Վիքիպեդիա

Պուրանդարա Դասա

Պուրանդարա Դասան (կան. ಪುರಂದರ ದಾಸರು; IAST: Purandara dāsa)[1] (1470 - 1564, Hampi, Vijayanagara Empire, Հնդկաստան) Հնդկաստանի Կառնատակա քաղաքից սուրբ Հարիդասա փիլիսոփա էր։ Նա կոմպոզիտոր, երգիչ և կառնատիկ երաժշտության գլխավոր հիմնադիրներից մեկն էր (Հարավային Հնդկական դասական երաժշտություն)։ Կառնատիկ երաժշտության մեջ իր նշանակալի ներդրման շնորհիվ նա համարվում է կառնատիկ երաժշտության պիտամահա (բառացիորեն նշանակում է «հայր» կամ «պապ»)[2][3][4][5]։

Պուրանդարա Դասա
Դիմանկար
Ծնվել է1470
Մահացել է1564
Մահվան վայրHampi, Vijayanagara Empire, Հնդկաստան
ՔաղաքացիությունՀնդկաստան
Կրոնհինդուիզմ
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, փիլիսոփա և բանաստեղծ
 Purandara Dasa Վիքիպահեստում

Պուրանդարա Դասան ոսկու, արծաթի և այլ զարդերի հարուստ վաճառական էր Կառնատակայից, ով իր ամբողջ նյութական հարստությունը մի կողմ դրեց՝ դառնալով Հարիդասա (բառացիորեն նշանակում է լորդ Հարիի կամ լորդ Կրիշնայի ծառա), նվիրական երգիչ, որը կատարել է սանսկրիտական բարդ հատվածներ Սրիմադ Բհագավատամից, որոնք բոլորին մատչելի, պարզ և մեղեդային երգեր են։ Նա միջնադարյան Հնդկաստանի ամենակարևոր երաժշտագետներից մեկն էր[6][7][8]։ Նա ձևավորեց կառնատիկական երաժշտության դասավանդման հիմնական դասերը` կառուցելով աստիճանական վարժություններ, որոնք հայտնի են որպես Սվարավալիս և Ալանկարա[6] և միևնույն ժամանակ, նա ներկայացրեց ռագա Մայամալավագովլան որպես առաջին կարևոր բան, որը պետք է սովորեն ոլորտի սկսնակները, և մինչ այսօր էլ մարդիկ հետևում են դրան։ Նա նաև ստեղծեց գիտաներ (հասարակ երգեր) սկսնակ ուսանողների համար։

Պուրանդարա Դասան հայտնի է որպես Դասա Սահիթյա, որպես Բհակտի շարժման վոկալիստ և երաժշտական գիտնական։ Նրա պրակտիկան ընդօրինակեց նրա կրտսեր ժամանակակիցը՝ Կանակադասան։ Պուրանդարա Դասայի կառնատիկ երաժշտական ստեղծագործությունները հիմնականում Կանադայում են տարածված, չնայած մի քանիսը սանսկրիտ են։ Նա իր ստեղծագործությունները ստորագրեց որպես անկիտանամա (գրչի անունով) «Purandara Vittala» (Վիտտալան գերագույնի մեկ այլ անուն է, լորդ Կրիշնան՝ լորդ Վիշնուի մարմնացումներից մեկը) և որպես լորդ Կրիշնա, որպես աարադհյա դաիվա կամ իշտա մուրթի, կամ որպես աստվածություն։ Նրա աշխատանքները գնահատվել են իր ժամանակների շատ գիտնականների և ապագա գիտնականների կողմից ևս։

Կենսագրություն խմբագրել

Փաստերը ցույց են տալիս, որ Պուրանդարա Դասան ծնվել է ադամանդ վաճառողներից մեկի ընտանիքում՝ Կանադա Դեշաստա Մադվա Բրահմինի ընտանիքում[9][10][11], 1484 թվականին Քշեմապուրայում՝ ներկայիս Կառնատակա նահանգի Տիրթհալլիի մոտակայքում[12]։ Ըստ այլ տեղեկությունների նրա հայրենի քաղաքը Պուրանդարաղատան էր Կառնատակում[13], կամ Պուրանդարագադը Պունայի մոտակայքում, բայց 15-րդ և 16-րդ դարերում իր «գրչի անունը» (իր անկիտան) կապելը հիմնականում ռազմական ճամբարի վայրի հետ՝ համարվում է սխալ[14]։ 2018-ին Պուրանդարա Դասայի ծննդավայրը պարզելու համար Կառնատակայի կառավարության կողմից ստեղծված հինգ հոգուց բաղկացած հանձնաժողովը ներկայացրել է իր զեկույցը՝ պնդելով, որ Թիրթհալլին ամենահավանական թեկնածուն է։ Կոմիտեի կազմում ընդգրկված էին վետերան երգիչ և երաժշտագետ Ռ.Կ.Պադմանաբհան, գիտնականներ Առալումալիգ Պարտասարաթին, Ա.Վ. Նավադան, Վերաննա Ռախորան և նախկին նախարար Լիլադեվի Նավադան[15]։

