Ձվարանների ֆոլիկուլ

անատոմիական կառուցվածքների դաս
Ենթակատեգորիա	օրգանի մաս, անհատական անատոմիական կառուցվածք
Մասն է	• Իգական սեռական համակարգ; • Սերմնարան
Անատոմիական կառուցվածքի զարգացում	ovarian follicle development

Ձվարանների ֆոլիկուլ, մոտավորապես գնդաձև բջջային ագրեգացիա, որը գտնվում է ձվարաններում: Այն արտազատում է հորմոններ, որոնք ազդում են դաշտանային ցիկլի փուլերի վրա: Սեռական հասունացման ժամանակ կանայք ունեն մոտավորապես 200,000-ից 300,000 ֆոլիկուլներ^[1]^[2], յուրաքանչյուրը օվուլյացիայի ժամանակ ձվաբջիջ ազատելու պոտենցիալով բեղմնավորման համար^[3]: Այս ձվերը ձևավորվում են դաշտանային ցիկլը մեկ անգամ, և մոտ 450-500 ձվաբջիջ է տեղի ունենում կնոջ վերարտադրողական կյանքի ընթացքում^[4]:

Կառուցվածք

Section of vesicular ovarian follicle of cat. X 50.

Ձվարանների ֆոլիկուլները կանանց վերարտադրողական կենսաբանության հիմնական միավորներն են: Նրանցից յուրաքանչյուրը պարունակում է մեկ ձվաբջիջ (չհասունացած ձվաբջիջ): Այս կառույցները պարբերաբար սկսում են աճել և զարգանալ, ինչը հանգում է մարդկանց սովորաբար մեկ իրավասու ձվաբջիջի օվուլյացիայի^[5]:Դրանք նաև բաղկացած են գրանուլոզային բջիջներից և ֆոլիկուլային թաղանթից:

Ձվաբջիջ

Ամիսը մեկ անգամ ձվարաններից մեկն արձակում է հասուն ձու (ձվաբջիջ), որը հայտնի է որպես ձվաբջիջ: Նման ձվաբջիջի միջուկը կոչվում է բողբոջային վեզիկուլ^[6]:

Cumulus oophorus

Cumulus oophorus-ը բջիջների կլաստեր է (կոչվում է կուտակային բջիջներ), որոնք շրջապատում են ձվաբջիջը ինչպես ձվարանների ֆոլիկուլում, այնպես էլ օվուլյացիայից հետո:

Թաղանթային հատիկավոր

Այն պարունակում է բազմաթիվ հատիկավոր բջիջներ։

Գրանուլոզա բջիջ

Granulosa բջիջները կամ ֆոլիկուլային բջիջներ բջիջներ են, որոնք շրջապատում են ձվաբջիջը ֆոլիկուլում; նրանց թիվն ուղղակիորեն աճում է ի պատասխան շրջանառվող գոնադոտրոպինների բարձր մակարդակի կամ նվազում՝ ի պատասխան տեստոստերոնի: Նրանք նաև արտադրում են պեպտիդներ, որոնք մասնակցում են ձվարանների հորմոնների սինթեզի կարգավորմանը: Ֆոլիկուլ խթանող հորմոնը (FSH) հրահրում է գրանուլոզային բջիջներին՝ արտահայտելու լյուտեինացնող հորմոնի (LH) ընկալիչները իրենց մակերեսների վրա; երբ շրջանառվող LH-ը կապվում է այս ընկալիչների հետ, տարածումը դադարում է^[7]:

Ֆոլիկուլի թեկա

Գրանուլոզային բջիջները, իրենց հերթին, պարփակված են արտաբջջային մատրիցայի բարակ շերտով` ֆոլիկուլյար նկուղային թաղանթով կամ բազալ շերտով (ֆիբրո-անոթային ծածկույթը նկարում): Բազալ շերտից դուրս հանդիպում են theca interna և theca externa շերտերը։

Զարգացում

Նախնական ֆոլիկուլները անզեն աչքով աննկատ են: Այնուամենայնիվ, դրանք ի վերջո վերածվում են առաջնային, երկրորդային և երրորդական վեզիկուլյար ֆոլիկուլների: Երրորդային վեզիկուլյար ֆոլիկուլները (նաև կոչվում են «հասուն վեզիկուլյար ֆոլիկուլներ» կամ «հասուն վեզիկուլյար ֆոլիկուլներ») երբեմն կոչվում են Գրաֆյան ֆոլիկուլներ (Ռեգնիեր դե Գրաֆի անունով)^[8]:

