Վիքիպեդիա

Մասնակից:Nollesolis/Ավազարկղ

Մտածողությունն ընդգրկում է «գաղափարների եւ ասոցիացիաների նպատակաուղղված հոսք, որը կարող է հանգեցնել իրականության վրա հիմնված եզրակացության»: [1]Չնայած մտածողությունը մարդկանց համար գոյություն ունեցող արժեքի գործունեություն է, սակայն չկա կոնսենսուս, թե ինչպես է այն սահմանվում կամ հասկացվում։

Քանի որ մտածողությունը հիմնված է բազմաթիվ մարդկային գործողությունների եւ փոխազդեցությունների վրա, հասկանալը նրա ֆիզիկական եւ մետաֆիզիկական ծագումը, գործընթացները եւ հետևանքները երկարատև նպատակ են հետապնդում բազմաթիվ գիտական առարկաների, ներառյալ փիլիսոփայությունը, լեզվաբանությունը, հոգեբանությունը, նյարդաբանությունը, արհեստական ինտելեկտը, կենսաբանությունը, սոցիոլոգիան և ճանաչողական գիտությունը:

Մտածողությունը թույլ է տալիս մարդկանց հասկանալ, մեկնաբանել, ներկայացնել կամ մոդելավորել այն աշխարհը, որտեղ նրանք ապրում են, և կանխատեսումներ անել այդ աշխարհի մասին: Այն օգտակար է օրգանիզմի կարիքների, նպատակների եւ ցանկությունների համար, քանի որ այն ծրագրեր է կազմում կամ այլ քայլեր է ձեռնարկում այդ նպատակները իրականացնելու համար:

Ստուգաբանություն և Կիրառություն խմբագրել

 
Թշնամական Պահ (1904), Էժեն դե Բլաաս

Մտածողություն բառը ծագել է հին անգլերեն ՛՛poht, կամ geþoht բառից, þencan բառի արմատից՝ "ըմբռնել մտքում,խորհել".[2]

՛՛Մտածողություն՛՛ բառը կարող է ունենալ հետևյալ իմաստները՝ [3][4]

  • մտածողության մի արդյունք կամ մի գաղափար ("Առաջինը մտքիս ոչն եկավ"։)
  • մտավոր գործունեության արդյունք ("Մաթեմատիկան մտածողության լայն ասպարեզ է պահանջում"։)
  • մտածողության ակտ կամ համակարգ ("Ես չափազանց մտահոգված էի"։)
  • ընդունակություն մտածելու, պատճառաբանելու, պատկերացնելու եւ այլն ("Նրա բոլոր մտքերը աշխատանքի մասին էին"։)
  • գաղափարի արտացոլում ("Մահվան միտքն ինձ սարսափեցնում է"։)
  • վերհուշ կամ զննում ("Ես մանկությանս մասին էի մտածում"։)
  • թերի մտադրություն ("Գնալու մտադրություն ունեի"։)
  • նախազգացում կամ ակնկալիք ("Նրան տեսնելու միտք չուներ։")
  • զննում,ուշադրություն, հոգատարություն, վերաբերմունք ("Նա չմտածեց իր արտաքին տեսքի մասին" և "Ես արեցի դա առանց մտածելու"։)
  • դատողություն, կարծիք, հավատ ("Իր կարծիքով անկեղծուրթյունը ամենալավ քաղաքականությունն"։)
  • որոշակի վայրի, դասի կամ ժամանակի բնորոշ գաղափարներ ("Հունական Մտածողություն")
  • ինչոր բան գիտակցելու վիճակ ("Այն ինձ տատիկիս մասին ստիպեց մտածել"։)
  • հակվաշությունը հավատալ մի բանի, հատկապես չնչին վստահությամբ ("Կարծում եմ կանձրևի, բայց համոզված չեմ.")
 