Պուրանդարա Դասան մեծահարուստ մարախան Վարադապպա Նայակայի և նրա կնոջ՝ Լիլավատիի միակ որդին էր։ Նրան անվանել են Սրինիվասա Նայակա՝ Տիրումալա Վենկատեսվարա տաճարի հովանավոր աստվածի անունով։ Նա կրթություն ստացավ կանադական, սանսկրիտական և սուրբ երաժշտության մեջ։ 16 տարեկան հասակում նա ամուսնացած էր Սարասվաթի Բաիի հետ, որն ավանդաբար նկարագրվում էր որպես բարեպաշտ երիտասարդ աղջիկ։ Նա կորցրել էր իր ծնողներին քսան տարեկանում՝ ժառանգելով իր հոր՝ թանկարժեք քարերի և գրավատների բիզնեսը։ Նա առաջ գնաց և հայտնի դարձավ որպես Նավակոտի Նարայանա (շատ հարուստ մարդ, ով ուներ իննսուն միլիոն դոլար)։

Հայտնի լեգենդը պատմում է Սրինիվասա Նայակայի կյանքի մի հրաշալի միջադեպի մասին, որի շնորհիվ նրան ստիպեցին երաժշտական ստեղծագործությունների միջոցով նվիրվել լորդ Կրիշնայի նկատմամբ բհակտի (նվիրվածության) պրակտիկային, տարածմանը և սերմանմանը։ Որպես այդպիսի փոփոխություն բերող իրադարձության բնական, անխուսափելի հետևանք, որը տարածված էր դարերի ընթացքում մի քանի սրբերի կյանքում, նա հրաժարվեց իր նախկին ագահ և խղճուկ եսից՝ հասկանալով աշխարհիկ երևույթների հետ կապվածության անիմաստությունը[16]։ Լորդը, փորձելով բուժել Սրինիվասային իր համառ մատերիալիստական զառանցանքից և կապվածությունից, և դրանով իսկ նվիրվելով ինքն իրեն, մոտեցավ Սրինիվասային մի խեղճ մարդու կերպարանքով՝ փողի խղճուկ աղաչանքով. ցույց տալով, որ իբրև թե փողը խիստ անհրաժեշտ էր նրա որդու «ուպանայանայի» (հոգևոր ուսուցչի մոտ ընդունվելու արարողություն) արարողության անցկացման համար։

Մերժվելով, ծաղրի ենթարկվելով և պարզելով, որ «խեղճ մարդը» գաղտնիորեն խնդրանքով դիմում է Սրինիվասայի կնոջը, ով ուներ հոգևոր բնույթի առատաձեռն հոգի, նա նվիրեց քթի իր թանկարժեք ազարդերից մեկը, որի մասին անտեղյակ էր ամուսինը, իսկ «խեղճ մարդը» քթի համար նախատեսված զարդը բացի Սրինիվասայից ոչ ոքի չի վաճառել։ Խորամանկ Սրինիվասան, որը իր կնոջ անկեղծության կողմնակիցն էր, անմիջապես քթի համար նախատեսված զարդը մտածեց թե իր կնոջն է պատկանում և շտապեց տուն՝ զայրացած և անհանգիստ պարզելու հարցի ճշմարտությունը, և պահանջեց իր կնոջից անմիջապես տալ իրեն քթի համար նախատեսված զարդը։

Գիտակցելով, որ Սրինիվասան իմացել է իր գաղտնի նվիրատվության մասին, կինը որոշեց ավարտել իր կյանքը թույնով։ Ավարտելով Տիրոջն ուղղված իր աղոթքները նախքան նրա մահափորձը, նա ցնցվեց՝ տեսնելով թույնով լցված բաժակի ներսում քթի համար նախատեսված զարդը բոլորովին նույն տեսքով, ինչ նա հենց նոր էր նվիրել։ Չհավատալով ու զարմանալով՝ նա ամբողջը պատմեց տարակուսած ու մոլորված ամուսնուն։ Մինչդեռ «խեղճ մարդու»-ն որոնելն անօգուտ էր. նա որքան խորհչդավոր կերպով հայտնվել էր, այդքան խորհրդավոր կերպով էլ անհետացել էր։ Այդ շատ հարմար պահին, Սրինիվասայի հին ինքնավստահ եսը՝ համոզված լինելով Տիրոջ անխռովելի ուղիներում, ականատես լինելով իր բարեպաշտ կնոջը փրկած մարդուն, տարակուսանք զգաց այն ուժի նկատմամբ, որը մի պահ կարող էր ոսկե զարդ պատրաստել իր կամքով, ակնթարթորեն ցնցում ապրեց «Ես»-ի և «իմ»-ի տեսքով, որը քողարկում է տղամարդկանց մեծամասնության տեսիլքը աստվածայինի մասին։ Երեսուն տարեկան հասակում նա բարեգործությամբ նվիրեց իր ողջ հարստությունը, և ընտանիքի հետ միասին լքեց իր տունը՝ աշխատելու նպատակով, ողորմությամբ ապրելով և Տիրոջ փառքը երգելով։ Իր երգի առաջին իսկ ստեղծագործության մեջ նա ցավում է իր անօգնական կյանքի վատնված լինելու համար։ Այն սկսվում է «Ana lae kara» բառերով, որը գրված է Շուդդհա Սավերի ռագայում և ներառված է Տրիպուտա տալայում։

