Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (Արգել)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (այլ կիրառումներ)
Սուրբ Գևորգ եկեղեցի, 7-րդ դարի հայ առաքելական եկեղեցի, որ գտնվում է Կոտայքի մարզի Քարաշամբ գյուղից հարավ արևելք, Արգել գյուղից հյուսիս։ Ընդգրկված է Քարաշամբի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում։
| Սուրբ Գևորգ եկեղեցի | |
|---|---|
 Սուրբ Գևորգ եկեղեցի | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | մշակութային արժեք և եկեղեցի |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Տեղագրություն | Կոտայքի մարզ, Արգել, գյուղից հյուսիս |
| Թեմ | Կոտայքի թեմ |
| Հոգևոր կարգավիճակ | չգործող |
| Ներկա վիճակ | կիսավեր |
| Մասն է | Ամրոց |
| Ժառանգության կարգավիճակ | մշակութային հուշարձան Հայաստանում[1] |
| Կառուցման ավարտ | 7-րդ դար |
| Շինանյութ | շակված և անմշակ բազալտ քար, տուֆ |
Հիշատակություններ խմբագրել
Սուրբ Գևորգ եկեղեցու միանավ սրահը չի հիշատակվում պատմիչների և ազգագիրների մոտ։ Սմբատյանցը միայն նշում է, որ գյուղում կա.
|
«...մի հին սրբատաշ քարով շինած եկեղեցի... ամենևին դրածոյ նշան չերևեցավ որմանց և դրանց վերայ[2]» | 
|
Ճարտարապետություն խմբագրել
Հուշարձանն ունի պարզ կառուցվածք՝ այն արևելքից արևմուտք ձգված ուղղանկյուն դահլիճ է (չափերը՝ 4.90 մ X 8.20 մ), որն արևելյան կողմում ավարտվում է ներսից խիստ շեշտված պայտաձև հատակագիծ ունեցող աբսիդով։ Միանավ սրահն ունեցել է շինարարական երկու շրջան։ Նախնական հորինվածքից ողջ պարագծով պահպանվել են մեկից երկու մետր բարձրությամբ պատերը, կառուցված՝ կոպիտ մշակված և անմշակ բազալտ քարից, կրաշաղախով։ Սրահի աբսիդը ներսից նույնպես պայտաձև է, իսկ դրսից կիսաշրջանաձև։ Բազալտակուռ պատերի վրա բարձրացվել են սրբատաշ տուֆ քարից շարված, բավական հաստ պատեր (լայնությունը՝ 1,22 մ), իրականացված կանոնավոր շարքերով։ Ուշագրավ Է վերակառուցված մասի աբսիդի եզրանկարը դրսից, որովհետև բազալտի կլոր պատերի վրա բարձրացվել Է արդեն բազմանիստ (յոթանիստ) աբսիդ։
Հուշարձանն ունի միայն մեկ մուտք՝ հարավից, որի պարզ ուղղանկյուն բացվածքը (1,15 մ լայնությամբ) ծածկված Է մեկ ամբողջական բարավորով։ Վերջինս տուֆ քարի մեծ չափերի մի հեծան է, քանդակազարդ ճակատով։ Լուսամուտները երկուսն են՝ արևմտյան պատում և աբսիդում, դրանք լայն են՝ դեպի ներս թեթևակի նեղացած։ Վերակառուցման ժամանակ հուշարձանի երկայնական պատերի ներս ում կցել են մեկ զույգ որմնասյուներ, որոնց վրա հանգչել է թաղակիր կամարը։ Որմնասյուները տուֆից են։ Պատերի վերին մասի հետ օրգանապես կապվում են, ստորին մասի՝ բազալտի շարված պատերի հետ, կոնստրուկտիվ կապ չունեն։
Հուշարձանի ներսում ընդերկայնական առանցքով դրված են երեք քարե (բազալտի) խարիսխներ, որոնցից արևմտյանն ուղղանկյուն է, իսկ մյուս երկուսը կլոր (կես մետր տրամագծով)։ Միջին կլոր խարիսխը շրջանաձև փոս ունի։ Չափերով համապատասխանում է փայտե սյան բնին։ Պատերը հիմնականում ավարտվում են միևնույն բարձրության վրա և նրանց վերին մասը հարթեցված և փայտե ծածկն իրականացնելու համար։ Եկեղեցին զուրկ է հարդարանքից՝ միակ դեկորատիվ տարրը հարավային մուտքի բարավորն է։ Զարդաքանդակի կենտրոնում, շրջանի մեջ ներգծված է հավասարաթև խաչ, որը տեղադրված է բարավորի մեջտեղում և ունի նրա բարձրությունը[3]։ Բարավորի վերին երկու կողքերի եզրերին զուգահեռ քանդակված են իրար կից, ոչ մեծ չափերի շրջանագծեր, կիսագնդերով։ Միայն վերին՝ հավասարաթև խաչից դեպի արևելյան եզրը ընկած մասում շրջանագծերի մեջ ներգծված է ռոմբ և ապա քանդակված են ուռուցիկ կիսագնդեր։ Քանդակազարդ մասը մոտ 3 սմ դուրս է բարավորի հարթությունից։
Մուտքի բարավորի վրա շրջանի մեջ ներգծված հավասարաթև խաչքանդակելը բնորոշ է վաղ միջնադարի Հայաստանի, ինչպես և քրիստոնյա հարևան երկրների ճարտարապետական հուշարձաններին[4]։
Մոտավորապես նման հորինվածք ունեն Քասաղի բազիլիկայի հարավային և արևմտյան մուտքերի ճակատաքարերը, սակայն այն տարբերությամբ, որ կիսագնդերով շրջանների շղթան բարավորի վերին մասում չի քանդակված[5]։
Տես նաև խմբագրել
- ՀՀ վանական համալիրների ցանկ
- Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ
- ՀՀ տաճարների ու եկեղեցական համալիրների ցանկ
- Արցախի վանական համալիրների ցանկ
- Սյունիքի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Արագածոտնի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Արարատի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Արմավիրի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Գեղարքունիքի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Լոռու մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Կոտայքի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Շիրակի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Վայոց Ձորի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Տավուշի մարզի եկեղեցիների ցանկ
- Կարենիսի վանք