Չիապաս
Չիապաս (իսպ.՝ Chiapas, Իսպաներեն արտասանություն՝ [ˈtʃjapas] ( )), պաշտոնական անվանումը՝ Չիապասի ազատ և ինքնիշխան նահանգ (իսպ.՝ Estado Libre y Soberano de Chiapas), Մեքսիկայի 31 նահանգներից մեկն է, Դաշնային օկրուգի հետ միասին համալրում են Մեքսիկայի վարչական կազմը։ Ունի 125 համայնք, մայրաքաղաքը՝ Տուստլա Գուտիեռես։
Չիապաս իսպ.՝ Chiapas | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Երկիր | Մեքսիկա | ||||
Հիմն | Himno a Chiapas? | ||||
Կարգավիճակ | նահանգ | ||||
Մտնում է | Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ | ||||
Վարչկենտրոն | Տուստլա Գուտիեռես | ||||
Ամենաբարձր կետ | Տականա | ||||
ԲԾՄ | 4080 մետր և 486 մետր | ||||
Օրենսդրական մարմին | Congress of Chiapas? | ||||
Բնակչություն (2012) | 4․983․116[1] | ||||
Տարածք | 73311[2] | ||||
Բարձրություն ծովի մ-ից՝ - Բարձրագույն կետ | 4080[3] մ | ||||
Հիմնադրված է | 1824 թ. | ||||
Սահմանակցում է | Տաբասկո, Վերակրուս, Օախակա, Սան Մարկոս, Huehuetenango Department?, Քիչե և Պետեն | ||||
Ժամային գոտի | UTC−6 DST = -5 | ||||
ISO 3166-2 կոդ | MX-CHP | ||||
Փոստային ինդեքսներ | 29 – 30 | ||||
Ինտերնետ-դոմեն | .mx | ||||
կայքը | |||||
Տվյալներ
խմբագրելՆահանգը գտնվում է հյուսիսարևելյան Մեքսիկայում։ Արևմուտքում սահմանակից է Օախակային, հյուսիս-արևելքում՝ Վերակրուսին, հյուսիսում՝ Տաբասկոյին, արևելքում Գվատեմալայի Պետեն, Կիչե, Ուեուետենանգո և Սան Մարկոս համայնքներին։ Հարավում ափամերձ սահման ունի Խաղաղ օվկիանոսի հետ։
Չիապասի կլիման խոնավ է, արևադարձային։ Հյուսիսում՝ Տաբասկոյի սահմանում, Տեապային մոտ, տարեկան տեղումները կազմում են 3,000 մմ տարեկան։
Չիապասում են գտնվում հին մայաների ժառանգություններից Պսալեկեի ավերակները, Յախչիլան, Բոնամպակը և Չինկուլտիկը։
Վարչական բաժանում
խմբագրելՆահանգը բաժանվում է 122 համայնքներին։
INEGI կոդ | Համայնքներ (հայերեն) | Համայնքներ (բնօրինակ) |
---|---|---|
001 | Ակակոյագուա | (Acacoyagua) |
002 | Ակալա | (Acala) |
003 | Ակապետաու | (Acapetahua) |
004 | Ալդամա | (Aldama) |
005 | Ալտամիրանո | (Altamirano) |
006 | Ամատան | (Amatán) |
007 | Ամատենանգո դե լա Ֆրոնտերա | (Amatenango de la Frontera) |
008 | Ամատենանգո դել Վալե | (Amatenango del Valle) |
009 | Անխել Ալբինո Կորսո | (Angel Albino Corzo) |
010 | Արիագա | (Arriaga) |
011 | Բեխուկալ դե Օկամպո | (Bejucal de Ocampo) |
012 | Բելա Վիստա | (Bella Vista) |
013 | Բենեմերիտո դե լաս Ամերիկաս | (Benemérito de las Américas) |
014 | Բերիոսաբալ | (Berriozábal) |
015 | Բոչիլ | (Bochil) |
016 | Էլ Բոսկե (համայնք) | (El Bosque) |
017 | Կակաոատան | (Cacahoatán) |
018 | Կատասախա | (Catazajá) |
019 | Չալչիուիտան | (Chalchihuitán) |
020 | Չամուլա | (Chamula) |
021 | Չանալ | (Chanal) |
022 | Չապուլտենանգո | (Chapultenango) |