Պատռվելուց հետո ֆոլիկուլը վերածվում է դեղին մարմնի։

Ձվաբջիջների զարգացում ձվարանների ֆոլիկուլներում

Ավելի մեծ տեսանկյունից, ամբողջ ֆոլիկուլոգենեզը սկզբնականից մինչև նախաօվուլյացիոն ֆոլիկուլը գտնվում է օոտիդոգենեզի մեյոզի I փուլում օոգենեզում:

Արուների և էգերի սաղմնային զարգացումը հետևում է ընդհանուր ճանապարհին մինչև գամետոգենեզը: Երբ գամետոգոնիան մտնում է սեռական սրածայր, այնուամենայնիվ, նրանք փորձում են կապվել այս սոմատիկ բջիջների հետ: Զարգացումը շարունակվում է, և գամետոգոնիան վերածվում է օոգոնիայի, որը ամբողջովին շրջապատվում է բջիջների շերտով (նախաքրանուլոզային բջիջներ):

Օոգոնիան բազմապատկվում է միտոտիկ բաժանելով. այս տարածումն ավարտվում է, երբ օոգոնիան մտնում է մեյոզ: Ժամանակի չափը, երբ օոգոնիան բազմանում է միտոզով, հատուկ չէ տեսակին: Մարդու պտղի մեջ միտոզով բջիջները դիտվում են մինչև հղիության երկրորդ և երրորդ եռամսյակը^[9]^[10]:

Մեյոտիկ գործընթացն սկսելուց հետո օոգոնիան (այժմ կոչվում է առաջնային ձվաբջիջ) այլևս չի կարող բազմանալ: Հետեւաբար, այս պահին հաստատվում է գամետների ընդհանուր թիվը: Երբ առաջնային ձվաբջիջները դադարում են բաժանվել, բջիջները անցնում են երկարատև «հանգստի փուլ»: Այս «հանգստի փուլը» կամ թելադրանքի փուլը կարող է տևել մարդու մոտ մինչև հիսուն տարի:

Մի քանի առաջնային ձվաբջիջների համար, որոնք ամեն ամիս ավարտում են մեյոզի I-ը, միայն մեկ կամ մի քանի ֆունկցիոնալ ձվաբջիջ՝ գերիշխող ֆոլիկուլները, ավարտում են հասունացումը և ենթարկվում օվուլյացիայի: Մյուս ֆոլիկուլները, որոնք սկսում են հասունանալ, հետընթաց են ապրում և դառնում ատրետիկ ֆոլիկուլներ, որոնք ի վերջո վատանում են:

Հասուն ձվարանների ֆոլիկուլներում առաջնային ձվաբջիջը վերածվում է երկրորդական ձվաբջիջի: Ի տարբերություն սերմնահեղուկի, ձվաբջիջը կանգ է առնում մեյոզի երկրորդական փուլում մինչև բեղմնավորումը

Սերմնահեղուկով բեղմնավորվելուց հետո երկրորդական ձվաբջիջը շարունակում է մեյոզի երկրորդ մասը և դառնում զիգոտ:

Կլինիկական նշանակություն

Ցանկացած ձվարանների ֆոլիկուլ, որն ավելի քան երեք սանտիմետր է, կոչվում է ձվարանների կիստա:

Ձվարանների ֆունկցիան կարող է չափվել ֆոլիկուլային ծավալի գինեկոլոգիական ուլտրաձայնային հետազոտությամբ: Ներկայումս ձվարանների ֆոլիկուլների ծավալները կարող են արագ և ավտոմատ կերպով չափվել եռաչափ վերակառուցված ուլտրաձայնային պատկերներից^[11]:

Ֆոլիկուլի պատռումը կարող է հանգեցնել որովայնի ցավի (mittelschmerz) և պետք է հաշվի առնել վերարտադրողական տարիքի մարդկանց դիֆերենցիալ ախտորոշման ժամանակ^[12]:

Կրիոպսերվացիա և կուլտուրական հյուսվածք՝ կրիոպահպանումից հետո: Ձվարանների հյուսվածքի կրիոպահպանումը հետաքրքրում է այն մարդկանց, ովքեր ցանկանում են պահպանել իրենց վերարտադրողական ֆունկցիան բնական սահմաններից դուրս, կամ որոնց վերարտադրողական ներուժը վտանգված է քաղցկեղի թերապիայի պատճառով^[13], օրինակ՝ հեմատոլոգիական չարորակ նորագոյացությունների կամ կրծքագեղձի քաղցկեղի դեպքում^[14]:

Ֆոլիկուլների արհեստական պայմաններում կուլտուրայի համար կան ֆոլիկուլների աճի օպտիմալացման տարբեր մեթոդներ, ներառյալ որոշակի միջավայրերի օգտագործումը, աճի գործոնները և եռաչափ արտաբջջային մատրիցային աջակցությունը^[15]: Մոլեկուլային մեթոդները և իմունային անալիզը կարող են գնահատել հասունացման փուլը և ուղղորդել համապատասխան տարբերակումը^[15]:Կենդանիների վրա կատարված ուսումնասիրությունները, ընդհանուր առմամբ, ցույց են տվել, որ ֆոլիկուլային կուլտուրայից առաջացած ձվաբջիջներում ԴՆԹ-ի մեթիլացման ճիշտ տեղադրումը^[16]:

Լրացուցիչ պատկերներ

Նախնական ձվարանների ֆոլիկուլ. Ձվաբջիջը շրջապատված է հարթ հատիկավոր բջիջների մեկ շերտով
Մարդու առաջնային ձվարանների ֆոլիկուլի հյուսվածքաբանական սլայդը ավելի մեծ խոշորացմամբ

Ծանոթագրություններ

↑ McGee, Elizabeth A.; Hsueh, Aaron J. W. (2000). «Initial and Cyclic Recruitment of Ovarian Follicles». Endocrine Reviews. 21 (2): 200–214. doi:10.1210/edrv.21.2.0394. PMID 10782364.
↑ Krogh D (2010). Biology: A Guide to the Natural World. Benjamin-Cummings Publishing Company. էջ 638. ISBN 978-0-321-61655-5.
↑ «What Is an Ovarian Follicle?». wiseGEEK.org. wiseGEEK. Արխիվացված օրիգինալից 24 May 2015-ին. Վերցված է 24 May 2015-ին.
↑ «Your Guide to the Female Reproductive System».
↑ Luijkx T. «Ovarian follicle». radiopaedia.org. radiopaedia.org. Արխիվացված օրիգինալից 26 May 2015-ին. Վերցված է 24 May 2015-ին.
↑ «Germinal vesicle - Biology-Online Dictionary». www.biology-online.org. Արխիվացված օրիգինալից 2007-10-08-ին.
↑ Katz: Comprehensive Gynecology, 5th ed.
↑ McGee EA, Hsueh AJ (April 2000). «Initial and cyclic recruitment of ovarian follicles». Endocrine Reviews. 21 (2): 200–14. doi:10.1210/edrv.21.2.0394. PMID 10782364.
↑ Baker, T. G. (1982). Oogenesis and ovulation. In "Book 1: Germ cells and fertilization" (C. R. Austin and R. V. Short, Eds.), pp. 17-45. Cambridge University Press, Cambridge.
↑ Byskov AG, Hoyer PE (1988). «Embryology of mammalian gonads and ducts.». In Knobil E, Neill J (eds.). The physiology of reproduction. New York: Raven Press, Ltd. էջեր 265–302.
↑ Salama S, Arbo E, Lamazou F, Levailllant JM, Frydman R, Fanchin R (April 2010). «Reproducibility and reliability of automated volumetric measurement of single preovulatory follicles using SonoAVC». Fertility and Sterility. 93 (6): 2069–73. doi:10.1016/j.fertnstert.2008.12.115. PMID 19342038.
↑ «Acute Abdominal Pain - Gastrointestinal Disorders - Merck Manuals Professional Edition». merck.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010-05-24-ին.
↑ Isachenko V, Lapidus I, Isachenko E, Krivokharchenko A, Kreienberg R, Woriedh M, և այլք: (August 2009). «Human ovarian tissue vitrification versus conventional freezing: morphological, endocrinological, and molecular biological evaluation». Reproduction. 138 (2): 319–27. doi:10.1530/REP-09-0039. PMID 19439559.
↑ Oktay K, Oktem O (February 2010). «Ovarian cryopreservation and transplantation for fertility preservation for medical indications: report of an ongoing experience». Fertility and Sterility. 93 (3): 762–8. doi:10.1016/j.fertnstert.2008.10.006. PMID 19013568.
↑ ^15,0 ^15,1 Smitz J, Dolmans MM, Donnez J, Fortune JE, Hovatta O, Jewgenow K, և այլք: (February 2010). «Current achievements and future research directions in ovarian tissue culture, in vitro follicle development and transplantation: implications for fertility preservation». Human Reproduction Update. 16 (4): 395–414. doi:10.1093/humupd/dmp056. PMC 2880913. PMID 20124287.
↑ Anckaert E, De Rycke M, Smitz J (2012). «Culture of oocytes and risk of imprinting defects». Human Reproduction Update. 19 (1): 52–66. doi:10.1093/humupd/dms042. PMID 23054129.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ձվարանների ֆոլիկուլ» հոդվածին։