Թափառելու օրերի ընթացքում նա հանդիպեց սուրբ իմաստուն Վյասատիրտային, որը Մադհվա փիլիսոփայության գլխավոր ցուցիչներից մեկն էր և Վիշայանագարայի թագավորության Կրիշնադևարայայի ռաջաջագուրան։ Պրոֆեսոր Սամբամբորիտիի համաձայն[17], Սրինիվասան իր պաշտոնական նախաձեռնությունն ունեցավ Վյասատիրտայի գլխավորությամբ 1525 թվականին, երբ նա մոտ 40 տարեկան էր, և նրան շնորհվեց Պուրանդարա Դաասա անունը։ Պուրանդարա Դաասան մեծ ճանապարհ անցավ Վիջայանաագարայի կայսրության ամբողջ երկայնքով՝ Կառնատակա, Տիրուպատի, Պանդարապուրա քաղաքներում, ստեղծելով և կատարելով հոգեպես հուզիչ երգեր՝ որտեղ փառաբանում էր Աստծուն։ Վերջին տարիներն անց է կացրել Համպիում, ինչպես նաև երգել է Կրիշնադեվարայայի դուրբաարում։ Այն մանթապան (մանդապ), որում նա մնացել է, հայտնի է որպես Համբիում գտնվող Պուրանդարա Դաասա Մանթապա (մանդապ)։ Նա մահացավ 1565 թվականի հունվարի 2-ին, 80 տարեկան հասակում։ Մահից կարճ ժամանակ անց Վիջայանագարայի կայսրությունը փլուզվեց։ Ավանդույթի և լեգենդի համաձայն` նա ստեղծել է 475,000 կեռտանա (երգ)։ Բացի այդ, ըստ լեգենդի, նրա նախնական ցանկությունն էր ստեղծել 500,000 կերտանա։ Իր կյանքի ընթացքում չկարողանալով դա անել՝ խնդրեց իր կրտսեր որդուն ավարտին հասցնել այդ գործը։ Նրա որդին՝ Մադհպիպաթին, ասաց հորը, որ կարող է դա անել հաջորդ հունմայի (ծննդյան) ընթացքում։ Ենթադրվում է, որ նա վերածնվել է որպես հայտնի Վիջայադասա, ծննդավայրը Չեկալպարվի գյուղն է, Կառնատակա նահանգի Ռայչուր շրջանի Մաանվի քաղաքի մոտակայքում, և ավարտել է մնացած քսանհինգ հազար կեռտանաները, ինչպես խոստացել էր։ Նրա երգերի մեծ մասը լորդ Նարայանայի և այլ Դևատասի փառաբանությունն է։ Դրանից ելնելով՝ կարծում են, որ նա Նաարադայի՝ երկնային երգչի և Սարասվատի աստվածուհու որդու ավատարն է։ Կառնատիկական երաժշտության «երեք սրբերից» մեկը՝ Սենթ Թյագարաջան, հարգանքի տուրք է մատուցել Պուրանդարա Դաասային իր գեյա նատակամի (օպերային) Պրահլադա Բհակթի Վիջայամում[18]:

Ազդեցություն կառնատիկական երաժշտության վրա խմբագրել

Պուրանդարա Դասան համակարգեց կառնատիկական երաժշտության ուսուցման մեթոդը, որին հետևում են մինչև մեր օրերը։ Նա ներկայացրեց ռագա Մայամալավագովլան որպես երաժշտության դասավանդման հիմնական ձևաչափ և ստեղծեց դասակարգված դասընթացներ, ինչպիսիք են swaravalis-ը, janti swaras-ը, alankaras-ը, lakshana geetas-ը, prabandhas-ը, ugabhogas-ը, daatu varase-ն, geeta-ն, sooladis-ը և kritis-ը[2]։ Մեկ այլ ներդրում էր նրա ստեղծագործություններում բհավայի, ռագայի և լայայի միաձուլումը։ Նա իր խոսքերի մեջ ներառել է մեկնաբանություններ սովորական առօրյա կյանքի և խոսակցական լեզվի տարրերի վերաբերյալ։ Նա ժողովրդական ռագաները դարձրեց հիմնական՝ իր օգտագործած բառերը ներառելով ռագաներում, որպեսզի նույնիսկ հասարակ մարդը կարողանա դրանք սովորել և երգել[19]։ Նա նաև ստեղծել է մի շարք լակշյա և լաքսանա գեթեր, որոնցից շատերը երգվում են մինչ օրս։ Նրա սոլադիները համարվում են երաժշտական գլուխգործոցներ և ռագա լաքսանայի չափանիշն են։ Գիտնականները վարնա մետտուսի ստանդարտացումը ամբողջությամբ վերագրում են Պուրանդարա Դասային[20]։

