Վիքիպեդիա

Սուրբ Նիկողայոսի այցը

«Սուրբ Նիկողայոսի այցը» (անգլ.՝ „A Visit from St. Nicholas“) կամ «Սուրբ Ծնունդից առաջ գիշերը» (անգլ.՝ „The Night Before Christmas“) կամ առաջին տողy` «Սուրբ Ծնունդից մի գիշեր առաջ» („Twas the Night Before Christmas“), ամերիկացի բանաստեղծ և լեզվաբան Կլեմենտ Մուրի կողմից գրված մանկական բանաստեղծություն, որն առաջին անգամ հրատարակվել է ԱՄՆ-ում 1823 թվականին: Որոշ գրականագետներ հեղինակությունը վերագրում են Հենրի Լիվինգսթոն Կրտսերին։

Սուրբ Նիկողայոսի այցը
անգլ.՝ A Visit from St. Nicholas
Տեսակբանաստեղծություն և poem in alexandrines?
Ձևբանաստեղծություն
ՀեղինակClement Clarke Moore?
Երկիր ԱՄՆ
Բնագիր լեզուանգլերեն
ԿերպարներՍանտա Կլաուս, Dasher?, Dancer?, Prancer?, Vixen?, Comet?, Cupid?, Donner? և Blitzen?
ՆկարազարդողFlorence Wyman Ivins?
Հրատարակվել էդեկտեմբերի 23, 1823
Թվային տարբերակarchive.org/details/newyorkbkpoet00fennrich/page/n232
 A Visit from St. Nicholas

«Սուրբ Նիկողայոսի այցը» բանաստեղծությունը զգալիորեն ազդել է ամբողջ անգլախոս աշխարհում Սանտա Կլաուսի մասին գաղափարների վրա:

Ժողովրդականություն

խմբագրել

Մինչ այս ստեղծագործության թողարկումը Սանտա Կլաուսի մասին պատկերացումները բավականին անորոշ էին։ «Սուրբ Նիկողայոսի այցը» նկարագրում է, թե ինչ տեսք ունի Սանտա Կլաուսը, ինչպես է նա շարժվում (երկնքում թռչում է եղջերուներով սահնակով, նշվում են նաև ութ եղջերուների անունները) և ինչ է իրականում տեղի ունենում, երբ նա Սուրբ Ծննդյան նախօրեին նվերներով այցելում է տուն:

Մինչ այժմ «Սուրբ Նիկողայոսի այցը» Ամերիկայի ամենասիրված Սուրբ Ծննդյան հեքիաթներից մեկն է։ Որոշ հետազոտողներ այն գնահատում են որպես «թերևս ամենահայտնի բանաստեղծությունը, որը երբևէ գրել է ամերիկացին»[1]։ Բանաստեղծությունը հսկայական ժողովրդականություն է ձեռք բերել ժողովրդական մշակույթի այլ ժանրերում՝ կոմիքսներ, թատերական ներկայացումներ, մուլտֆիլմեր և այլն, ինչպես նաև դարձել է ծաղրանմանակումների առարկա:

Սյուժե

խմբագրել
 

Սուրբծննդյան գիշերը, երբ կինն ու երեխաները քնած են, ընտանիքի հայրն արթնանում է իր տան մոտ հնչող աղմուկից։ Պատուհանից դուրս նայելով՝ նա տեսնում է Սանտա Կլաուսին (Սուրբ Նիկողայոսին) օդով թռչող սահնակով, որը քաշում էին ութ եղջերուներ։ Տան տանիքում սահնակը կանգնեցնելուց հետո Սանտա Կլաուսը խաղալիքների տոպրակով ծխնելույզով տուն է մտնում։ Հայրը դիտում է, թե ինչպես է Սանտա Կլաուսը նվերներ դնում բուխարիի մոտ կախված երեխաների գուլպաների մեջ և ծիծաղում ինքն իրեն: Դրանից հետո Սանտա Կլաուսը կրկին դուրս է գալիս ծխնելույզից և հրաժեշտ տալիս բոլորին՝ մաղթելով «Շնորհավոր Սուրբ Ծնունդ և բարի գիշեր»:

Տեքստը բնագրում

խմբագրել
A Visit from St. Nicholas


'Twas the night before Christmas, when all thro' the house
Not a creature was stirring, not even a mouse;
The stockings were hung by the chimney with care,
In hopes that St. Nicholas soon would be there;
The children were nestled all snug in their beds,
While visions of sugar plums danced in their heads.

