Մոտկանի գավառակ
Մոտկան, գավառակ Արևմտյան Հայաստանում, Բիթլիսի վիլայեթի Բիթլիսի գավառում, որոշ նշումներով Սասունի գավառում։ Վարչական կենտրոնը Դատվան գյուղն էր[1]։
Մոտկանի տարածքը մոտավորապես համապատասխանում էր Աղձնիք աշխարհի Գզեզ գավառին։
Աշխարհագրություն
խմբագրելՄոտկանի գավառակը գտնվում էր Մուշ քաղաքից հարավ՝ Հայկական Տավրոսի փեշերին։ Այն լի է բարձրաբերձ լեռներով, անդնդախոր ձորերով։ Գլխավոր լեռնագագաթերն են Արծվիքը (Արծիվ), Մեղվաքարը (Մեղքար), Շնազը, Փորակը, արևմտյան սահմանագլխին՝ Մարութասարը (Մարաթուկ, 2967մ)։ Հարավային՝ Խարզանին հարող հատվածն ավելի հարթ է և պատված է ընկուզենու ու կաղնու կուսական անտառներով, մշտադալար թփուտներով։
Մոտկանի տարածքով հոսում է Արևմտյան Տիգրիսի ձախափնյա Սալնագետ կամ Արզան (այժմ՝ Խարզանասու), վտակը (այդ թվում՝ Արփի, քրդական Ռո, նաև՝ Մեյդանի գետ)[1]։
Բնակչություն
խմբագրելXIX դարի վերջին և XX դարի սկզբին Մոտկանի գավառակն ուներ 22 612 բնակիչ, որից 8000-ը հայեր էին[2]։
Հայ բնակչության մեծ մասը թուրքերի ձեռքով կոտորվել է 1915 թվականի Մեծ եղեռնի ժամանակ։ Մոտ 2000 փրկվածներն ապաստանել են Արևելյան Հայաստանում։ Նրանց սերունդներն ապրում են Արագածոտնի մարզի տարածքում[1]։
Տնտեսություն
խմբագրելԲնակիչները հիմնականում զբաղվել են անասնապահությամբ, այգեգործությամբ, մեղվաբուծությամբ (հայտնի էր Մոտկանի մեղրը) և արհեստագործությամբ[1]։
Վարչական բաժանում
խմբագրելՀայկական հուշարձաններ
խմբագրելՄոտկանի տարածքում, այդ թվում և քրդաբնակ գյուղերում, պահպանվել էին հայկական ճարտարապետության բազմաթիվ հուշարձաններ՝ Սբ. Լուսավորիչ, Նչի, Գզեխի, Մցուի վանքերը և XX դարի սկզբին լքված ու կիսավեր Բողնուտի (Բողնարդ), Կալհոկա, Կարբի (Քերփու), Մեղվաքարի (Մեղքարի) բերդերը[1]։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրելԱղբյուրներ
խմբագրել- «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
- Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն