Մոլդովայի օրհներգ

Մոլդովայի օրհներգ
Տեսակ	ազգային օրհներգ
Բառերի հեղինակ	Ալեքսեյ Մատեևիչ
Երգահան	Ալեքսանդրու Քրիստեա
Երկիր	Մոլդովա
Հաստատված	1994
	Limba noastră Վիքիպահեստում

Մոլդովայի Հանրապետության պետական օրհներգ (ռումիներեն՝ Imnul de Stat al Republicii Moldova), Մոլդովայի Հանրապետության ազգային խորհրդանիշ՝ դրոշի և զինանշանի հետ միասին։ Հիմքում է «Մեր լեզուն» (ռումիներեն՝ Limba noastră) ստեղծագործությունը՝ հիմնված Ալեքսեյ Մատեևիչի (1888-1917) բանաստեղծության վրա (երաժշտությունը՝ Ալեքսանդրու Քրիստեայի, գործիքավորումը՝ Վալենտին Դինգայի^[1])։ Օրհներգը ներառում էր ընդամենը հինգ տող ամբողջ բանաստեղծությունից՝ 1, 2, 5, 8 և 12։ Ստեղծագործությունը դարձել է Մոլդովայի հիմնը 1994 թվականին։ Նախկինում հիմնը եղել է «Արթնացե՛ք, ռումինացիներ» ստեղծագործությունը (ռումիներեն՝ Deşteaptă-te, române!) Անդրեյ Մուրեշանուի խոսքերով, որը Ռումինիայի հիմնն է 1989 թվականից։

«Մեր լեզուն» բանաստեղծությունը օրհներգ է մայրենի ռումիներենին, որը Մատեևիչը համարել է «ժողովրդի բուն էության, նրա պատմության, պայքարի, կյանքի, հավատքի, ստեղծագործության բարձրագույն արտահայտությունը, արժեքավոր ժառանգություն, որը պետք է պահպանել և բարելավվել^[2].

«Մենք չունենք երկու լեզու և երկու գրականություն, այլ միայն մեկը, որը նույնն է, ինչ Պրուտից այն կողմ։ Սա պետք է իմանալ հենց սկզբից, որպեսզի իզուր չխոսեք։ Մենք պետք է անհապաղ մեր վատ լեզվից անցնենք ռումիներեն գրական լեզվին»!^[3]

Օրհներգի տեքստ

Լատինատառ

Կյուրեղատառ

Limba noastră-i o comoară

În adîncuri înfundată

Un șirag de piatră rară

Pe moșie revărsată.

Limba noastră-i foc ce arde

Într-un neam, ce fără veste

S-a trezit din somn de moarte

Ca viteazul din poveste.

Limba noastră-i frunză verde,

Zbuciumul din codrii veşnici,

Nistrul lin, ce-n valuri pierde

Ai luceferilor sfeșnici.

Limba noastră-i limbă sfîntă,

Limba vechilor cazanii,

Care-o plîng și care-o cîntă

Pe la vatra lor țăranii.

Răsări-va o comoară

În adîncuri înfundată,

Un șirag de piatră rară

Pe moșie revărsată.

Лимба ноастрэ-й о комоарэ

Ын адынкурь ынфундатэ

Ун шираг де пятрэ рарэ

Пе мошие ревэрсатэ.

Лимба ноастрэ-й фок че арде

Ынтр-ун ням, че фэрэ весте

С-а трезит дин сомн де моарте

Ка витязул дин повесте.

Лимба ноастрэ-й фрунзэ верде,

Збучумул дин кодрий вешничь,

Ниструл лин, ке-н валурь пьерде

Ай лучеферилор сфешничь.

Лимба ноастрэ-й лимбэ сфынтэ,

Лимба векилор казаний,

Каре-а плынг ши каре-о кынтэ

Пе ла ватра лор цэраний.

Рэсэри-ва о комоарэ

Ын адынкурь ынфундатэ,

Ун шираг де пятрэ рарэ

Пе мошие ревэрсатэ.

«Մեր լեզուն» բանաստեղծություն

Limba noastră-i o comoară

În adîncuri înfundată

Un şirag de piatră rară

Pe moşie revărsată.

Limba noastră-i foc ce arde

Într-un neam, ce fără veste

S-a trezit din somn de moarte

Ca viteazul din poveste.

Limba noastră-i numai cîntec,

Doina dorurilor noastre,

Roi de fulgere, ce spintec

Nouri negri, zări albastre.

Limba noastră-i graiul pîinii,

Cînd de vînt se mişcă vara;

In rostirea ei bătrînii

Cu sudori sfinţit-au ţara.

Limba noastră-i frunză verde,

Zbuciumul din codrii veşnici,

Nistrul lin, ce-n valuri pierde

Ai luceferilor sfeşnici.

Limba noastră-i vechi izvoade.

Povestiri din alte vremuri;

Şi citindu-le 'nşirate, -

Te-nfiori adînc şi tremuri.

Limba noastră îi aleasă

Să ridice slava-n ceruri,

Să ne spiue-n hram şi-acasă

Veşnicele adevăruri.

Limba noastra-i limbă sfîntă,

Limba vechilor cazanii,

Care o plîng şi care o cîntă

Pe la vatra lor ţăranii.

Înviaţi-vă dar graiul,

Ruginit de multă vreme,

Stergeţi slinul, mucegaiul

Al uitării 'n care geme.

Strîngeţi piatra lucitoare

Ce din soare se aprinde -

Şi-ţi avea în revărsare

Un potop nou de cuvinte.