Ասում են, որ ճանապարհորդող Հարիդասայի իրավահաջորդները հետևել են իր հորինած համակարգերին՝ բանավոր փոխանցելով նրա ստեղծագործությունները։ Ավանդական աղբյուրների համաձայն, նրա ստեղծագործությունների թիվը հասնում է չորս լախի և յոթանասուն հինգ հազարի[21]։ Այժմ հասանելի են 700-ից ավելի կոմպոզիցիաներ։

Պուրանդարա Դասան վագեժյաքարա էր (կոմպոզիտոր-կատարող), լաքշանակարա (երաժշտագետ) և երաժշտական մանկավարժության հիմնադիր։ Երաժշտագետները նրան անվանում են Կառնատիկական երաժշտության Սանգետա Պիտամահա (բառացիորեն՝ «պապ»)[22]։

Պուրանդարա Դասան ազդել է նաև Հինդուստանի երաժշտության վրա, իր աշակերտ Սվամի Հարիդասի միջոցով, ով իր հերթին դաստիարակել է Հինսուստանիի մաեստրո Թանսենին[23]։

Սոցիալական բարեփոխումներ խմբագրել

Պուրանդարա Դասան փորձեց բարեփոխել առկա սոցիալական վիճակը և քարոզեց այդ ամենը կանադայի լեզվով երգերի միջոցով[24]։ Նրա կեերտանասի մեծ մասը վերաբերում է սոցիալական բարեփոխումներին և մատնանշում է հասարակության արատները[25]։ Փուրանդարա Դասայի փիլիսոփայությունը ներդաշնակ է հինդուիզմի մեջ բհակտի հասկացությանը, որը հիմնականում հիմնված է Նարադա Բհակթի Սուտրասի վրա և ըստ էության համաժամանակյա համահնդկական Բհակթի շարժման վրա։ Այն սովորեցնում է լիակատար ինքնահանձնում և անկեղծ սեր Աստծո հանդեպ։ Պուրանդարա Դասայի ստեղծագործություններում Բհակտիի փիլիսոփայությունը բխում է վաիշնավիզմի իրատեսական և բազմակարծիք Մադհավայի փիլիսոփայության էական ուսմունքներից և բերվել է Կաննադա։ Անհատական հոգին (jeeva) Տիրոջ արտացոլումն է (Vishnu / Ishvara), որը բիմբա է։ Jeeva-ն իր գոյության, գիտելիքների և երանության համար պարտական է Işvara-ին, և անկախության ցանկացած զգացումից պետք է հրաժարվի, որոնք կապված են իր գործողությունների և դրա արդյունքների հետ[26]։ Միտքը պետք է հեռացվի այս աշխարհի անցողիկ հաճույքներից և նյութական բարիքներից։ Փոխարենը պետք է շրջվել դեպի Տերը, որը միայնակ է, դեպի այդ անարատ, անսասան երանություն։ Նրա կերտանան այս խնդրի հետ կապված ունի պարզ դասեր և աղաչում է տղամարդկանց վարել վաիշնավայի ազնիվ կյանք[27]։

Կաստեիզմ խմբագրել

Պուրանդարա Դասան իր երգերի միջոցով պայքարում էր կաստեիզմի չարիքների դեմ[28]։ Aavakulavaadarenu aavanadarenu aatma bhavavariyada mele իր երգում նա մտածում է, թե ի՞նչ օգուտ, եթե մեկը չի հասկանում հումանիզմի ոգին, ինչ կաստա կամ կարգավիճակ կարող է հավատարմագրվել[28]։ Նույն երգի ժամանակ, երբ տարբեր գույների կովերի և տարբեր ձևի շաքարավազի մասին է խոսքը, նա շեշտում է, որ մեկի ծնունդը չի կարող պարզապես որոշել որևէ անհատի բարձր կամ ցածր լինելը[28]։ Նա հարցնում է, որ ծուռ շաքարեղեգի քաղցրությունը նույնպես ծուռ կլինի, թե՞ տարբեր գույնի կովերի կաթը նույնպես տարբեր գույնի կլինի[28]։ Նա խնդրեց մարդկանց անել ամեն ինչ աշխարհում, սնունդ և բարեգործություն տրամադրել աղքատներին, օգնել ուրիշներին և հրաժարվել կապերից։ Նա դեմ էր կաստային համակարգին և հավատում էր, որ իրական կաստան հիմնված էր բնավորության վրա, այլ ոչ թե ծննդի։ Զոհաբերությունը ենթադրում էր ոչ թե կենդանիների սպանդ, այլ սեփական վատ հատկանիշների վերացում[29]։

