Ղազախստանի եվրոպական հատված
Ղազախստանի եվրոպական հատված, կամ Ղազախստանի եվրոպական տարածք, կամ Եվրոպական Ղազախստան (ղազ.՝ Қазақстанның еуропалық бөлігі, ղազ.՝ Qazaqstannyñ europalyq bölıgı), Ղազախստանի տարածքի արևմտյան մասը, որը աշխարհագրորեն պատկանում է Եվրոպային։
Եթե Եվրոպայի և Ասիայի միջև սահմանը անցնում է Ուրալյան լեռներով և Ուրալ գետով (Ժայիկ), Ղազախստանի եվրոպական մասը ներառում է Արևմտյան Ղազախստանի և Ատիրաուի շրջանների արևմտյան (աջ ափի) մասերը (ներառյալ Ուրալսկի և Ատիրաուի շրջանների վարչական կենտրոնները), որոնց ընդհանուր բնակչությունը 1 միլիոնից մի փոքր պակաս է, ինչը ավելին է, քան նման եվրոպական պետությունների բնակչությունը, ինչպիսիք են Իսլանդիան և Չեռնոգորիան։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Տարածքը կազմում է մոտ 148,000 կմ², որով Ղազախստանը զբաղեցնում է Եվրոպայում 14-րդ տեղը (ըստ սովետական դասակարգման՝ համապատասխանաբար 381,567 կմ² և 7-րդ տեղ)։ Ղազախստանի եվրոպական մասը գտնվում է հիմնականում Կասպյան լեռնաշխարհում և Օբշի Սիրտ բարձունքներում։ Արևմտյան և հյուսիսային կողմերում այն սահմանափակվում է Ռուսաստանի Դաշնության տարածքով, արևելյան կողմում այն ողողված է Ուրալ գետով, հարավից այն ողողված է Կասպից ծովով և Վոլգայի Դելտայի մի փոքր մասով։
Վարչական միավորներ Ղազախստանի եվրոպական մասում խմբագրել
Ղազախստանը պետություն է, որը գտնվում է աշխարհի երկու մասերում՝ Եվրոպայի և Ասիայի սահմանին, երկրների մեծ մասը գտնվում է Ասիայի արևմտյան մասում, ինչպես նաև նրա կենտրոնական մասում, իսկ ավելի փոքրը՝ Արևելյան Եվրոպայում։ Ընդ որում, Եվրոպայի և Ասիայի միջև սահմանի անցկացման տարբեր տարբերակներ կան։
Հաճախ սահմանը ընկնում է Ուրալյան լեռների և Մուգոդժարի արևելյան եզրի երկայնքով, Էմբա գետով և Կասպից ծովի հյուսիսային ափով[1][2][3]։
Այլ աղբյուրների համաձայն՝ սահմանը կարող է անցնել Ուրալյան լեռներով և Ուրալ գետով (Ժայիկ)։ Այս դեպքում Ղազախստանի եվրոպական մասը ամբողջությամբ ներառում է Արևմտյան Ղազախստանի շրջանի Բոկեյորդինսկի, Ժանգալինսկի, Ջանիբեկսկի, Բայտերեկի, Կազտալովսկու, Տասկալինսկի շրջանները, ինչպես նաև շրջանի տարածաշրջանային կենտրոնը՝ Ուրալսկ քաղաքը։ Ակժայիկի շրջանը մտնում է իր աջափնյա հատվածը։ Ատիրաուի շրջանում Իսաթայի և Կուրմանգազինի շրջանները ամբողջությամբ մտնում են Ղազախստանի եվրոպական մասի մեջ, ինչպես նաև Ատիրաու քաղաքի շրջանի տարածաշրջանային կենտրոնի արևմտյան մասը և Ինդերսկի և Մահամբետի շրջանների աջ ափին գտնվող մասերը։ Ատիրաուի շրջանի արևելյան մասում տեղակայված են Ատիրաուի շրջանի արևելյան մասը, իսկ արևելյան մասում՝ Ատիրաուի շրջանի արևելյան մասը։
-
Ուրալ գետի երկայնքով սահմանը գծելու տարբերակ -
Էմբա գետի երկայնքով սահմանը գծելու տարբերակ
Քաղաքական հետևանքներ խմբագրել
Եվրամիությունը Ղազախստանի ամենամեծ տնտեսական գործընկերն է, որը կազմում է իր ընդհանուր առևտրի մոտավորապես 30%-ը և ստանում է Ղազախստանի արտահանման 41%-ը։ Ղազախստանը նաև ԵՄ-ից օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների խոշոր ստացող է[4]։
Ղազախստանում եվրոպական տարածքի առկայությունը ծանրակշիռ փաստարկ է նրա եվրոպական կարգավիճակի օգտին աշխարհագրական տեսանկյունից և Եվրամիությանը հնարավոր անդամակցության օգտին[5][6]։ 2009 թվականին Ռուսաստանում Ղազախստանի դեսպան Ադիլբեկ Ջաքսիբեկովը հայտարարել է․ «Մենք կցանկանայինք ապագայում միանալ Եվրամիությանը, բայց միանալ ոչ թե որպես Էստոնիա և Լատվիա, այլ որպես իրավահավասար գործընկեր»[7][8]։
Եվրամիության հետ երկկողմ հարաբերությունները կարգավորվում են 1994 թվականին կնքված Գործընկերության և համագործակցության համաձայնագրով[9]։ Եվրամիության և նրա անդամ պետությունների հետ Ղազախստանի գործընկերության և համագործակցության ընդլայնումը երկրի խորհրդարանում վավերացվել է 2016 թվականի մարտին[10]։ Ղազախստանը նաև ԵՄ Կենտրոնական Ասիայի նոր գործընկերության ծրագրի մի մասն է[11]։
Ներկայումս Ղազախստանը դիտորդ Է Եվրոպայի խորհրդում, ժողովրդավարության միջոցով իրավունքի Եվրոպական հանձնաժողովի (Վենետիկի հանձնաժողով) լիիրավ անդամ[12][13], բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքի, Եվրոպական ֆուտբոլային ասոցիացիաների միության (ՈւԵՖԱ) անդամ և այլն։ Ղազախստանը հանդիսանում է Եվրոպայի խորհրդի անդամ։
Չնայած դրան, Ղազախստանն այս պահին պակաս սերտ աշխարհաքաղաքական և տնտեսական կապեր ունի Եվրոպայի հետ, ի տարբերություն Եվրոպայի և Ասիայի միջև տեղակայված Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Կիպրոսի, Ադրբեջանի, Հայաստանի և Վրաստանի (Եվրոպայի խորհրդի և եվրոպական բազմաթիվ այլ կազմակերպությունների ու ինստիտուտների անդամներ)[14][15]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Европа // Евклид — Ибсен. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 9).
- ↑ Европа / Романова Э. П., Никишин А. М., Тишков А. А., Мартынова М. Ю. // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Европа // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ «Kazakhstan - Trade - European Commission». ec.europa.eu. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
- ↑ Kazakhstan Արխիվացված 2021-02-25 Wayback Machine, Speech delivered by Charles Tannock in the plenary of the European Parliament on 16 March 2005.
- ↑ «Debates - Thursday, 16 March 2006». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 14-ին.
- ↑ «Казахстан собрался вступить в ЕС: Бывший СССР: Lenta.ru». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 14-ին.
- ↑ «Kazakhstan expects to become European Union member». Trend. 2009 թ․ ապրիլի 24.(չաշխատող հղում)
- ↑ «EU-Kazakhstan relations - Factsheet». europa.eu. European Union. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 23-ին.
- ↑ «Kazakh parliament ratifies accord on broadening partnership with EU». Interfax. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 14-ին.
- ↑ «EU - Kazakhstan». European Council Newsroom. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 12-ին.
- ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 14-ին.
- ↑ «Казахстан начал переговоры о вступлении в Совет Европы». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 14-ին.
- ↑ «Казахстан не будет вступать в Совет Европы?». Информационная система ПАРАГРАФ. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 20-ին.
- ↑ «Kazakhstan in Europe: Time for European Integration?». Institute for Security and Development Policy (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 20-ին.