Nu veţi plînge-atunci amarnic,

Că vi—i limba prea săracă,

Şi-ţi vedea, cît îi de darnic

Graiul ţării noastre dragă.

Răsări-va o comoară

În adîncuri înfundată,

Un şirag de piatră rară

Pe moşie revărsată.

Наш язык, наш клад нетленный

От безверия укрытый,

Свет жемчужин драгоценных,

Над отчизною разлитый.

Наш язык — душа живая

Пробуждённого народа.

Он воспрянул, разрывая

Сна мертвящие тенета.

В нём живут огонь и дойна,

Грусть полей и шелест хлеба,

Полыханье белых молний,

Рвущих тучу в чёрном небе.

Это боль, сердец томленье,

Тихий говор дедов наших,

Что любили эту землю

Правдой рук в труде угасших.

Наш язык — узор прекрасный,

Кодры, шорох листопада.

Плёс Днестра, в котором ясно

Догорают звёзд лампады.

Наш язык — скрижаль былого,

Голос многих поколений.

Это их святое слово

Пробуждает в нас волненье.

Словом предков мы по праву

Воспеваем в час урочный

Вековечных истин славу

В светлом храме, в доме отчем.

Потому он свят до боли,

Что на нём в отцовском крае

И оплакивают долю,

И застолье воспевают.

Нет ему в веках забвенья,

Что забыто — воскресите,

Пыль эпох с него сотрите, —

Жаждет он освобожденья.

Соберите свет жемчужин

С ярким радужным отливом —

И пред вами хлынет дружный

Новых слов поток бурливый.

Нет, роптать вам не придётся

На язык свой с укоризной, —

Он щедрее струй в колодцах

Нашей матери-отчизны.

Да пребудет он нетленным

От безверия укрытый,

Свет жемчужин драгоценных

Над отчизною разлитый^[4].

Ստեղծման պատմություն

«Մեր լեզուն» պոեմն առաջին անգամ տպագրվել է «Kuvynt Moldovenesk» («Մոլդովական խոսք») թերթում 1917 թվականի հունիսի 21-ին։ Մատեևիչը խոսել է նույն տարվա գարնանը «մեր լեզվի» մասին բանաստեղծություն գրելու ցանկության մասին Ռումինական ճակատից (ռումինական Մերաշեստի գյուղից՝ Կարպատներում) իր նամակներից մեկում։ Պլանն իրականացվել է 1917 թվականի հունիսին։ 17-ին բանաստեղծությունն ավարտվեց, հաջորդ օրը հեղինակը այն կարդաց Քիշնևում՝ մոլդովացի ուսուցիչների դասընթացների բացմանը։ Բանաստեղծությունը տպագրվել է նաև «Kuvynt Moldovenesk» ամսագրում (1917, No 49, հունիսի 21, էջ 2)՝ համանուն թերթի անվճար հավելված, «Skoala Moldovenesk» ամսագրում (1917, No. 2-4, հուլիս-սեպտեմբեր, էջ 94)։ Նույն թվականին աշխատությունը լույս է տեսել ռումինական «Neamul Românesc» թերթում օգոստոսի 29-ին։ Հետագա տարիներին այն ներառվել է Մատեևիչի ստեղծագործությունների բացարձակապես բոլոր հրատարակություններում, որոնք իրականացվել են Ռումինիայի Բեսարաբիայում, ապա՝ Խորհրդային Մոլդովայում։ Ձևավորված ավանդույթի համաձայն՝ յուրաքանչյուր նոր հրատարակություն բացվում է նրանց կողմից։ 1930-ական թվականներին կոմպոզիտոր Ալեքսանդրու Քրիստեան բանաստեղծության համար երաժշտություն դրեց։ Ներկայումս այն ունի բազմաթիվ հրատարակություններ և հրատարակություններ, ներառյալ առանձին գրքեր, և ուսումնասիրվում է Մոլդովայի միջնակարգ դպրոցներում։

Բանաստեղծության ռուսերեն թարգմանության հեղինակը Դմիտրի Օլչենկոն է^[4]։

Ծանոթագրություններ

↑ «A murit Valentin Dânga, autorul aranjamentului muzical al imnului RM - Social - Jurnal.md». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 4-ին.
↑ Формирование молдавской буржуазной нации - Кишинёв: Штиинца, 1978 — 218 с. — С. 136
↑ cuvântarea la congresul profesorilor din Moldova 1917 https://ro.m.wikisource.org/wiki/Cuv%C3%A2ntarea_la_primul_congres_al_%C3%AEnv%C4%83%C8%9B%C4%83torilor_moldoveni_din_Basarabia Արխիվացված 2023-01-30 Wayback Machine.
↑ ^4,0 ^4,1 «Наш язык, наш клад нетленный…». www.moldovenii.md (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 10-ին.

Գրականություն

Матеевич А. М. Избранное. — Кишинёв: Литература артистикэ, 1988. — ISBN 5-368-00042-1

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոլդովայի օրհներգ» հոդվածին։

[1] «A murit Valentin Dânga, autorul aranjamentului muzical al imnului RM - Social - Jurnal.md». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 4-ին.

[2] Формирование молдавской буржуазной нации - Кишинёв: Штиинца, 1978 — 218 с. — С. 136

[3] uvântarea la congresul profesorilor din Moldova 1917 https://ro.m.wikisource.org/wiki/Cuv%C3%A2ntarea_la_primul_congres_al_%C3%AEnv%C4%83%C8%9B%C4%83torilor_moldoveni_din_Basarabia Արխիվացված 2023-01-30 Wayback Machine.

[:0-4] 4,0 ^4,1 «Наш язык, наш клад нетленный…». www.moldovenii.md (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 10-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]