Գենդերային հավասարություն խմբագրել

Ըստ Պուրանդարա Դասայի՝ տղամարդկանց և կանանց շրջանում անհավասարություններ չեն եղել։ Երկուսն էլ նույն իրավունքներն ու պարտականություններն ունեին իրենց առօրյա կյանքի վարման, ինչպես նաև խղճի հարցում։ Պուրանդարա Դասան հստակ նկարագրեց առաքինի կանանց։ Ըստ նրա, կանանց համար պարանոցի շղթաները, թևնոցները և այլ զարդերը կարևոր չէին. մտքի գեղեցկությունն ու ազնիվ վարքը նրա իսկական արդուզարդն էին[30]։

Անձեռնմխելիություն խմբագրել

Պուրանդարա Դասան մի քանի կոպիտ արտահայտություններ արեց անձեռնմխելիության մասին, ինչը հասարակությանը հուզում էր[28]։ Նրա ուժը գալիս է, թերևս, իր գուրու Վյասաթիրթհայի աջակցությունից, որն տալիս է հենց ինքը՝ Վիջայանագարան հզոր թագավոր Կրիշնադևարայան[28]։ Նման երգերից մեկում Holaya horagithane oorolagillave-ն ասում է, որ անհատը չպետք է անձեռնմխելի լինի` որևէ կոնկրետ կաստայում ծնվելու պատճառով, բայց ավելի շուտ նրա վարքագիծն է, որ պետք է դառնա անձեռնմխելի, եթե ընդհանրապես կարելի է այդպես անվանել։ Անձեռնմխելի բառի օգտագործումը չի օգտագործվում անձի հետ ֆիզիկապես սահմանափակ շփման համատեքստում, այստեղ ընդգծվում է այդ անձի հետ շփման անիմաստությունը։ Դա երևում է երգի հետևյալ արտահայտություններից մեկում, որոնք ասում են, որ նա, ով ինքնադաստիարակությամբ չի զբաղվում, անձեռնմխելի է, նա, ով դավադրություն է անում իր կառավարության դեմ, անձեռնմխելի է, նրա հակառակորդներն անձեռնմխելի են, նա, ով փափուկ լեզու չի օգտագործում՝ անձեռնմխելի է, նա, ով հպարտանում է իր կաստայի մաքրությամբ՝ անձեռնմխելի է, և վերջապես նա, ով չի խորհում Պուրանդարա Վիտտալայի մասին՝ անձեռնմխելի է[28]։ Դասայի ուղերձը բարձրաձայն և հստակ մերժում է մեր հասարակության անձեռնմխելիությունը[28]։ Նա օգտագործում է Պուրանդարա Վիտտալա անունը՝ ցանկացած Աստծո նկատի ունենալու համար[28]։ Դա ակնհայտ է տարբեր աստվածների և աստվածուհիների մասին նրա մյուս երգերում[28]։ Նմանատիպ գաղափարներ են արտահայտել նաև շատ այլ բանաստեղծներ[28]։

Ժամանակակից մշակութային ժառանգությունն ու իրավիճակը խմբագրել

ժամանակակից երաժշտության ժառանգությունը խմբագրել

 
Պուրանդարա Դասայի արձանը

Իրական կառնատիկական ավանդույթի համաձայն, Բիդարամ Կրիշնապան ժամանակակից ամենակարևոր երգիչներից մեկն էր, որը մասսայականացրեց Պուրանդարա Դասայի ստեղծագործությունները։ Երգչուհի Մադրաս Լալիթհանգին և նրա պայծառ դուստրը՝ Պադմավիբուշանը, Սանգետա Կալանիդին և Մ. Լ. Վասանտա Կումարին համարվում էին Պուրանդարա Դասայի հեղինակություններ։ Մ. Լ. Վանաստա Կումարին Պյուրանդարա Դասայի երաժշտության մեջ ներդրած ավանդի համար Միսորի համալսարանի կողմից ստացել է պատվավոր դոկտորի կոչում։

Չնայած Պուրանդարա Դասայի ստեղծագործություններն ի սկզբանե գտնվում են Կառնատիկական երաժշտության համակարգի ռագասներում, նրա ստեղծագործությունները ընդունվել և հավասարապես սիրվել են հինդուստանյան երաժշտության մեջ։ Հինդուստանյան երաժշտության այնպիսի լեգենդներ, ինչպիսիք են՝ Բհիմսեն Ջոշին, Մադհավ Գուդին և Բասավարաջ Ռաջգուրուն, վերջին տարիներին դրանք դարձրել են ավելի հանրաճանաչ։

