու նացիզմի դեմ։ Նրա քաջությունը նրան դարձրեց լեգենդ։ Սա նրա պատմությունն է…»։ Կինոնկարը նոմինացվել է «Օսկար» կինոմրցանակի՝ «Օտարալեզու ֆիլմերի» կատեգորիայում։ Ենչը ստացել է մի քանի մրցանակներ, այդ թվում նաև Բեռլինի կինոփառատոնի «Արծաթե առյուծ», Գերմանական կինոակադեմիայի և «Ֆելիքս» եվրոպական կինոփառատոնի մրցանակներ։
1980 թվականից տրվում է Հանս և Սոֆի Շոլերի գրական մրցանակը։ Մրցանակը տրվում է այն ստեղծագործությունների համար, որոնք «վկայում են հոգևոր անկախության մասին, գովաբանում քաղաքացիական ազատությունը, բարոյական, ինտելեկտուալ և էսթետիկ քաջությունը և այդպիսով տալիս զգալի իմպուլս՝ ժամանակակիցների պատասխանատվության զգացման համար»։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Discogs — 2000.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Nuremberg Trials Project — 2016.
- ↑ Приговор по делу Ганса и Софи Шолль и Кристофа Пробста(գերմ.)
- ↑ Eike Petering (20 июля 2004). «Sophie-Scholl-Film» (գերմաներեն). Deutschlandfunk. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 4-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Inge Scholl, Dorothee Sölle The White Rose = Die Weiße Rose. — Wesleyan University Press, 1986. — 160 с. — ISBN 0819560863
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Институт Ганса и Софи Шолль(գերմ.)
- Софи Шолль на Findagrave.com
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սոֆի Շոլ» հոդվածին։ |