Հուքեի Մտածելը, Չան պատրիարք Դազու Հոքի դիմանկարը՝ վերագրված 10-րդ դարի նկարիչ Շի Քիին

Սահմանումները կարող են պահանջել,որ մտածողությունը

  • կատարվում է մարդու ուղեղում (տես Մարդակերպություն),
  • հանդիսանում է կենդանի կենսաբանական համակարգի մի մաս (տես Ալան Թյուրինգ and Հաշվարկային Մեքենաներ և Խելք),
  • տեղի է ունենում միայն իրազեկման գիտակից մակարդակում (տես Անգիտակից Մտքի Թեորիա),
  • պահանջում է լեզու,
  • սկզբունքային կամ նույնիսկ միայն հայեցակարգային, վերացական է ("ֆորմալl"),
  • ներառում է այլ հասկացություններ ինչպիսիքն են նկարագրությունները, մեկնաբանությունը, գնահատումը, պատկերացումը, պլանավորումը և հիշելը։

Մտածողության սահմանումը կարող է նաև ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն սերվել մտածողության տեսություններից։

Տեսություններ խմբագրել

Տե՛ս նաև՝ Outline of thought
  • "Մտքի գործընթացների և մտածող մեքենաների տեսության ուրվագիծը" (Կաիանիելլո)[5] – մտածողության գործընթացներ և մտավոր երևույթներ մոդելավորված մաթեմատիկական հավասարումների հավաքածուով
  • Մակերեսներ և Գոյություններ: Անալոգիան որպես Մտածողության Վառելիք և Կրակ (Հոֆշտադեր և Սանդեր)[6] – անալոգիների հիման վրա կառուցված տեսություն
  • Լեզվի եւ մտքի նյարդային տեսությունը (Ֆելդման and Լակոֆֆ)[7] –լեզվի և տարածական հարաբերությունների նյարդային մոդելավորում
  • Մտածողության ձևեր– Մտքի կառուցվածքը, ուժը եւ սահմանափակումները (Բաում)[8] – տեսություն՝ կազմված մտավոր մոդելների հիման վրա
  • Անգիտակից Մտքի Տեսություն[9][10] – միտք, որը գիտակցված չէ
  • Լեզվաբանության տեսություններ – Մտածեղության առարկան (Ստիվեն Փինքեր, Նոամ Չոմսկի )[11] – Լեզվաբանական և ճանաչողական տեսություն, որը հիմնված է սինթետիկ և լեզվական ռեկուրսիոն գործընթացների վրա
  • Մտքի հիպոթեզի լեզուն(Ջերրի Ֆոդոր)[12] - Հոգեբանական վիճակների ներկայացման սինթետիկ կոմպոզիցիա - Բառացիորեն ասված՝ "Մտքի լեզու"

Philosophy խմբագրել

Հիմնական հոդվածներ՝ Phenomenology (philosophy) և Philosophy of mind
  What is most thought-provoking in these thought-provoking times, is that we are still not thinking.  
 
The Thinker by Rodin (1840–1917), in the garden of the Musée Rodin

The phenomenology movement in philosophy saw a radical change in the way in which we understand thought. Martin Heidegger's phenomenological analyses of the existential structure of man in Being and Time cast new light on the issue of thinking, unsettling traditional cognitive or rational interpretations of man which affect the way we understand thought. The notion of the fundamental role of non-cognitive understanding in rendering possible thematic consciousness informed the discussion surrounding artificial intelligence (AI) during the 1970s and 1980s.[14]

Phenomenology, however, is not the only approach to thinking in modern Western philosophy. Philosophy of mind is a branch of philosophy that studies the nature of the mind, mental events, mental functions, mental properties, consciousness and their relationship to the physical body, particularly the brain. The mind–body problem, i.e. the relationship of the mind to the body, is commonly seen as the central issue in philosophy of mind, although there are other issues concerning the nature of the mind that do not involve its relation to the physical body.[15]

Mind–body dichotomy խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Mind–body problem

The mind–body problem concerns the explanation of the relationship that exists between minds, or mental processes, and bodily states or processes.[15] The main aim of philosophers working in this area is to determine the nature of the mind and mental states/processes, and how—or even if—minds are affected by and can affect the body.