023 | Չենալխո | (Chenalhó) |
024 | Չյապա դե Կորսո | (Chiapa de Corzo) |
025 | Չյապիլյա | (Chiapilla) |
026 | Չիկոասեն | (Chicoasén) |
027 | Չիկոմուսելո | (Chicomuselo) |
028 | Չիլոն | (Chilón) |
029 | Սինտալապա | (Cintalapa) |
030 | Կոապիլյա | (Coapilla) |
031 | Կոմիտան դե Դոմինգես[ | (Comitán de Domínguez) |
032 | Լա Կոնկորդիա | (La Concordia) |
033 | Կոպայնալա | (Copainalá) |
034 | Էսկուինտլա | (Escuintla) |
035 | Ֆրանսիսկո Լեոն | (Francisco León) |
036 | Ֆրոնտերա Կոմալապա | (Frontera Comalapa) |
037 | Ֆրոնտերա Իդալգո | (Frontera Hidalgo) |
038 | Լա Գրանդես | (La Grandeza) |
039 | Ուեուետան | (Huehuetán) |
040 | Ուիստան | (Huixtán) |
041 | Ուիտյուպան | (Huitiupán) |
042 | Ուիստլա | (Huixtla) |
043 | Լա Ինդեպենդենսիա | (La Independencia) |
044 | Իսուատան | (Ixhuatán) |
045 | Իստակոմիտան | (Ixtacomitán) |
046 | Իստապա | (Ixtapa) |
047 | Իստապանգախոյա | (Ixtapangajoya) |
048 | Խիկիպիլաս | (Jiquipilas) |
049 | Խիտոտոլ | (Jitotol) |
050 | Խուարես(համայնք) | (Juárez) |
051 | Լարայնսար | (Larráinzar) |
052 | Լա Լիբերտադ | (La Libertad) |
053 | Լաս Մարգարիտաս | (Las Margaritas) |
054 | Լաս Ռոսաս | (Las Rosas) |
055 | Մապաստեպեկ | (Mapastepec) |
056 | Մարավիլա Տենեխապա | (Maravilla Tenejapa) |
057 | Մարկես դե Կոմիլյաս | (Marqués de Comillas) |
058 | Մասապա դե Մադերո | (Mazapa de Madero) |
059 | Մեսատան | (Mazatán) |
060 | Մետապա | (Metapa) |
061 | Միտոնտիկ | (Mitontic) |
062 | Մոնտեկրիստո դե Գերերո[ | (Montecristo de Guerrero) |
063 | Մոտոսինտլա | (Motozintla) |
064 | Նիկոլաս Ռուիս | (Nicolás Ruíz) |
065 | Օկոսինգո | (Ocosingo) |
066 | Օկօտեպեկ | (Ocotepec) |
067 | Օկոսոկոաուտլա դե Էսպինոզա | (Ocozocoautla de Espinosa) |
068 | Օստուական | (Ostuacán) |
069 | Օսումասինտա | (Osumacinta) |
070 | Օսչուկ | (Oxchuc) |
071 | Պալենկե | (Palenque) |
072 | Պանտելխո | (Pantelhó) |
073 | Պանտեպեկ | (Pantepec) |
074 | Պիչուկալկո | (Pichucalco) |
075 | Պիխիխյապան | (Pijijiapan) |
076 | Էլ Պորվենիր | (El Porvenir) |
077 | Պուեբլո Նուևո Սոլիստաուկան | (Pueblo Nuevo Solistahuacán) |
078 | Ռայոն | (Rayón) |
079 | Ռեֆորմա | (Reforma) |
080 | Սաբանիլյա | (Sabanilla) |
081 | Սալտո դե Ագուա | (Salto de Agua) |
082 | Սան Անդրես Դուրասնալ | (San Andrés Duraznal) |
083 | Սան Կրիստոբալ դե լաս Կասաս | (San Cristóbal de las Casas) |
084 | Սան Ֆերնանդո | (San Fernando) |
085 | Սան Խուան Կանկուն | (San Juan Cancuc) |
086 | Սան Լուկաս | (San Lucas) |
087 | Սանտյագո էլ Պինար | (Santiago el Pinar) |
088 | Սիլտեպեկ | (Siltepec) |
089 | Սիմոխավել | (Simojovel) |
090 | Սիտալա | (Sitalá) |
091 | Սոկոլտենանգո | (Socoltenango) |
092 | Սոլոսուչյապա | (Solosuchiapa) |
