Մրգից օղիների պատրաստում (Հայաստան)
Մրգից օղիների պատրաստում, մրգերի օղի պատրաստելու ավանդական եղանակ Հայաստանում։
| Մրգից օղիների պատրաստում | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | տեխնիկա |
| Բաղադրամասեր | մրգեր |
Պատմություն խմբագրել
Հայաստանում մրգերից օղի պատրաստելու գործընթացը գալիս է հնուց։ Այն տարածված է Հայաստանի բոլոր մարզերում, Երևանում և Արցախում։ Պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Վահրամ Բալայանն իր «Արցախի պատմություն։ Հնադարից մինչև մեր օրերը/ԱՌԿԿ/Ղարաբաղի սոցիալ-տնտեսական կյանքը» աշխատության մեջ նշել է՝
|
Ղարաբաղի թթի այգիներից ստացվում էր մեծ քանակությամբ օղի։
1872 թվականի տվյալներով Ելիզավետպոլի նահանգում գործում էր օղու թորման 3624 գործարան, որտեղ տարեկան արտադրվում էր 75000 դույլ օղի։ Այս բնագավառում Ելիզավետպոլի նահանգը ամբողջ Անդրկովկասում առաջին տեղն էր գրավում։ Միայն Շուշու գավառում 1895 թվականին թորվել է 300000 դույլ օղի։ Գինու և օղու արտադրանքից Շուշու գավառում ստացվել է 1323270 ռուբլու եկամուտ, որը բավականին մեծ գումար էր - Վահրամ Բալայան, Արցախի պատմություն։ Հնադարից մինչև մեր օրերը/ԱՌԿԿ/Ղարաբաղի սոցիալ-տնտեսական կյանքը
|
|
։
Մրգային օղի պատրաստում են խաղողից, շլորից, խնձորից, ծիրանից, թթից, տանձից, կեռասից, մոշիցից, մասուրից, հոնից։
Գործընթաց խմբագրել
Մրգերը հավաքում են տակառի կամ կարասի մեջ և փակում տարայի բերանը, որպեսզի այն քացախաթթվի։ Որոշ դեպքում հումքի հետ խառնում են շաքարաջուր, որ օղին շատ դուրս գա։ Տարայի հումքը 2-3 օրը մեկ խառնում են, և օրեր անց հումքի շիրան վեր է բարձրանում։ Դա նշանակում է, որ հումքն արդեն ենթակա է թորման։ Ամռան ամիսներին հումքի շիրան կարող է վեր բարձրանալ 7-10 օրում, իսկ աշնան ամիսներին՝ 20-30։
Օղի թորելու սարքի մասին պահպանված տեղեկություններ կան, որ այն օգտագործել են 11-12-րդ դարերում[1], բայց ստույգ հայտնի չէ, թե երբ են այն սկսել օգտագործել Հայաստանում։ Տնական պայմաններում թորելու սարքը հիմնականում պատրաստում են պղնձից կամ չժանգոտվող պողպատից։
Պղնձե կաթսան հարմարեցնում են օջախի վրա և նրա մեջ լցնում արդեն խմորված հումքը։ Կաթսայի բերանը փակվում է ձագարաձև պղնձե կամ չժանգոտվող պողպատե կափարիչով, որին անվանում են թաղար։ Թաղարի մյուս մասի խողովակը միանում է սառը ջրի մեջ գտնվող խողովակին։ Կաթսան կարող է ունենալ 40-70 լիտր տարողություն։ Կաթսայի և թաղարի արանքը խմոր են լցնում, որ եռման ժամանակ գոլոշին այդ արանքով դուրս չգա։ Հումքի եռման ժամանակ գոլոշին բարձրանում է և թաղարի միջով անցնում խողովակ, այնտեղից էլ արդեն պատրաստի օղին թափվում դույլի մեջ։ Գործընթացն այնքան է շարունակվում, մինչև կաթսայի ամբողջ սպիրտային մասը վերջանում է։ Դա ստուգում են հետևյալ կերպ՝ խողովակից թափվող հեղուկից կես բաժակի չափ հեղուկ լցնում են կրակի վրա, եթե կրակը հանգում է ուրեմն կաթսայում սպիրտային մաս այլևս չկա։ Օղու որակը լավացնելու համար օղին թորում են երկրորդ անգամ։ Հավաքված օղու թնդությունը չափում են սպիրտաչափով։ Թնդությունը բարձր լինելու դեպքում օղուն խառնում են թորած ջուր[2]։
Օղու քանակությունը կախված է լինում մրգի քաղցրության աստիճանից և շաքարաջրի չափաբաժնից։