Human perceptual experiences depend on stimuli which arrive at one's various sensory organs from the external world and these stimuli cause changes in one's mental state, ultimately causing one to feel a sensation, which may be pleasant or unpleasant. Someone's desire for a slice of pizza, for example, will tend to cause that person to move his or her body in a specific manner and in a specific direction to obtain what he or she wants. The question, then, is how it can be possible for conscious experiences to arise out of a lump of gray matter endowed with nothing but electrochemical properties. A related problem is to explain how someone's propositional attitudes (e.g. beliefs and desires) can cause that individual's neurons to fire and his muscles to contract in exactly the correct manner. These comprise some of the puzzles that have confronted epistemologists and philosophers of mind from at least the time of René Descartes.[16]

Functionalism vs. embodiment խմբագրել

The above reflects a classical, functional description of how we work as cognitive, thinking systems. However the apparently irresolvable mind–body problem is said to be overcome, and bypassed, by the embodied cognition approach, with its roots in the work of Heidegger, Piaget, Vygotsky, Merleau-Ponty and the pragmatist John Dewey.[17][18]

This approach states that the classical approach of separating the mind and analysing its processes is misguided: instead, we should see that the mind, actions of an embodied agent, and the environment it perceives and envisions, are all parts of a whole which determine each other. Therefore, functional analysis of the mind alone will always leave us with the mind–body problem which cannot be solved.[19]

Biology խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Neuron

A neuron (also known as a neurone or nerve cell) is an excitable cell in the nervous system that processes and transmits information by electrochemical signaling. Neurons are the core components of the brain, the vertebrate spinal cord, the invertebrate ventral nerve cord and the peripheral nerves. A number of specialized types of neurons exist: sensory neurons respond to touch, sound, light and numerous other stimuli affecting cells of the sensory organs that then send signals to the spinal cord and brain. Motor neurons receive signals from the brain and spinal cord that cause muscle contractions and affect glands. Interneurons connect neurons to other neurons within the brain and spinal cord. Neurons respond to stimuli, and communicate the presence of stimuli to the central nervous system, which processes that information and sends responses to other parts of the body for action. Neurons do not go through mitosis and usually cannot be replaced after being destroyed, although astrocytes have been observed to turn into neurons, as they are sometimes pluripotent.

Psychology խմբագրել

 
Man thinking on a train journey
 
Graffiti on the wall: "to 'think for myself' became less favorable"
Հիմնական հոդված՝ Cognitive psychology

Psychologists have concentrated on thinking as an intellectual exertion aimed at finding an answer to a question or the solution of a practical problem. Cognitive psychology is a branch of psychology that investigates internal mental processes such as problem solving, memory, and language. The school of thought arising from this approach is known as cognitivism, which is interested in how people mentally represent information processing. It had its foundations in the Gestalt psychology of Max Wertheimer, Wolfgang Köhler, and Kurt Koffka,[20] and in the work of Jean Piaget, who provided a theory of stages/phases that describes children's cognitive development.

Cognitive psychologists use psychophysical and experimental approaches to understand, diagnose, and solve problems, concerning themselves with the mental processes which mediate between stimulus and response. They study various aspects of thinking, including the psychology of reasoning, and how people make decisions and choices, solve problems, as well as engage in creative discovery and imaginative thought. Cognitive theory contends that solutions to problems either take the form of algorithms: rules that are not necessarily understood but promise a solution, or of heuristics: rules that are understood but that do not always guarantee solutions. Cognitive science differs from cognitive psychology in that algorithms that are intended to simulate human behavior are implemented or implementable on a computer. In other instances, solutions may be found through insight, a sudden awareness of relationships.

In developmental psychology, Jean Piaget was a pioneer in the study of the development of thought from birth to maturity. In his theory of cognitive development, thought is based on actions on the environment. That is, Piaget suggests that the environment is understood through assimilations of objects in the available schemes of action and these accommodate to the objects to the extent that the available schemes fall short of the demands. As a result of this interplay between assimilation and accommodation, thought develops through a sequence of stages that differ qualitatively from each other in mode of representation and complexity of inference and understanding. That is, thought evolves from being based on perceptions and actions at the sensorimotor stage in the first two years of life to internal representations in early childhood. Subsequently, representations are gradually organized into logical structures which first operate on the concrete properties of the reality, in the stage of concrete operations, and then operate on abstract principles that organize concrete properties, in the stage of formal operations.[21] In recent years, the Piagetian conception of thought was integrated with information processing conceptions. Thus, thought is considered as the result of mechanisms that are responsible for the representation and processing of information. In this conception, speed of processing, cognitive control, and working memory are the main functions underlying thought. In the neo-Piagetian theories of cognitive development, the development of thought is considered to come from increasing speed of processing, enhanced cognitive control, and increasing working memory.[22]