093 | Սոյալո | (Soyaló) |
094 | Սուչյապա | (Suchiapa) |
095 | Սուչյատե | (Suchiate) |
096 | Սունուապա | (Sunuapa) |
097 | Տապաչուլա | (Tapachula) |
098 | Տապալապա | (Tapalapa) |
099 | Տապիլուլա | (Tapilula) |
100 | Տեկպատան | (Tecpatán) |
101 | Տենեխապա | (Tenejapa) |
102 | Տեոպիսկա | (Teopisca) |
103 | Տիլա | (Tila) |
104 | Տոնալա | (Tonalá) |
105 | Տոտելապա | (Totolapa) |
106 | Լա Տրինիտարիա | (La Trinitaria) |
107 | Տումբալա | (Tumbalá) |
108 | Տուստլա Չիկո | (Tuxtla Chico) |
109 | Տուստլա Գուտիեռես | (Tuxtla Gutiérrez) |
110 | Տուսանտան | (Tuzantán) |
111 | Ցիմոլ | (Tzimol) |
112 | Ունիոն Խուարես | (Unión Juárez) |
113 | Վենուստիանո Կարանսա | (Venustiano Carranza) |
114 | Վիլա Կոմալտիտլան | (Villa Comaltitlán) |
115 | Վիլա Կորսո | (Villa Corzo) |
116 | Վիլաֆլորես | (Villaflores) |
117 | Յախալոն | (Yajalón) |
118 | Սինականտան | (Zinacantán) |
Չիապասի կենդանական և բուսական աշխարհը
խմբագրելՃարտարապետություն
խմբագրելՆահանգի ճարտարապետական ավանդույթները ծագում են Մայաների և այլ վայրերի այլ բնիկների հնագիտական հուշարձաններով։ Իսպանացիները իրենց հետ բերեցին իսպանական ճարտարապետության ոճը։ Շատ գաղութային շենքեր կապված են դոմինիկների հետ, որոնք այստեղ եկել են Սևիլիայից, քաղաքը, որտեղ ուժեղ է արաբական ճարտարապետության ազդեցությունը և այն նկատելի է նաև Չիապասում, հատկապես բնորոշ է XVI - XVIII դարերի շենքերին։ Միևնույն ժամանակ, գաղութային ճարտարապետության մեջ նկատելի են շատ այլ ոճեր։ Գլխավոր գաղութային շրջանի շենքերից են Սան Կրիստոբալում գտնվող Սանտո Դոմինգո եկեղեցին, Սանտո Դոմինգո վանքը, Չյապա դե Կորսոյում գտնվող Լա Պիլան։ Սան Կրիստոբալ տաճարի ճակատային հատվածը բարրոկո ոճի է, կառուցումը սկսվել է XVI դարում և ավարտվել է միայն XVII դարում։ Այն կրում է իսպանա-արաբական ազդեցություն և համարվում է Մեքսիկայի առավել գեղազարդ տաճարներից մեկը։
Պատկերասրահ
խմբագրել-
Սումիդերո կիրճը
-
Սան Մարկոս տաճարը Տուստլայում
-
Սանտո Դոմինգո եկեղեցին Սան Կրիստոբալ դե լաս Կասասում
-
Մոնտեբելլո ազգային զբոսայգին
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «ENOE». Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 24-ին.
- ↑ «Resumen». Cuentame INEGI. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 12-ին.
- ↑ «Relieve». Cuentame INEGI. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- (Իսպաներեն) Chiapas State Government
- (Իսպաներեն) Chiapas.com web's most comprehensive source of information about Chiapas.
- (Իսպաներեն) Zapatista National Army of Liberation
- (անգլերեն) brief history of the conflict in Chiapas (1994–2007) Արխիվացված 2012-01-19 Wayback Machine
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չիապաս» հոդվածին։ |