Բանաստեղծական չափը

խմբագրել

Բանաստեղծությունը գրված է չորս ոտանի անապեստով (չորս ոտք՝ փոփոխական վանկերով՝ անշեշտ-անշեշտ-շեշտված)։ Նման չափի են գրված որոշ լիմերիկներ և Մուրի որոշ այլ բանաստեղծություններ։ Մինչ յուրաքանչյուր քառատողի առաջին երկու տողերը գրված են սովորական անապեստով, 3-րդ և 4-րդ տողերը սկսվում են չշեշտված վանկով: Նմանապես, 9-րդ և 10-րդ տողերը սկսվում են չշեշտված վանկով, և բացի այդ, տողի վերջում ավելացվում է լրացուցիչ չշեշտված վանկ:

Ձեռագիր պատճեններ

խմբագրել
 
Նյու Յորքի պատմական ընկերությունում պահվող բանաստեղծության ձեռագիր

Ներկայումս բանաստեղծության չորս ձեռագիր օրինակ կա, որոնցից երեքը գտնվում են թանգարաններում, այդ թվում մեկը՝ Նյու Յորքի պատմական ընկերության գրադարանում[2]։ Չորրորդ օրինակը, որը Մուրը նվիրել էր ընկերոջը 1860 թվականին, 2006 թվականին աճուրդում 280 հազար դոլարով վաճառվել Է Նյու Յորքից մի անանուն գնորդի, որի մասին հայտնի է միայն այն, որ նա «մեդիաընկերության գլխավոր գործադիր տնօրենն է»[3]։

Ստեղծման պատմություն

խմբագրել
 
Կլեմենտ Քլարկ Մուր, բանաստեղծության հեղինակը

Ըստ լեգենդի[4]` բանաստեղծությունը գրել է ամերիկացի բանաստեղծ Կլեմենտ Մուրը իր երեխաների համար ձմեռային ձնառատ օրը սահնակով զբոսանքի ժամանակ։ Սանտա Կլաուսի (Սուրբ Նիկողայոսի) կերպարի նախատիպը եղել է ինչպես Սուրբ Նիկողայոսի պատմական կերպարը, այնպես էլ տեղացի բանվոր-հոլանդացին։ Սանտա Կլաուսի շատ բնորոշ գծեր, մասնավորապես՝ եղջերուների օգտագործումը, հորինել է ինքը՝ Մուրը[5]։ Բանաստեղծությունն առաջին անգամ 1823 թվականի դեկտեմբերի 23-ին անանուն տպագրվել է Նյու Յորքի Թրոյ քաղաքում՝ Sentinel թերթում, որտեղ այն ուղարկել է Կլեմենտ Մուրի ընկերը[1], որից հետո այն անանուն տպագրվել է նաև այլ հրատարակությունների կողմից: Առաջին անգամ բանաստեղծության հեղինակի՝ Մուրի անունը նշվել է 1837 թվականին, իսկ ինքը՝ Մուրը, հեղինակությունը ճանաչել է միայն 1844 թվականին՝ իր բանաստեղծությունների ժողովածուում ներառելով «Սուրբ Նիկողայոսի այցը»։ Բայց այդ ժամանակ առաջին հրատարակության հրատարակիչը և առնվազն յոթ ուրիշներ արդեն իսկ ճանաչում էին Կլեմենտ Մուրին որպես հեղինակ[6][7]։ Մուրի այսքան երկար լռությունը իր հեղինակության վերաբերյալ բացատրվում է նրանով, որ նա պատկառելի գիտնականի համբավ ուներ և չէր ցանկանում իր անունը կապել «անլուրջ» բանաստեղծության հետ։ Մուրը «Սուրբ Նիկոլասի այցը» ներառել է 1844 թվականի բանաստեղծությունների ժողովածուում՝ իր երեխաների պնդմամբ, որոնց համար բանաստեղծությունն ի սկզբանե գրվել է[6]։