Positive psychology emphasizes the positive aspects of human psychology as equally important as the focus on mood disorders and other negative symptoms. In Character Strengths and Virtues, Peterson and Seligman list a series of positive characteristics. One person is not expected to have every strength, nor are they meant to fully capsulate that characteristic entirely. The list encourages positive thought that builds on a person's strengths, rather than how to "fix" their "symptoms".[23]

Psychoanalysis խմբագրել

Հիմնական հոդվածներ՝ Id, ego and super-ego և Unconscious mind

The "id", "ego" and "super-ego" are the three parts of the "psychic apparatus" defined in Sigmund Freud's structural model of the psyche; they are the three theoretical constructs in terms of whose activity and interaction mental life is described. According to this model, the uncoordinated instinctual trends are encompassed by the "id", the organized realistic part of the psyche is the "ego", and the critical, moralizing function is the "super-ego".[24]

The unconscious was considered by Freud throughout the evolution of his psychoanalytic theory to be a sentient force of will influenced by human desire and yet operating well below the perceptual conscious mind. For Freud, the unconscious is the storehouse of instinctual desires, needs and psychic drives. While past thoughts and reminiscences may be concealed from immediate consciousness, they direct the thoughts and feelings of the individual from the realm of the unconscious.[25]

For psychoanalysis, the unconscious does not include all that is not conscious, rather only what is actively repressed from conscious thought or what the person is averse to knowing consciously. In a sense this view places the self in relationship to their unconscious as an adversary, warring with itself to keep what is unconscious hidden. If a person feels pain, all he can think of is alleviating the pain. Any of his desires, to get rid of pain or enjoy something, command the mind what to do. For Freud, the unconscious was a repository for socially unacceptable ideas, wishes or desires, traumatic memories, and painful emotions put out of mind by the mechanism of psychological repression. However, the contents did not necessarily have to be solely negative. In the psychoanalytic view, the unconscious is a force that can only be recognized by its effects—it expresses itself in the symptom.[26]

Sociology խմբագրել

 
A "thought bubble" is an illustration depicting thought.
Հիմնական հոդված՝ Social psychology

Social psychology is the study of how people and groups interact. Scholars in this interdisciplinary area are typically either psychologists or sociologists, though all social psychologists employ both the individual and the group as their units of analysis.[27]

Despite their similarity, psychological and sociological researchers tend to differ in their goals, approaches, methods, and terminology. They also favor separate academic journals and professional societies. The greatest period of collaboration between sociologists and psychologists was during the years immediately following World War II.[28] Although there has been increasing isolation and specialization in recent years, some degree of overlap and influence remains between the two disciplines.[29]

The collective unconscious, sometimes known as collective subconscious, is a term of analytical psychology, coined by Carl Jung. It is a part of the unconscious mind, shared by a society, a people, or all humanity, in an interconnected system that is the product of all common experiences and contains such concepts as science, religion, and morality. While Freud did not distinguish between an "individual psychology" and a "collective psychology", Jung distinguished the collective unconscious from the personal subconscious particular to each human being. The collective unconscious is also known as "a reservoir of the experiences of our species".[30]

In the "Definitions" chapter of Jung's seminal work Psychological Types, under the definition of "collective" Jung references representations collectives, a term coined by Lucien Lévy-Bruhl in his 1910 book How Natives Think. Jung says this is what he describes as the collective unconscious. Freud, on the other hand, did not accept the idea of a collective unconscious.

