Սամուել Անեցի
Սամուել Անեցի (նաև՝ Սամվել Անեցի, Սամուել Երեց, մոտ 1105 - մոտ 1185), հայ պատմիչ, ժամանակագիր։
Սամուել Անեցի | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մոտ 1105 |
| Մահացել է | մոտ 1185 |
| Մասնագիտություն | պատմաբան և chronograph |
| Գործունեության ոլորտ | պատմություն |
| Տիրապետում է լեզուներին | հայերեն |
 Samuel Anetsi Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրելԵնթադրվում է, որ ծնվել է Անիում կամ մոտակա բնակավայրերից մեկում։ Աշակերտել է Հովհաննես Սարկավագին։ Եղել է քահանա։
Աշխատություններ
խմբագրելՊահպանված, միակ ժամանակագրական բնույթի պատմական երկը՝ «Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց»-ը գրել է Գրիգոր Դ Տղա կաթողիկոսի պատվերով, որը հայտնի է նաև որպես «Ժամանակագրություն» և միջնադարում ձեռնարկի արժեք է ունեցել։ Երկը ներկայացնում է աշխարհի արարչագործությունից մինչև 12-րդ դարի 60-ական թվականների պատմության համառոտ ժամանակագրական շարադրանքը։ Շարադրանքը սկսվում է Ադամից և հասցվում մինչև 1180 թվականը։ Այլ հեղինակներ Սամուել Անեցու ժամանակագրությունը շարունակելով՝ հասցրել են մինչև 1665 թվականը։ Սամուել Անեցին միջնադարյան այն բացառիկ պատմիչներից է, որ շարադրանքին զուգահեռ տալիս է ցանկեր ժամանակագրական տարբեր համակարգերի թվագրություններով, նշում է օգտագործած աղբյուրները, փորձում ճշտել պատմական իրադարձությունների, դինաստիաների, տիրակալների, կաթողիկոսների ժամանակագրությունը։ Օգտագործելով Եվսեբիոս Կեսարացու, Ագաթանգեղոսի, Մովսես Խորենացու, Եղիշեի, Ղազար Փարպեցու, Փավստոս Բուզանդի, Սեբեոսի, Շապուհ Բագրատունու, Հովհաննես Ե Դրասխանակերտցու, Ստեփանոս Տարոնեցու, Հովհաննես Սարկավագի և այլոց գործերը՝ Սամուել Անեցին հաճախ հակադրվում է նրանց՝ իրադարձությունները ներկայացնելով սեփական պատկերացմամբ, որը մեծացնում է երկի պատմական արժեքը։ 13-րդ դարի իրադարձությունները, որոնք Սամուել Անեցին շարադրել է որպես ականատես, կարևոր սկզբնաղբյուր են այդ ժամանակաշրջանի Հայաստանի և Կիլիկյան Հայաստանի պատմության ուսումնասիրման համար։ Արժեքավոր նյութեր կան նաև հարևան երկրների ու ժողովուրդների մասին։ «Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց»-ի համեմատական բնագիրը՝ առաջաբանով և ծանոթագրություններով, հրատարակել է Ա․ Տեր- Միքայելյանը, 1893 թվականին[1] և 2011 թ.[2]։ Սամուել Անեցու երկը թարգմանվել է լատիներեն և 1818 թվականին հրատարակվել Եվսեբիոս Կեսարացու «Քրոնիկոնի» հետ։ Տարբեր ժողովածուներում ֆրանսերեն հատվածներ են հրատարակվել Մ․ Բրոսսեի և է․ Դյուլորիեի թարգմանությամբ։
Գրականություն
խմբագրել- Աբրահամյան Աշ., Սամվել Անեցու տոմարական և տիեզերագիտական աշխատությունը (առաջաբան և բնագիր), - «Էջմիածին», 1951, № 1, էջ 30-37, № 2, էջ 34-43։
- Միրիճեան Ա., Սամուէլ Անեցին Հայոց քրիստոնէութիւն ընդունելու թուականի առընչութեամբ, - «Շողակաթ», 1953, էջ 193-196։
- Աբգարյան Գ. Վ., Մատենագրական նորույթներ. ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների, 1964, № 1, էջ 75-84։
- Մաթևոսյան Կ. Ա., Սամուել Անեցու «Ժամանակագրության» ավարտման թվականը և պատվիրատուն. Պատմա-բանասիրական հանդես, 1992, № 1, էջ 156-162։
- Տեր-Պետրոսյան Լևոն, Խաչակիրները և հայերը, Հատոր Բ, Պատմա-քաղաքագիտական հետազոտություն, Երևան, 2007։ ISBN 978-99941-2-075-8
- Կ. Մաթևոսյան, Սամուել Անեցու Ժամանակագրության ձեռագրերը և նորահայտ լրացումները, երևան, 2009։
- Կարեն Մաթեւոսյան, Սամվել Անեցին եւ նրա շարունակողները մի քանի վանքերի կառուցման մասին,- «Էջմիածին», 2012, փետրուար, էջ 11-21։ Արխիվացված 2016-03-05 Wayback Machine
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Սամուէլ Անեցի, Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի ներկայս
- ↑ Սամուէլ Անեցի, Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի ներկայս ծայրաքաղ արարեալ, Երեւան, 2011։
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սամուել Անեցի» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 161)։ 
|