Մենամարտ (պատմվածք)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մենամարտ (այլ կիրառումներ)
Մենամարտ (պատմվածք), Անտոն Պավլովիչ Չեխովի ամենամեծ պատմվածքներից։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1891 թվականին «Նոր ժամանակներ» թերթում։ Պատմվածքի իրադարձությունները տեղի են ունենում Կովկասում, Սև ծովի ափին։
| Մենամարտ ռուս.՝ Дуэль | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | պատմվածք |
| Հեղինակ | Անտոն Պավլովիչ Չեխով |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Գրվել է | 1891 թվական |
| Հրատարակվել է | 1891 |
| Թվային տարբերակ | standardebooks.org/ebooks/anton-chekhov/the-duel/constance-garnett |
Աշխատանք պատմվածքի վրա խմբագրել
Առաջին հիշատակումները գաղափարի մասին, որոնք հիշեցնում են «Մենամարտ»-ի բովանդակությունը, գտնվում են 1888 թվականի նամակում։ Կովկաս կատարած ուղևորությունից հետո, 1888 թվականի նոյեմբերին Չեխովը գրում է Ա. Ս. Սուվորինին։ «Օհ՜ թե ինչպես եմ սկսել պատմվածքը։ Գրում եմ սիրո մասին։ Ընտրել եմ ֆելիետոնային-վիպագրական ձևը։ Մի պարկեշտ մարդ հափշտակել է պարկեշտ մարդու կնոջը և դրա մասին գրում է իր կարծիքը։ Թեթևակի խոսում եմ թատրոնի մասին, համոզմունքների տարբերության, վրացական ռազմական մայրուղու, ընտանեկան կյանքի, ժամանակակից մտավորականների կյանքին պատրաստ չլինելու մասին, Պեչորինի, Օնեգինի, Կովկասի մասին»։ Պատմվածքի վրա աշխատանքը սկսել է 1890 թվականի վերջին, Չեխովի Սախալինից Մոսկվա վերադառնալուց անմիջապես հետո[1]։
Կերպարներ խմբագրել
- Հիմնական կերպարներ
- Իվան Անդրեևիչ Լաևսկի՝ քսանութ տարեկան երիտասարդ, ում բնորոշ է անգիտակցական սուտը։ Ինչպես գրում է Ա. Մ. Սկանիչևսկին նա «բարոյապես շփացած, ծույլ և կնամոլ է։» Պատմվածքի վերջում նրա հետ կերպարանափոխություն է կատարվում և նա դառնում է «օրինակելի քաղաքացի»
- Նադեժդա Ֆեոդորովնա՝ Լաևսկու կենակցուհին[2]։
- Ֆոն Կորեն՝ երիտասարդ կենդանաբան։ Ամուր անձնավորություն, բռնակալական գաղափարներով։ Հերբերտ Սփենսերի բնական ընտրության հզորության մասին հայացքների փոխանցողը։
- «Մենամարտ»- ի երկրորդական կերպարները չարժանացան քննադատների հատուկ ուշադրությանը։ Չնայած որոշները նշեցին, որ հեղինակը հմտորեն պատկերել է պատմվածքի երկրորդական կերպարներին։
- Սամոյլենկո՝ ռազմական բժիշկ, սրճարանի սեփականատեր[3]։
- Սարկավագ Պոբեդով՝ երիտասարդ, ով նոր է ավարտել ճեմարանը։
- Կիրիլին՝ ոստիկանական պրիստավ, Նադեժդա Ֆեդորովնայի սիրեկանը[4]։
Քննադատություն խմբագրել
Չեխովյան հայտնի զոիլոս Սկաբիչևսկին գրում . «Չեխովի գեղարվեստական տաղանդի ուժը՝ կերպարների վարպետորեն նկարագրումն է, բայց մտքերը, որոնք ներկայացված են վերջին ստեղծագործություններում, ապշեցնում են իրենց թշվառությամբ»։ Գրական քննադատ Ա. Բ. Դերմանը պնդում է, որ ստեղծագործության մեջ «Զգացվում է հեղինակի ներքին համոզմունքը այն դոգմայի հանդեպ, որին նա ենթարկել է իր հերոսների գործողությունները և այստեղից վերջաբանի անկենդանությունը, սխեմատիկությունը, ճմռթվածությունը»[5]։ «Մենամարտ»-ը Չեխովի ձախողումների շարքին է դասել նաև Դ. Միրսկին։
|
Անհատականության բացակայությունը կերպարների մոտ հատկապես նկատելի է, երբ Չեխովը ստիպում է նրանց երկար ժամանակ խոսել վերացական թեմաների մասին։ Չեխովը չի« զգում գաղափարը» և նրա հերոսները, երբ նրանց տրվում է խոսելու հնարավորություն, խոսում են անգույն, ձանձրալի լեզվով[6]։ Այդպիսի շախղակրատությամբ հարուս է հատկապես «Մենամարտ»-ը։ | 
|
Գ. Պ. Բերդնիկովը նշում է Չեխովի շեղումը «Տոլստոյի բարոյախոսությունից»։ Լեվսկոյի և Նադեժդա Ֆեդորովայի ներաշխարհի բացահայտման հետ ի հայտ է գալիս ավելի սուր հակամարտություն՝ յուրաքանչյուրը իր խղճի հետ, այդ հակամարտությունը գրականագետի կարծիքով նախապատրաստում է, հոգևոր մաքրման ճգնաժամը, որը վերապրում են նրանք՝ մենամարտի նախօրեին։
Էկրանավորում խմբագրել
- Վատ լավ մարդը (1973 թվական, ռեժիսոր Իոսիֆ Խեյֆից, նկարահանումները կատարվել են Եվպատորիայում և Գագրայում)
- «Մենամարտ» (2010 թվական, ռեժիսոր Դովեր Կոշաշվիլի, նկարահանումները կատարվել են Խորվաթիայում)
- Ձիերը ինձ տանում են... (1996 թվական, ռեժիսոր Վլադիմիր Մոտլ)
- «Մենամարտ» (1962 թվական, ռեժիսորներ՝ Տատյանա Բերեզանցևա, Լև Ռուդնիկ)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Скабичевский А. М. Литературная хроника. Антон Чехов — «Дуэль», повесть <…> // Господа критики и господин Чехов: антология / сост. С. ле Флемминг. СПб. ; М., 2006. С. 505—506. 1-я публ.: Новости и Биржевая газета. 1892. 13 февр.
- ↑ Волынский А. Л. Литературные заметки // Господа критики и господин Чехов: антология / сост. С. ле Флемминг. — СПб. ; М., 2006. С. 130—131. 1-я публ.: Северный вестник. 1892. № 1.
- ↑ Долженков П. Н. Предположительный характер знаний человека о мире и о себе в творчестве Чехова. Принцип неопределенности // Чехов и позитивизм / Пётр Долженков. 2-е изд., испр. и доп. М., 2003. С. 24—31.
- ↑ ФЭБ: Гришунин и др. Примечания: Чехов. ПСС. Т. 7. — 1977 (текст)
- ↑ ФЭБ: Мирский. Чехов. — 1992 (текст)
- ↑ Бердников Г. П. «Нужен хоть кусочек общественной и политической жизни…» // Чехов / Г. Бердников. М., 1974. С. 266—269.