See also խմբագրել

References խմբագրել

  1. ↑ Marić, Jovan (2005). Klinicka psihijatrija. Belgrade: Naša knjiga. էջ 22. ISBN 9788690155910.
  2. ↑ Harper, Douglas. «Etymology of Thought». Online Etymology Dictionary. Վերցված է 2009-05-22-ին.
  3. ↑ Random House Webster's Unabridged Dictionary, Second Edition, 2001, Published by Random House, Inc., 978-0375425998, p. 1975
  4. ↑ Webster's II New College Dictionary, Webster Staff, Webster, Houghton Mifflin Company, Edition: 2, illustrated, revised Published by Houghton Mifflin Harcourt, 1999, 978-0-395-96214-5, p. 1147
  5. ↑ Caianiello, E. R (1961). «Outline of a theory of thought-processes and thinking machines». Journal of Theoretical Biology. էջեր 204–35. Վերցված է June 27, 2013-ին.
  6. ↑ "Surfaces and Essences: Analogy as the Fuel and Fire of Thinking" by Douglas Hofstadter and Emmanuel Sander, 2013, Basic Books, 978-0465018475
  7. ↑ «The Neural Theory of Language and Thought». icbs.berkeley.edu. Վերցված է 20 January 2018-ին.
  8. ↑ "ThoughtForms – The Structure, Power, and Limitations of Thought: Volume 1 – Introduction to the Theory" by Peter Baum, 2013, Aesir Publishing, 9780988489301
  9. ↑ «Unconscious Thought Theory». changingminds.org. Վերցված է 20 January 2018-ին.
  10. ↑ Ap Dijksterhuis; Ap and Nordgren; Loran F. (2006). «A Theory of Unconscious Thought». Perspectives On Psychological Science (PDF chapter). Vol. 1–2. էջեր 95–109. Վերցված է June 27, 2013-ին.
  11. ↑ "The Stuff of Thought: Language as a Window into Human Nature" by Steven Pinker, 2008, Penguin Books, 978-0143114246
  12. ↑ «Language of Thought Hypothesis | Internet Encyclopedia of Philosophy». www.iep.utm.edu (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2017-11-20-ին.
  13. ↑ Martin Heidegger, What is Called Thinking?
  14. ↑ Dreyfus, Hubert. Dreyfus, Stuart. Mind Over Machine. Macmillan, 1987
  15. ↑ 15,0 15,1 Kim, J. (1995). Honderich, Ted (ed.). Problems in the Philosophy of Mind. Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
  16. ↑ Companion to Metaphysics, By Jaegwon Kim, Gary S. Rosenkrantz, Ernest Sosa, Contributor Jaegwon Kim, 2nd edition, Wiley-Blackwell, 2009, 978-1-4051-5298-3
  17. ↑ Varela, Francisco J., Thompson, Evan T., and Rosch, Eleanor. (1992). The Embodied Mind: Cognitive Science and Human Experience. Cambridge, MA: The MIT Press. 0-262-72021-3
  18. ↑ Cowart, Monica (2004). Embodied Cognition. ISSN 2161-0002. Վերցված է 27 February 2012-ին. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  19. ↑ Di Paolo, Ezequiel (2009). «Shallow and Deep Embodiment» (Video, duration: 1:11:38). University of Sussex. Վերցված է 27 February 2012-ին.
  20. ↑ Gestalt Theory, By Max Wertheimer. Hayes Barton Press, 1944, 978-1-59377-695-4
  21. ↑ Piaget, J. (1951). Psychology of Intelligence. London: Routledge and Kegan Paul
  22. ↑ Demetriou, A. (1998). Cognitive development. In A. Demetriou, W. Doise, K. F. M. van Lieshout (Eds.), Life-span developmental psychology. pp. 179–269. London: Wiley.
  23. ↑ Schacter, Daniel L. (2011). Psychology Second Edition, "Positive Psychology". New York.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) 584 pp.
  24. ↑ Snowden, Ruth (2006). Teach Yourself Freud (illustrated ed.). McGraw-Hill. էջ 107. ISBN 978-0-07-147274-6.
  25. ↑ Geraskov, Emil Asenov (November 1, 1994). «The internal contradiction and the unconscious sources of activity». The Journal of Psychology. Վերցված է April 17, 2007-ին.
  26. ↑ The Cambridge companion to Freud, By Jerome Neu. Cambridge University Press, 1991, p. 29, 9780521377799
  27. ↑ Social Psychology, David G. Myers, McGraw Hill, 1993. 0-07-044292-4.
  28. ↑ Sewell, W.H. (1989). Some reflections on the golden age of interdisciplinary social psychology. Annual Review of Sociology, Vol. 15.
  29. ↑ The Psychology of the Social, Uwe Flick, Cambridge University Press, 1998. 0-521-58851-0.
  30. ↑ Jensen, Peter S., Mrazek, David, Knapp, Penelope K., Steinberg, Laurence, Pfeffer, Cynthia, Schowalter, John, & Shapiro, Theodore. (Dec 1997) "Evolution and revolution in child psychiatry: ADHD as a disorder of adaptation. (attention-deficit hyperactivity syndrome)". Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 36. p. 1672. (10). July 14, 2007.

Further reading խմբագրել

Կաղապար:Spoken Wikipedia

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Nollesolis/Ավազարկղ&oldid=6450222» էջից