Դասական վոկալիստներն ու երաժիշտները, ինչպիսիք են Ուպենդրա Բհաթը, Պուտուր Նարասիմա Նայակը, Վենկատեշ Կումարը, Նագարաջա Ռաո Հավալդարը, Գանապատի Բհաթը, Վիդյաբհուսանան, Պրավին Գոդխինդը, Նաչիկետա Շարման, Սանգետա Քաթին և Բոմբեյ Սիսթերսը շարունակում են Դասա Սահիթյայի երգեր երգելու ավանդույթները Կառնատիկում, ինչպես նաև Հինդուստանի երաժշտական համերգներին են մասնակցում։ Միսոր Ռամաչանդրաչարիան իր համերգների միջոցով ջանասիրաբար քարոզում է դասա սահիթյա իր համերգների միջոցով։ Tirumala Tirupathi Devasthanams-ը նաև տարածում է դասա կրիթիսը Դասա Սահիթյա նախագծի միջոցով։ Նա նաև ստեղծել է կառնատիկական երաժշտության առաջին օրորոցային երգերը, ինչպիսիք են Thoogire Rangana-ն[31] և Gummana Kareyadire-ն[32], ինչը հանգեցրել է ուրիշների կողմից շատ նմանատիպ երգերի ստեղծմանը։

Հուշարձաններ և արձաններ խմբագրել

Համբիում գտնվող Վիջայավիտթալա տաճարին հարող Պուրանդարա Մանթապան[33] Պուրանդարա Դասային վերաբերող հնագույն հուշարձաններից մեկն է։ Այստեղ է, որ ինչպես նշում են, նա ստեղծագործել և երգել է գովաբանելով լորդ Վիշնուին։

Ասում են, որ Պուրանդարա Դասան ստեղծել է իր հայտնի երգը՝ «Aadisidaleshoda jagadoddharana» մանկական Շրի Կրիշնայի վրա, ռագի Կապիում, Դրամա Դալդում, Կապնատտանա Տալուկում, Կարնատակայի Ապրամեյասվամի տաճարում։ Նրա անունով է կոչվել տաճարից դուրս գտնվող մի փոքրիկ մանթապա, որտեղ նա մնացել է գյուղով անցնելիս[34]։

Ալիպիրիում գտնվող Տիրումալայի նախալեռներում կանգնեցվել է Պուրանդարա Դասայի արձանը[35][36]։ Պուրանդարա Դասայի արձանը զարդարում է Աստանա Մանդապամը (լսարանը) Տիրումալա բլուրում։

Sri Purandara Dasa Memorial Trust (SPDMT), ը[37] որը ստեղծվել է Բանգալոր քաղաքում 2007 թվականին, ակտիվորեն ներգրավված է եղել Պուրանդարա Դասայի կյանքի և ստեղծագործությունների բոլոր հայեցակարգերի խթանման և ուսումնասիրման մեջ։ Trust-ի տարածքում կանգնեցվել է 3500 քառակուսի մետրանոց համերգասրահ, որը կոչվում է «Purandara Mantapa»:

1986 թվականին ստեղծված Բանգալորի Ինդիրանագարում գտնվող Indiranagar Sangeetha Sabha-ն (ISS) նվիրել է Purandara Bhavana[38] կոչվող բացառիկ մշակութային միջոցառումների համար նախատեսված 600 լսարան, որի հանդիսավոր բացումը կատարել է դոկտոր A. P. J. Աբդուլ Քալամը[39] նրա հիշատակի համար։

Հիշատակումներ խմբագրել

  • 1964 թվականի հունվարի 14-ին, India Security Press - փոստի բաժինը նամականիշ էր թողարկել Պուրանդարասա Դասայի մահվան 400-րդ տարելիցի կապակցությամբ[40]։
  • Tirupati Tirumala Devasthanam-ը տարածել է Purandara Dasa-ի գրականությունը Dasa Sahitya նախագծի շրջանակներում[41]։

Կենսագրական կինոնկարներ և վավերագրական ֆիլմեր խմբագրել

Պուրանդարա Դասայի կյանքի և ստեղծագործությունների մասին նկարահանվել են երեք կենսագրական ֆիլմեր կանադական լեզվով։

  • Պուրանդարադասա (1937)
  • Նավակոտի Նարայանա (1964)
  • Շրի Պուրանդարա Դասարու (1967)
  • Կարնատակայի երկու միջնադարյան Բակտի բանաստեղծներ Կանակա-Պուրանդարայի վրա հիմնված (անգլերեն, 1988) վավերագրական կինոնկար է, որը նկարահանվել է Գիրիշ Կարնադի կողմից[42][43]։

