Պլատինային մետաղներ

Պլաստինային մետաղներ, տարրերի պարբերական համակարգի 8 խմբի երկրորդ և երրորդ եռյակների քիմիական տարրերը՝

• ռութենիում՝ Ru,
• ռոդիում Rh,
• պալադիում Pd,
• օսմիում Օտ,
• իրիդիում Ir,
• պլատին Pt։

Պլատինային մետաղների խումբ

H																		He
Li	Be												B	C	N	O	F	Ne
Na	Mg												Al	Si	P	S	Cl	Ar
K	Ca	Sc		Ti	V	Cr	Mn	Fe	Co	Ni	Cu	Zn	Ga	Ge	As	Se	Br	Kr
Rb	Sr	Y		Zr	Nb	Mo	Tc	Ru	Rh	Pd	Ag	Cd	In	Sn	Sb	Te	I	Xe
Cs	Ba	La	*	Hf	Ta	W	Re	Os	Ir	Pt	Au	Hg	Tl	Pb	Bi	Po	At	Rn
Fr	Ra	Ac	**	Rf	Db	Sg	Bh	Hs	Mt	Ds	Rg
			*	Ce	Pr	Nd	Pm	Sm	Eu	Gd	Tb	Dy	Ho	Er	Tm	Yb	Lu
			**	Th	Pa	U	Np	Pu	Am	Cm	Bk	Cf	Es	Fm	Md	No	Lr

• 
  Ռութենիում
• 
  Ռոդիում
• 
  Պալադիում
• 
  Օսմիում
• 
  Իրիդիում
• 
  Պլատին

Բնության մեջ

Չափազանց հազվագյուտ տարրեր են։ Երկրակեղևում ամենատարածվածը Os է (5•10⁶ զանգվ․ %), ամենաքիչ տարածվածները՝ Rh և lr (1•10⁻⁷ զանգվ․ %)։ Պլաստինային մետաղների պարունակությունը համեմատաբար մեծ է ուլտրահիմքային և հիմքային հրաբխային ապարներում, ավելի մեծ՝ երկնաքարերում (ո•10⁻⁴-ո•10⁻⁵ զանգվ․ %)։

Ֆիզիկական հատկություններ

Սպիտակ, արծաթափայլ, դժվարահալ մետաղներ են։ d տարրեր են։ Քիմիական կայունության և գեղեցիկ տեսքի շնորհիվ արծաթի և ոսկու հետ դասվում են ազնիվ մետաղների շարքին։ Ru, Rh և Pd, որոնց խտությունը մոտ 12000 կգ/մ³ է, կոչվում են թեթե, իսկ Os, Ir և Pt (մոտ 22000 կգ/մ³)՝ ծանր պլաստինային մետաղներ։

Քիմիապես պասսիվ են։ Խմբի համարին (8) համապատասխանող օքսիդացման աստիճան (+8) ցուցաբերում են միայն Os և Ru (մյուսների առավելագույնը +6 է), այդ պատճառով տարրերի պարբերական համակարգի որոշ տարբերակներում պլաստինային մետաղներ 8-րդ խմբում չեն տեղավորված։

Պլաստինային մետաղներ հատկությունները

Ատոմային համար	Տարրի, անվանումը	Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա	Օքսիդացման աստիճան	p, գ/սմ³	tհալ, °C	tեռ, °C
44	Ռութենիում Ru	[Kr]4d75s1	0, +2, +3, +4, +5, +6, +7, +8	12, 5	2334	4077
45	Ռոդիում Rh	[Kr]4d85s1	0, +1, +2, +3, +4, +6	12, 4	1963	3727
46	Պալադիում Pd	[Kr]4d10	0, +2, +3, +4	12, 0	1554	2937
76	օսմիում Os	[Xe]4f145d66s2	0, +2, +3, +4, +5, +6, +8	22, 6	3027	5027
77	Իրիդիում Ir	[Xe]4f145d76s2	0, +1, +2, +3, +4, +5, +6	22, 7	2447	4380
78	Պլատին Pt	[Xe]4f145d96s1	0, +1, +2, +3, +4, +5, +6	21, 4	1769	3800

Քիմիական հատկություններ

Քիմիական հատկություններով նման են իրար։ Պլաստինային մետաղինին հատուկ է կոմպլեքսային միացություններ առաջացնելը։ Ըստ ատոմի կառուցվածքի և հատկությունների նմանության Պլաստինային մետաղներ հաճախ բաժանում են երկտարր խմբերի՝ Ru և Os, Rh և Ir, Pd և Pt։ Պլաստինային մետաղների ֆիզիկական և քիմիական հատկությունների, ստացման և կիրառությունների մասին տես առանձին տարրերի մասին հոդվածներում։

Գրականություն

• «Металлы и сплавы в электротехнике», 3 изд., т. 1-2, М.- Л., 1957;
• Бузланов Г. Ф., «Производство и применение металлов платиновой группы в промышленности», М., 1961։
• Йорданов Х. В., «Записки по металлургия на редките метали», София, 1959;
• Федоренко Н. В. Развитие исследований платиновых металлов в России. М.։ Наука, 1985. 264 с.
• Ливингстон С. Химия рутения, родия, палладия, осмия, иридия, платины. М.։ Мир, 1978. 366 с.
• Генкин А. Д. Минералы платиновых металлов и их ассоциации в медно-никелевых рудах Норильского месторождения. М.։ Наука, 1968. 106 с.
• Металлургия благородных металлов / Под ред. Л. В. Чугаева. М.։ Металлургия, 1987. 432 с.
• Синицын Н. М. Благородные металлы и научно-технический прогресс. М.։ Знание, 1987. 46 с.
• Что мы знаем о химии?։ Вопросы и ответы / Под ред. Ю. Н. Кукушкина. М.։ Высш. шк., 1993. 303 с.
• Додин Д. А., Чернышов Н. М., Полферов Д. В., Тарновецкий Л. Л. Платинометальные месторождения мира. М.։ Геоинформмарк, 1994. Т. 1, кн.1։ Платинометальные малосульфидные месторождения в ритмично расслоенных комплексах. 279 с.
• Додин Д. А., Чернышов Н. М., Яцкевич Б. А. и др. Состояние и проблемы развития минерально-сырьевой базы платиновых металлов // Платина России. М.։ Геоинформмарк, 1995. С. 7-48.
• Кривцов А. Н. Месторождения платиноидов։ (Геология, генезис, закономерности размещения) // Итоги науки и техники. Рудные месторождения. 1988. Т. 18. 131 с.
• Рудные месторождения СССР. М.։ Недра, 1974. Т. 3. 472 с.
• Чернышов Н. М., Додин Д. А. Формационно-генетическая типизация месторождений металлов платиновой группы для целей прогноза и металлогенического анализа // Геология и геофизика. 1995. Т. 36. С. 65-70.

Արտաքին հղումներ

• Платиновые металлы и их роль в современном обществе (Буслаева Т. М., 1999), Химия
• Где добывают платиновые металлы (Чернышов Н. М., 1998), Науки о Земле [1] [2] Արխիվացված 2012-01-18 Wayback Machine
• Статистические исследования на сайте mineral.ru։ Металлы платиновой группы,
• Металлы платиновой группы, Рынок металлов платиновой группы в 2007 и 2008 гг.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 9, էջ 325)։