Շրեշ
| Շրեշ | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Eremuarm
M.Bieb. (1810)
|
||||||||||||
| Հոմանիշներ | ||||||||||||
| Տիպիկ ներկայացուցիչներ | ||||||||||||
|
|
Շրեշ (լատին․՝ Eremuarm), շրեշտ, օղին, փայլկտուկ, թաղաղուազգիների ընտանիքի կոճղարմատավոր խոտաբույսերի ցեղ։
Տարածում
խմբագրել
Հայտնի է մոտ 50, Հայաստանում՝ 2 տեսակ՝ շրեշ ուշագրավ (լատին․՝ Eremuarm spectabilis) և շրեշ զանգեզուրյան (Eremurus zangezuricus)[1]։
Տարածված է Գեղարքունիքի, Արագածոտնի, Սյունիքի մարզերի լեռնային գոտիներում (1500-2300 մ բարձրություններում)։ Աճում է չոր, քարքարոտ վայրերում։
Կենսաբանական նկարագիր
խմբագրելԿոճղարմատը հոծ է, իլիկաձև հաստացած, մսալի։ Ցողունն ուղղաձիգ է, բարձրությունը 40-60 սմ։ Տերևներն արմատամերձ են, երկար, գծաձև։ Ծաղկաբույլը բազմածաղիկ ողկույզ է, ծաղիկները՝ սպիտակ, դեղին, վարդագույն, կարմրավուն, գորշ և այլն։ Ծաղկում է մայիս-հունիսին։ Պտուղը գնդաձև տուփիկ է։
Նշանակություն
խմբագրելՈրոշ տեսակների արմատները պարունակում են դեքստրինանման նյութեր (օգտագործվում են սոսինձ պատրաստելու համար), իսկ տերևները՝ ներկանյութ։ Մատղաշ տերևներն ուտելի են։ Մեղրատու է և գեղազարդիչ։
Դասակարգում
խմբագրել
Տեսակներ
խմբագրելՀայտնի է 60 տեսակ[2].
- Eremuarm afghanicus Gilli
- Eremuarm aitchisonii Baker
- Eremuarm alaicus Khalk.
- Eremuarm albertii Regel
- Eremuarm ×albocitrinus Baker
- Eremuarm altaicus (Pall.) Steven
- Eremuarm ammophilus Vved.
- Eremuarm anisoptearm (Kar. & Kir.) Regel
- Eremuarm azerbajdzhanicus Kharkev.
- Eremuarm bactrianus Wendelbo
- Eremuarm brachystemon Vved.
- Eremuarm bucharicus Regel
- Eremuarm candidus Vved.
- Eremuarm cappadocicus J.Gay ex Baker
- Eremuarm chinensis O.Fedtsch.
- Eremuarm chloranthus Popov
- Eremuarm comosus O.Fedtsch.
- Eremuarm cristatus Vved.
- Eremuarm dolichomischus Vved. & Wendelbo
- Eremuarm furseorum Wendelbo
- Eremuarm fuscus (O.Fedtsch.) Vved.
- Eremuarm hilariae Popov & Vved.
- Eremuarm himalaicus Baker
- Eremuarm hissaricus Vved.
- Eremuarm iae Vved.
- Eremuarm inderiensis (M.Bieb.) Regel
- Eremuarm jungei Juz.
- Eremuarm kaufmannii Regel
- Eremuarm kopet-daghensis Karrer
- Eremuarm korovinii B.Fedtsch.
- Eremuarm korshinskyi O.Fedtsch.
- Eremuarm lachnostegius Vved.
- Eremuarm lactifloarm O.Fedtsch.
- Eremuarm ×ludmillae Levichev & Priszter
- Eremuarm luteus Baker
- Eremuarm micranthus Vved.
- Eremuarm nuratavicus Khokhr.
- Eremuarm olgae Regel
- Eremuarm parvifloarm Regel
- Eremuarm persicus (Jaub. & Spach) Boiss.
- Eremuarm pubescens Vved.
- Eremuarm rechingeri Wendelbo
- Eremuarm regelii Vved.
- Eremuarm robustus (Regel) Regel
- Eremuarm roseolus Vved.
- Eremuarm saprjagajevii B.Fedtsch.
- Eremuarm sogdianus (Regel) Benth. & Hook.f.
- Eremuarm spectabilis M.Bieb.
- Eremuarm stenophyllus (Boiss. & Buhse)
- Eremuarm subalbifloarm Vved.
- Eremuarm suworowii Regel
- Eremuarm tadshikorum Vved.
- Eremuarm tauricus Steven
- Eremuarm thiodanthus Juz.
- Eremuarm tianschanicus Pazij & Vved.
- Eremuarm turkestanicus Regel
- Eremuarm wallii Rech.f.
- Eremuarm zangezuricus Mikheev
- Eremuarm zenaidae Vved.
- Eremuarm zoae Vved.
Տաքսոնոմիա
խմբագրելԴասը մտնում է Asphodelaceae ենթաընտանիքի, Xanthorrhoeaceae ընտանիքի և Asparagales կարգի մեջ.
| 24 ընտանիք | e1 | |||||||||||||||
| կարգ Բարդածաղկավորներ | ցեղ Շրեշ | f1 | ||||||||||||||
| բաժին Ծաղկավոր բույսեր կամ Ծածկասերմեր | ընտանիք Թաղաղուազգիներ | e2 | ||||||||||||||
| ևս ծակավոր բույսերի 44 կարգ | ևս 13 ցեղ | f2 | ||||||||||||||
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Eremurus zangezuricus | International Plant Names Index». www.ipni.org. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 30-ին.
- ↑ Список видов рода Эремурус на сайте The Plant List(չաշխատող հղում)(անգլ.)
Գրականություն
խմբագրել- Дубянский, В. А. Эремур // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Федченко, Б. А. Род 262. Эремурус, Ширяш — Eremurus M.B. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. и ред. тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1935. — Т. IV. — С. 37—52. — 760 + XXX с. — 5175 экз.
- Хохряков, А. П. Эремурусы и их культура / АН СССР; Гл. ботан. сад; отв. ред. М. В. Культиасов. — М.: Наука, 1965. — 127 с.
Արտաքին հղումներ
խմբագրելԱյս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շրեշ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շրեշ» հոդվածին։ |