Արադհանա խմբագրել

Արադհանան կրոնին նվիրված ուսումնասիրություն է, որն անցկացվում է ամեն տարի՝ հիշելու և հարգելու նրանց երկրային կյանքի սրբազան մարդկանց։ Պուրանդարա Դասայի արադանան կամ պունյադինան անցկացվում է հնդկական չանդրամանա՝ հիմնված pushya bahula amavasya օրացույցի[44] վրա (նոր լուսնի օր, հավանաբար, փետրվար-մարտ ամիսներին)։ Հարավային Հնդկաստանի Կարնատակա նահանգի և աշխարհի արվեստի և կրոնական շատ կենտրոնների երաժիշտներ և արվեստի սիրահարներ այս առիթը տոնելու են կրոնական և երաժշտական ջերմեռանդությամբ։ Նրա ստեղծագործություններն այդ օրը երգում են արդեն իսկ կայացած և վերջերս հայտնի դարձած նկարիչներ։

Պուրանդարա Դասայի երգերի տեքստերի ժողովածուներ խմբագրել

  • Gaja Vadana Beduve Gowri Thanaya A popular Purandara Dasa composition in Carnatic Raagam Hamsadhwani
  • Songs of Three Great South Indian Saints, Oxford University Press, 2002, ISBN 9780195646559
  • KavyaPremi. 1996. Purandara Daasa Haadugalu. Dharwad: Samaja Publishers. Contains ca. 225 songs; in Kannada language.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Kamath, Suryanath. (1980). A concise history of Karnataka from prehistoric times to the present. Bangalore: Jupiter Books.
  2. ↑ 2,0 2,1 Iyer, Panchapakesa. (2006). Karnataka Sangeetha Sastra. Chennai: Zion Printers. p. 93: "He is considered to be the Pitamaha of Carnatic music because he codified the teaching of Carnatic music by evolving several graded steps like Sarali, Jantai and Tattu Varisai; alankaras and geethams")
  3. ↑ Thielemann, Selina. (2002). Divine Service and the Performing Arts in India. New Delhi: APH Publishing Corporation. 81-7648-333-8. p. 22: "The most well known among the haridasas is Purandara Dasa (1480 or 84-1564), whose significant contribution to South Indian music is honoured by referring to him as the 'father of Carnatic music'".
  4. ↑ Parthasarathy, T. S. (1991). «Margadarsi Whom Swati Tirunal followed». The Journal of the Music Academy, Madras. 62: 72. «The great Purandara Dasa was a 'Margadarsi' in many ways although he is generally referred to as the 'Pitamaha' (grandfather) of Carnatic music.»
  5. ↑ Zydenbos, R . (2012) in Cushman S, Cavanagh C, Ramazani J, Rouzer P, The Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics: Fourth Edition, p. 767, Princeton University Press. 978-0-691-15491-6
  6. ↑ 6,0 6,1 Nettl, Bruno; Stone, Ruth M.; Porter, James (1998). The Garland Encyclopedia of World Music: South Asia : the Indian subcontinent. էջ 216. ISBN 978-0-8240-4946-1.
  7. ↑ Narayan, M.K.V. (2010). Lyrical Musings on Indic Culture: A Sociological Study of Songs of Sant Purandara Dasa. Readworthy. էջ 108. ISBN 978-93-80009-31-5.
  8. ↑ Ranade, Ramchandra Dattatraya (1933). Mysticism in India: The Poet-Saints of Maharashtra. State University of New York Press. էջեր 18–19. ISBN 978-0-87395-669-7.
  9. ↑ Purandaradāsa; Iyer, A. S. Panchapakesa (1992). Sree Puranḍara gānāmrutham: text with notation. Gānāmrutha Prachuram. «Shri Purandara dasa who is considered to be the aadhiguru and Sangeeta Pitaamaha of carnatic music was born in Purandaragad in Ballary District near the town of Hampi, to a millionaire Varadappa Naayak and Kamalaambaal, a devoted wife and great lady, belonging to Madhva Desaastha Brahmin race, by the blessings of Tirupati Venkatachalapathi in the year 1484.»
  10. ↑ Vedavalli, Mandayam Bharati (2001). Saṅgīta śāstra saṅgraha: a guide to theory of Indian music. M.B. Vedavalli. էջ 143. «Purandara Daasa was the son of a rich merchant by name Varadappa Naayaka. He was a Brahmin of the Madhva Deshaasta Sect.»
  11. ↑ Rangarajan, S. (1997). Frontline, Volume 14, Issues 8–14. Kasturi & Sons.
  12. ↑ Sharma (2000), p. 598
  13. ↑ Chaitanya Deva, Bigamudre (1995). Indian Music. Taylor & Francis. էջ 83. ISBN 978-81-224-0730-3.
  14. ↑ Desai, Krishnarao and Sharma in Sharma (2000), Appendix VII
  15. ↑ https://vijaykarnataka.com/news/chikkamagaluru/purandaradasas-native-araga/articleshow/65216228.cms
  16. ↑ Iyengar, Maasti Venkatesha ("Srinavasa"). 1964. Purandara Daasa. Bangalore: Bangalore Press.
  17. ↑ Friday Review Chennai and Tamil Nadu. Columns : An authority on Purandara Dasa. The Hindu. 20 October 2006.