[1] McGee, Elizabeth A.; Hsueh, Aaron J. W. (2000). «Initial and Cyclic Recruitment of Ovarian Follicles». Endocrine Reviews. 21 (2): 200–214. doi:10.1210/edrv.21.2.0394. PMID 10782364.

[Krogh2010-2] Krogh D (2010). Biology: A Guide to the Natural World. Benjamin-Cummings Publishing Company. էջ 638. ISBN 978-0-321-61655-5.

[3] «What Is an Ovarian Follicle?». wiseGEEK.org. wiseGEEK. Արխիվացված օրիգինալից 24 May 2015-ին. Վերցված է 24 May 2015-ին.

[4] «Your Guide to the Female Reproductive System».

[5] Luijkx T. «Ovarian follicle». radiopaedia.org. radiopaedia.org. Արխիվացված օրիգինալից 26 May 2015-ին. Վերցված է 24 May 2015-ին.

[6] «Germinal vesicle - Biology-Online Dictionary». www.biology-online.org. Արխիվացված օրիգինալից 2007-10-08-ին.

[7] Katz: Comprehensive Gynecology, 5th ed.

[8] McGee EA, Hsueh AJ (April 2000). «Initial and cyclic recruitment of ovarian follicles». Endocrine Reviews. 21 (2): 200–14. doi:10.1210/edrv.21.2.0394. PMID 10782364.

[9] Baker, T. G. (1982). Oogenesis and ovulation. In "Book 1: Germ cells and fertilization" (C. R. Austin and R. V. Short, Eds.), pp. 17-45. Cambridge University Press, Cambridge.

[10] Byskov AG, Hoyer PE (1988). «Embryology of mammalian gonads and ducts.». In Knobil E, Neill J (eds.). The physiology of reproduction. New York: Raven Press, Ltd. էջեր 265–302.

[11] Salama S, Arbo E, Lamazou F, Levailllant JM, Frydman R, Fanchin R (April 2010). «Reproducibility and reliability of automated volumetric measurement of single preovulatory follicles using SonoAVC». Fertility and Sterility. 93 (6): 2069–73. doi:10.1016/j.fertnstert.2008.12.115. PMID 19342038.

[12] «Acute Abdominal Pain - Gastrointestinal Disorders - Merck Manuals Professional Edition». merck.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010-05-24-ին.

[13] Isachenko V, Lapidus I, Isachenko E, Krivokharchenko A, Kreienberg R, Woriedh M, և այլք: (August 2009). «Human ovarian tissue vitrification versus conventional freezing: morphological, endocrinological, and molecular biological evaluation». Reproduction. 138 (2): 319–27. doi:10.1530/REP-09-0039. PMID 19439559.

[Oktay-14] Oktay K, Oktem O (February 2010). «Ovarian cryopreservation and transplantation for fertility preservation for medical indications: report of an ongoing experience». Fertility and Sterility. 93 (3): 762–8. doi:10.1016/j.fertnstert.2008.10.006. PMID 19013568.

[Smitz-15] 15,0 ^15,1 Smitz J, Dolmans MM, Donnez J, Fortune JE, Hovatta O, Jewgenow K, և այլք: (February 2010). «Current achievements and future research directions in ovarian tissue culture, in vitro follicle development and transplantation: implications for fertility preservation». Human Reproduction Update. 16 (4): 395–414. doi:10.1093/humupd/dmp056. PMC 2880913. PMID 20124287.

[16] Anckaert E, De Rycke M, Smitz J (2012). «Culture of oocytes and risk of imprinting defects». Human Reproduction Update. 19 (1): 52–66. doi:10.1093/humupd/dms042. PMID 23054129.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]