Սանտա Կլաուսի կերպարի գաղափարը Մուրը փոխառել է իր ընկեր Վաշինգտոն Իրվինգից, բայց, ի տարբերություն Իրվինգի, Մուրը պատկերել է իր կերպարը որպես «ուրախ ծեր Էլֆ», որը գալիս է Սուրբ Ծննդյան նախօրեին, այլ ոչ թե Սուրբ Ծննդյան օրը: Այդ ժամանակ Սուրբ Ծնունդը գերազանցում էր Ամանորի տոնակատարությունը որպես ձմեռային ընտանեկան տոն, բայց բողոքականները Սուրբ Ծնունդը դիտում էին որպես «կաթոլիկ տգիտության և խաբեության» արդյունք[1] և դեմ էին դրա տոնակատարությանը: «Ստիպելով» Սուրբ Նիկողայոսին գալ Սուրբ Ծննդյան նախօրեին, Մուրը «խելացիորեն շեղեց ուշադրությունը Սուրբ Ծնունդից՝ այս տոնի հետ կապված բոլոր տարաձայնություններով»: «Նյույորքցիները գրկեցին «Սուրբ Ծննդյան մանկական տարբերակը», կարծես դա անում էին իրենց ամբողջ կյանքում»[1]։

An American Anthology, 1787-1900 հրատարակության մեջ[8] որը խմբագրվել է Սթեդմանի կողմից, Մուրի բանաստեղծությունը հրատարակվել է գերմանական ուղղագրության միջոցով՝ Սանտա Կլաուսի եղնիկներին անվանակոչելու համար՝ «Donder and Blitzen»։

Մուրի բանաստեղծության ժամանակակից հրատարակությունները հաճախ արտացոլում են լեզվական և մշակութային իրողությունների փոփոխությունները: Օրինակ՝ հնագիտական տարեգրությունն այստեղ՝ «բայց ես լսեցի, թե ինչպես է նա բացականչում տեսադաշտից դուրս գալուց առաջ» նախաբանում, հաճախ նշվում Է as-ում։ Սանտա Կլաուսի վերջին խոսքերը մեկնելուց առաջ «Happy Christmas to all, and to all a good-night» (հայ.՝ Շնորհավոր Սուրբ Ծնունդ բոլորին և բոլորին բարի գիշեր) հաճախ փոխարինում է «Merry Christmas« ավանդական անգլերեն ձևակերպմանը՝ օգտագործելով «goodnight»-ը որպես մեկ բառ:

Հեղինակության վեճ

խմբագրել
 
Հենրի Լիվինգսթոնը, որին որոշ հետազոտողներ վերագրում են բանաստեղծության հեղինակությունը

Մուրի հեղինակությունն առաջին անգամ բացահայտել է նրա ընկեր Չարլզ Ֆեննո Հոֆմանը Pennsylvania Inquirer and Daily Courier թերթի 1837 թվականի դեկտեմբերի 25-ի համարում։ Բացի այդ, վերապատվելի Դևիդ Բաթլերը, ով իբր բանաստեղծությունը ցույց է տվել Sentinel թերթի խմբագիր Օրվիլ Հոլլիին, եղել է Մուրի ազգականը։ Ինքը՝ Մուրը, նախընտրեց չհրապարակել «մանկական» բանաստեղծության իր հեղինակությունը, որպեսզի չվնասի իր հեղինակությունը գիտական շրջանակներում, բայց 1844 թվականին, երեխաների խնդրանքով, նա այն ներառեց իր բանաստեղծությունների անթոլոգիայում: Այդ ժամանակ սկզբնական հրատարակիչը և առնվազն յոթ այլ մարդիկ արդեն ճանաչել էին նրա հեղինակությունը:

1999 թվականին Նյու Յորքի Վեսսեր քոլեջի պրոֆեսոր Դոնալդ Ֆոսթերը հանդես եկավ հայտարարությամբ[9], որ «Սուրբ Նիկողայոսի այցը» բանաստեղծության բովանդակային վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ Մուրը դրա հեղինակը չէ[10]։ Ըստ Ֆոսթերի, բանաստեղծության հեղինակը, ամենայն հավանականությամբ, մայոր Հենրի Լիվինգսթոն կրտսերն էր, հոլանդական և շոտլանդական արմատներով նյույորքցի, որը հեռակա կապ ուներ Մուրի կնոջ հետ[10]։ Ֆոսթերի հայտարարությունը, սակայն, անմիջապես հերքեց նյույորքցի պատմաբան և հնագետ Սեթ Քալլերը, որը ժամանակին պատկանում էր Մուրի բանաստեղծության ինքնագրերից մեկին[11][12][13]։