  18. ↑ Thyagaraja Vaibhavam: Prahlada Bhakti Vijayam – Part 1 – Dance-Drama. Thyagaraja-vaibhavam.blogspot.in (20 July 2011). Retrieved 25 December 2018.
  19. ↑ «Purandaradasa: Fountainhead of Karnataka sangeeta i.e., Carnatic music». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  20. ↑ R. Rangaramanuja Iyengar (1977). Musings of a Musician: Recent Trends in Carnatic Music. Wilco Publishing House. էջ 83.
  21. ↑ K Paniker, Ayyapan (2008). medieval India Literature. Sahitya Akademi. էջեր 196–198. ISBN 978-81-260-0365-5. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 8-ին.
  22. ↑ «Stamps On Saint Composers – Part 13. Purandaradasa». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2006 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
  23. ↑ Gavai, Sheshadri. (1956). Sangeetha kalaravinda. Bangalore: Aravinda Publications.
  24. ↑ Roshan Dalal (2010). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin India. էջ 155. ISBN 9780143414216.
  25. ↑ Journal of the Institute of Asian Studies, Volume 3. The Institute. 1985. էջ 129.
  26. ↑ Tattvavaada Philosophy: The Essence of Madhva Philosophy. Madhwabrahmanas.blogspot.in (9 September 2010). Retrieved 25 December 2018.
  27. ↑ Sri Purandara Dasa (1494–1564) | Rambling with Bellur. Bellurramki18.wordpress.com (19 January 2007). Retrieved 25 December 2018.
  28. ↑ 28,00 28,01 28,02 28,03 28,04 28,05 28,06 28,07 28,08 28,09 28,10 M.K.V, Narayan (2010). Lyrical Musings on Indic Culture: A Sociology Study of Songs of Sant Purandara Dasa. Read Worthy Publications Private Limited. էջ 11. ISBN 9789380009315. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 12-ին.
  29. ↑ Roshen Dalal (2014 թ․ ապրիլի 18). The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths. Penguin UK. էջ 950. ISBN 9788184753967. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 18-ին.
  30. ↑ Kr̥ṣṇamūrti Hānūru (1991). Encyclopaedia of the Folk Culture of Karnataka: Introductory articles. Institute of Asian Studies. էջ 165.
  31. ↑ Toogire Rangana. YouTube (29 September 2012). Retrieved 25 December 2018.
  32. ↑ Bharatanatyam dance – Gummana Kareyadire. YouTube (14 September 2010). Retrieved 25 December 2018.
  33. ↑ Purandara Mantapa. Hampi.in. Retrieved 25 December 2018.
  34. ↑ [1]
  35. ↑ «Purandaradasa statue unveiled at Tirupati». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  36. ↑ Purandaradasa statue unveiled at Tirupati Արխիվացված 2016-04-19 Wayback Machine. The New Indian Express. Retrieved 25 December 2018.
  37. ↑ Welcome to Sri Purandara Dasa Memorial Trust (R). Purandara.org. Retrieved 25 December 2018.
  38. ↑ Purandara Bhavana Արխիվացված 2017-10-21 Wayback Machine. Isangeethasabha.in. Retrieved 25 December 2018.
  39. ↑ Indiranagar Sangeetha Sabha Արխիվացված 2017-10-21 Wayback Machine. Isangeethasabha.in. Retrieved 25 December 2018.
  40. ↑ «Commemorative Postage Stamps Of India». Ministry of Communication, Government of India. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 21-ին.
  41. ↑ «Dasa Sahitya Project». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  42. ↑ Kanaka-Purandara IMDb
  43. ↑ AWARDS: The multi-faceted playwright Արխիվացված 30 Դեկտեմբեր 2001 Wayback Machine Frontline, Vol. 16, No. 03, 30 Jan – 12 February 1999.
  44. ↑ Purandara Dasaru – Sumadhwa Seva. Sumadhwaseva.com. Retrieved 25 December 2018.

Մեջբերվող աղբյուրներ խմբագրել

Գրականություն խմբագրել

  • The Vedanta kesari, Volume 49, Sri Ramakrishna Math., 1964, էջ 419
  • Kassebaum, Gayatri Rajapur. ‘Karnatak raga’ (2000). In Arnold, Alison. The Garland Encyclopedia of World Music. New York City & London: Taylor & Francis.
  • Dr. Vasudev Agnihotry "Purandaradasaru mattu Shri Mad Bhagavata Ondu Toulanika Adhyayana" PhD Osmania University Hyderabad, India 1984 Publisher: Samskriti Prakashana Sedam. Keertana Vidya nagar sedam 58522 dist gulbarga Karnataka

Արտաքին հղումենր խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պուրանդարա Դասա» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պուրանդարա_Դասա&oldid=9407138» էջից