Ռաֆաիլ Կապրելյան
Ռաֆայել Իվանի Կապրելյան (ռուս.՝ Рафаи́л Ива́нович Капрэля́н ապրիլի 22 (մայիսի 5), 1909, Բաքու, Ռուսական կայսրություն - հուլիսի 12, 1984, Մոսկվա, ԽՍՀՄ), ազգությամբ հայ, խորհրդային փորձարկող օդաչու, Խորհրդային Միության հերոս[1], ԽՍՀՄ վաստակավոր փորձարկող օդաչու (23.09.1961), ԽՍՀՄ միջազգային կարգի սպորտի վարպետ (1969), փոխգնդապետ։
| Ռաֆաիլ Կապրելյան ռուս.՝ Рафаил Иванович Капрэлян | |
|---|---|
| Ծնվել է | ապրիլի 22 (մայիսի 5), 1909 |
| Ծննդավայր | Բաքու, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | հուլիսի 12, 1984 (75 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Մոսկվա, ԽՍՀՄ |
| Գերեզման | Կունցևսկոե գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ |
| Կրթություն | Կրասնոդարի օդաչուների բարձրագույն ռազմական ավիացիոն ուսումնարան (1934) և Saint Petersburg State University of Civil Aviation? (1932) |
| Մասնագիտություն | փորձարկիչ օդաչու և սպա |
| Պարգևներ և մրցանակներ |           և  |
Կենսագրություն և գործունեություն խմբագրել
Ծնվել է 1909 թվականին Ռուսական կայսրության Բաքու քաղաքում։ 1926 թվականին ավարտել է Բաքվի արդյունաբերակական-տնտեսական տեխնիկումը և կոնսերվատորիան։ 1927-1929 թվականներին սովորել է Ադրբեջանի պելիտեխնիկական ինստիտուտում, 1932 թվականին ավարտել է Լենինգրադի քաղաքացիական ավիացիայի ինստիտուտը, այնուհետև աշխատել որպես ինժեներ։
1934 թվականին ավարտել է Բատայսկի քաղաքացիական ավիացիայի դպրոցը։ Աշխատել է որպես քաղաքացիական ավիացիայի օդաչու (1935—1941 թվականներին Մոսկվայում, իսկ 1938-1940-ական թվականներին Չինաստանում)։ 1941 թվականի հունիս ամսին սկսել է ծառայությունը բանակում, մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին։
1941 թվականի նոյեմբեր ամսից մինչև 1943 թվականի մարտ ամիսը եղել է Մոսկվայի հատուկ ավիախմբի ջոկատի հրամանատար։ Կատարել է 57 մարտական թռիչք, այդ թվում՝ հակառակորդի խոր թիկունքում հետախույզների իջեցում (14 թռիչք), պարտիզանների բեռների փոխադրում (18 թռիչք), ռազմաճակատի գիծ ռազմամթերքներ և վիրավորների տեղափոխում (25 թռիչք)։
1942 թվականի հունվարի 28-ին նրա ղեկավարած ինքնաթիռը Դնեպրոպետրովսկի մարզի Կրիվոյ Ռոգ քաղաքի մոտ ընկել է եղանակային վատ պայմանների հետևանքով։ Անձնակազմը գերեվարվել է, և նրանց տեղավորել են Նիկոլաևի ճամբար։ 1942 թվականի օգոստոս ամսին Կապրելյանին հաջողվել է փախչել ճամբարից և միանալ Օվրուչ աղաքի մերձակայքում տեղակայված պարտիզաններին, որտեղ նա մասնակցել է մարտերի մինչև հոկտեմբերի 23-ը, երբ նրա ինքնաթիռը տեղափոխեցին Մոսկվա։ Հաջորդ տարի 1943 թվականին մարտի 10-ին վերադարձել է գունդ, շարունակելով կատարել մարտական թռիչքներ դեպի առաջնագիծ, տեղափոխելով վիրավորներ և տեղ հասցնելով ռազմամթերք։
Հայրենական Մեծ Պատերազմի տարիներին ցուցաբերած արիության և հերոսության համար, նաև նոր ավիացիոն տեխնիկայի փորձարկումների համար ԽՍՀՄ Գերագույնն խորհրդի 15.05.1975 թ. հրամանով ստեցել է ԽՍՀՄ հերոսի կոչում։ Նրան հանձնվել է նաև Լենինի անվան և «Ոսկե Սիրտ» շքանշան։
Ապրել է Մոսկվայում մահացել է 1984 թվականին հուլիսի 12-ին, թաղված է մոսկվայի Կունցեվսկյան գերեզմանատանը։
Միջազգայի ռեկորդներ խմբագրել
8 համաշխահային ռեկորդի հեղինակ է, որոնցից մեկը որպես երկորդ օդաչու։
- 25.04.1956 թ. — Մի-4 ուղղաթիոով բեռնատարողության ռեկորդ, 2 տոննա քաշ, 6018 մ;
- 29.04.1956 թ. — արագության ռեկորդ (երկորդ օդաչու) Մի-4 ուղղաթիռով, երթուղու 500-րդ կմ-ի վրա 187,25 կմ/ժ;
- 30.10.1957 թ. — բեռնատարողության 2 ռեկորդ Մի-6 ուղղաթիոռվ, 10 000 կգ 2432 մ, և 2000 մ 12 000 կգ;
- 16.04.1959 թ. — բեռնատարողության ռեկորդ Մի-6 ուղղաթիոռվ, 10 000 կգ 4885 մ բարձրության վրա;
- 13.09.1962 թ. — բեռնատարողության 2 ռեկորդ Մի-6 ուղղաթիոռվ, 15 000 և 20 000 կգ 2738 մ բարձրություն, նաև 2000 մ բարձրություն 20 117 կգ;
Գրականություն խմբագրել
- Книга о героях, Е., 1985.