Հոնիա

Հոնիա, Յոնիա, Փոքր Ասիայի արևմտյան ծովափի միջին մասի (հյուսիսում Փոկեա և հարավում Միլեթ քաղաքների միջև) և Եգեյան ծովի հարակից կղզիների (Պսարա, Քիոս, Սամոս, Իկարիա, Պատմոս, Լեպսիա, Լերոս) հին հունական անվանումը։ Մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակի 2-րդ կեսին բնակեցրել են աքայացիները, մ.թ.ա. 11-9-րդ դարեր՝ հուն, այլ ցեղեր՝ հոնիացիները։ Հոնիայով էին անցնում Արևելքի և Արևմուտքի միջև առևտրի կարևոր ճանապարհները և իրականացվում մշակութային հաղորդակցությունը։ Տարանցիկ առևտուրը, արհեստների զարգացումը քաղաքներում նպաստեցին Հոնիայի տնտեսական և մշակութային ծաղկմանը (մինչև մ.թ.ա. 500-449 թվականների հույն-պարսկական պատերազմները)։ Հոնիայի քաղաքների Սմյուռնա (Զմյուռնիա, այժմ՝ Իզմիր), Փոկեա, Էրիթրե, Պրիենե, Կոլոփոն, Եփեսոս, Միլեթ և այլն] զարգացած մշակույթը խոշոր ազդեցություն է թողել Հին Հունաստանի մշակույթի վրա։ Մ.թ.ա. 8-6-րդ դարերում Հոնիայի քաղաքները ստեղծել են բազմաթիվ գաղութներ։ Հոնիայում առաջացել են հին հունական փիլիսոփայությունը (Անաքսիմանդրոս, Անաքսիմենես, Թալես) և պատմագրությունը (լոգոգրաֆներ, Հերոդոտոս)։ Մ.թ.ա. 6-րդ դարի կեսին Հոնիայի տարածքը նվաճել է Լիդիան, 546-թվականին՝ Կյուրոս II Մեծը, մ.թ.ա. 4-րդ դարում՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացին, մ.թ.ա. 3-րդ դարում մտել է Սելևկյանների պետության կազմի մեջ, մ.թ.ա. 2-րդ դարում նվաճել է Հռոմը։ Մ.թ. 395 թվականից գտնվել է Բյուզանդիայի կազմում։ 14-15 դարերում նվաճել են օսմանյան թուրքերը։ 1913 թվականի Բուխարեստի հաշտության պայմանագրով Քիոս, Իկարիա, Սամոս և այլ կղզիները միացվել են Հունաստանին։ 1919 թվականին հուն, զորքերը թուրք, լծից ազատագրել են մայրցամաքային Հոնիան, սակայն 1922 թվականին հարկադրված թողել են այն. հույն և հայ բնակչությունը վտարվել է։ Մայրցամաքային Հոնիան այժմ մտնում է Թուրքիայի Իզմիր և Այդըն վիլայեթների մեջ։ Հոնիայի անունով հայերը հույների երկիրն անվանել են Հունաստան։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 544)։