Լիվինգսթոնի հեղինակության կողմնակիցները պնդում են, որ Մուրը «փորձել է նախ հերքել» հեղինակությունը[14]։ Նրանք նաև պնդում են, որ Մուրը կեղծ հայտարարել է, որ թարգմանել է բանաստեղծությունը[15]։ Սեթ Քալլերը հերքեց այս երկու թեզերը: Քալլերը ուսումնասիրեց Merinos and Other Sheep-ի «A Complete Treatise on Merinos and Other Sheep» գիրքը, ինչպես նաև Մուրի ստորագրած մի շարք նամակներ և պարզեց, որ գրքում ստորագրությունը չի պատկանում Մուրին, և, հետևաբար, Մուրին գրագողության մեջ մեղադրելու հիմք չկա: Քալլերի եզրակացությունները հաստատվել են փորձագետ-ձեռագրագետ Ջեյմս Լոուի, դոկտոր Ջո նիկելի (Pen, Ink & Evidence գրքի հեղինակ) և այլ փորձագետների կողմից։ Ըստ Քալլերի, Մուրի անունը, հավանաբար, գրքի վրա գրվել է Նյու Յորքի պատմական ընկերության գրադարանավարի կողմից՝ նշելու, որ դա Մուրի կողմից նվեր է հասարակությանը[6][16][17]։ Ինչ վերաբերում է Հենրի Լիվինգսթոնին, ապա նա ինքը երբեք չի հայտարարել իր հեղինակության մասին, և դրա մասին ոչ մի ապացույց չի հայտնաբերվել նրա ժառանգության մեջ՝ չնայած ավելի քան 40 տարվա որոնումներին:

Ֆոսթերը այլ փաստարկներ առաջ քաշեց Լիվինգսթոնի հեղինակության համար։ Մասնավորապես, Ֆոսթերը պնդում էր, որ Լիվինգսթոնի մայրը հոլանդացի էր, ով հետևում էր Սինտակլաասի տոնակատարության հոլանդական ավանդույթին, ինչպես նաև օգտագործում էր հոլանդական «Dunder» և «Blixem» անունները: Քալլերը, իր հերթին, նշել է, որ Մուրը գրող Վաշինգտոն Իրվինգի ընկերն էր և գրական ընկերության անդամ, և հնարավոր է, որ Իրվինգի միջոցով ծանոթացել է Նյու Յորքի հոլանդական որոշ ավանդույթների: 1809 թվականին Վաշինգտոն Իրվինգն իր «Նյու Յորքի պատմությունը» երգիծական գրքում (անգլ.՝ A History of New-York from the Beginning of the World to the End of the Dutch Dynasty), որը նա թողարկել է «Diedrich Knickerbocker» կեղծանունով, նկարագրել է առասպելական Սանտա Կլաուսի որոշ առանձնահատկություններ, մասնավորապես:

Եվ իմաստուն Օլոֆը երազ տեսավ ... տեսեք, բարի Սուրբ Նիկողայոսը եկավ՝ վազելով ծառերի գագաթների վրայով հենց այն սայլով, որով նա ամեն տարի նվերներ է մատուցում երեխաներին՝ նա եկավ և իջավ հենց այնտեղ, որտեղ վերջերս խնջույք էին կազմակերպել Կոմունիպոուի մեր հերոսները։ Եվ գուշակող Վան-Կորտլանդտը նրան ճանաչեց լայն գլխարկով, երկար ծխամորճով և «Հուդ վրոուի» քթի վրա կանգնած գործչի նմանությամբ: Եվ Սուրբ Նիկողայոսը ծխամորճը վառեց խարույկից, նստեց և սկսեց ծխել՝ և երբ նա ծխում էր, նրա ծխամորճի ծուխը օդ էր բարձրանում և ամպը պտտվում գլխավերևում: Եվ իմաստուն Օլոֆը հիշեց ամեն ինչ և շտապեց բարձրանալ ամենաբարձր ծառերից մեկի գագաթը, և տեսավ, որ ծուխը տարածվում է մեծ տարածության վրա.նա սկսեց ավելի ուշադիր նայել, և նրան թվաց, թե ծխի հսկայական սյուները տարբեր հրաշալի ուրվագծեր են ընդունում։ Նրա առաջի թանձր խավարի մեջ երևում էին պալատների ու գմբեթների ու վեհաշուք սրածայրերի ստվերները, որոնք մի պահ հայտնվում էին ու նորից անհետանում, մինչև ծուխը ցրվում էր ու ոչինչ չէր մնում, բացի կանաչ անտառից։ Եվ երբ Սուրբ Նիկողայոը ծխամորճը շրջեց, նա խրեց այն իր գլխարկի ժապավենի ետևում և, մատը դնելով քթին, շատ իմաստալից հայացք նետեց տուժած Վան-Կորտլանդտի վրա՝ հետո, նստելով իր սայլի մեջ, նա նորից բարձրացավ ծառերի գագաթներից վեր և անհետացավ։

2016 թվականին պրոֆեսոր Մակդոնալդ Ջեքսոնը, էմերիտուսը, Օքլենդի համալսարանի անգլերենի պրոֆեսոր և Նոր Զելանդիայի թագավորական ընկերության անդամ, անցկացրեց բանաստեղծության տեքստի հեղինակության որոշման իր փորձաքննությունը՝ օգտագործելով վիճակագրական մեթոդներ, ներառյալ նախկինում չօգտագործված հնչյունների վիճակագրական վերլուծությունը և եզրակացրեց, որ Լիվինգսթոնի հեղինակությունն ավելի հավանական է թվում[18]։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Edwin G. Burrows & Mike Wallace. Gotham: A History of New York City to 1898. — Ն. Յ.: Oxford University Press, 1999. — pp. 462—463. — ISBN 0-19-511634-8
  2. ↑ «A Visit from St. Nicholas». New-York Historical Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-12-23-ին. Վերցված է 2014-11-22-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  3. ↑ «Copy of Poem Sold; 'Twas Worth $280K». Washington Post. Associated Press. 2006-12-19. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-07-26-ին. Վերցված է 2008-04-19-ին.
  4. ↑ Walsh, Joseph J. Were They Wise Men Or Kings?: The Book of Christmas Questions. — Westminster John Knox Press, 2001. — С. 11. — ISBN 0-664-22312-5
  5. ↑ Restad, Penne L. Christmas in America. — Oxford University Press, 1995. — С. 48. — ISBN 0-19-509300-3
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Kaller, Seth. «The Authorship of The Night Before Christmas». sethkaller.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-12-12-ին. Վերցված է 2013-12-09-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  7. ↑ Siefker, Phyllis Santa Claus,. — McFarland & Company, 1997. — С. 4. — ISBN 0-7864-0246-6
  8. ↑ «Stedman, Edmund Clarence, ed. 1900. An American Anthology, 1787—1900». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-11-12-ին. Վերցված է 2017-11-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  9. ↑ Mann, Ted. "Ho, Ho, Hoax, " Scarsdale Magazine, 30 November 2006
  10. ↑ 10,0 10,1 «Major Henry Livingston, Jr. (1748—1828) Account of a Visit from St. Nicholas» Արխիվացված 2005-12-15 Wayback Machine, Representative Poetry Online
  11. ↑ Kaller, Seth. «The Authorship of The Night Before Christmas». Արխիվացված է Դեկտեմբեր 12, 2013 Wayback Machine-ի միջոցով:
  12. ↑ Lowe, James. «A Christmas to Remember: A Visit from St. Nicholas.» Autograph Collector. January 2000. 26-29.
  13. ↑ Nickell, Joe. «The Case of the Christmas Poem.» Manuscripts, Fall 2002, 54;4:293-308; Nickell, Joe. «The Case of the Christmas Poem: Part 2.» Manuscripts, Winter 2003, 55;1:5-15.
  14. ↑ Christoph, Peter. «Clement Moore Revisited». Major Henry Livingston Jr., the author of "Night Before Christmas". Intermedia Enterprises. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-05-16-ին. Վերցված է 2008-04-19-ին.
  15. ↑ Kirkpatrick, David D. (2000-10-26). «Literary Sleuth Casts Doubt on the Authorship of an Iconic Christmas Poem». New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-04-10-ին. Վերցված է 2008-04-19-ին.
  16. ↑ Kaller, Seth. «The Moore Things Change…,» The New-York Journal of American History, Fall 2004
  17. ↑ Lowe, James. "A Christmas to Remember: A Visit from St. Nicholas, " Autograph Collector, January 2000, pp. 26-29
  18. ↑ Jackson, MacDonald P. Who Wrote "The Night Before Christmas"?: Analyzing the Clement Clarke Moore vs. Henry Livingston Question. — McFarland, 2016. — ISBN 978-1476664439

Գրականություն

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուրբ Նիկողայոսի այցը» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սուրբ_Նիկողայոսի_այցը&oldid=10038238» էջից