Հայկ Ասատրյան

Հայկ Կիրակոսի Ասատրյան (փետրվարի 5, 1900(1900-02-05), Ալաշկերտ, Աղրըի մարզ, Թուրքիա - հունվարի 13, 1956(1956-01-13), Սոֆիա, Բուլղարիա), հայ հասարակական-քաղաքական գործիչ, խմբագիր, փիլիսոփա։ Հայկական ցեղային շարժման գլխավոր գործիչներից մեկն է, Նժդեհի գլխավոր՝ գուցե և միակ խորհրդատուն ։

Հայկ Ասատրյան
Ծնվել է	փետրվարի 5, 1900(1900-02-05)
Ծննդավայր	Ալաշկերտ, Աղրըի մարզ, Թուրքիա
Մահացել է	հունվարի 13, 1956(1956-01-13) (55 տարեկան)
Մահվան վայր	Սոֆիա, Բուլղարիա
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Պրահայի Կարլի համալսարան
Մասնագիտություն	փիլիսոփա
Կուսակցություն	Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն
Hayk Asatryan Վիքիպահեստում

Կյանքը և գործունեությունը

Սկզբնական կրթություն է ստացել ծննդավայրում, որն ավարտելուց հետո համալրել է Հ.Յ.Դ Աշակերտական միության շարքերը։ 1919-1919 թվականներին նրա ջանքերով Երևանում լույս է տեսնում Հ.Յ.Դ Աշակերտական միության օրգան «Շանթ» թերթը։ Մասնակցել է 1921 թ. փետրվարյան ապստամբությանը, ապա ձերբակալումից ազատվելու համար հաստատվել է Թավրիզում, այստեղ է գալիս նաև Նժդեհը և միասին գնում են Եվրոպա։ Ավարտել է Բեռլինի բարձրագույն քաղաքական դպրոցը և Պրահայի համալսարանի փիլիսոփայության բաժինը՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտորի կոչումով։

Այնուհետև Հ. Ասատևյանը մեկնում է Բուլղարիա, որտեղ ապրում է Գ. Նժդեհի հետ։ Ապա , որպես ուսուցիչ, աշխատել է Սոֆիայի Գևորգ-Մեսրոպ ճեմարանում և դրա հետ մեկտեղ եղել է Հ.Յ.Դ տեղի ԿԿ քարտուղար։ 1932 թվականին Հ. Ասատրյանի խմբագրությամբ լույս է տեսնում «Խռովք» գիտական ամսագիրը։ 1935 թվականից դուրս է հալիս Հ.Յ.Դ-ից։ Ասատրյանը Հ.Յ.Դ.-ից հեռացվել է ավելի շուտ քան Նժդեհը։ 1933 թվականին Սոֆիայում հրատարակել է «Ցեղանենգ շեյթան»-ը և «Մտածումներ հայկական ճգնաժամի, Հայ հեղափոխության և Մայիս 28-ի մասին» գրքույկները։

Եղել է Գարեգին Նժդեհի հիմնադրած Ցեղակրոնության գաղափարակիցը։ Խմբագրել է պարբերականներ, հատկապես նշանավոր «Ռազմիկ» կիսաշաբաթաթերթը, Նժդեհի հետ միասին (1937-1944 թթ.)։ Համատեղ հիմնադրել և քարոզել են Տարոնական շարժում կամ Տարոնականություն հայրենասիրական գաղափարական հոսանքը, տպագրել «Ցեղ և հայրենիք» ամսագիրը։

Գործուն մասնակցություն է ունեցել ֆաշիստական այն քարոզչության ժխտման գործում, որի համաձայն իբրև թե հայերը ոչ թե հնդեվրոպական (արիական), այլ սեմական ծագում ունեն, և որը կարող էր սպառնալիք դառնալ հայերի ջարդի համար, ինչպես այդ տեղի ունեցավ հրեաների հետ։ Հայկ Ասատրյանը հանդես եկավ «Հայաստան-Արիական նախադիրք Առաջավոր Ասիայում» գրքով, որի առաջին մասը լույս է տեսել 1943 թ. Սոֆիայում, Նժդեհի առաջաբանով, իսկ երկրորդ մասը մնացել է անտիպ։

Հայկ Ասատրյանը զբաղվել է կուսակցական գործունեությամբ, եղել է ՀՅԴ Բալկանների կենտկոմի անդամ, ունեցել է տարաձայնություններ գործընկերների հետ, որի արդյունքում հեռացվել է կուսակցությունից (1935 թ.)։

1944 թ. Բուլղարիայում ձերբակալվել է «Սմերշի» կողմից, դատապարտվել է տասը տարվա ազատազրկման և մինչև 1955 թվականը տառապել խորհրդային բանտերում։

Գրականություն Հայկ Ասատրյանի մասին

• Մուշեղ Լալայան, Տարոնական շարժումը։ Հայկ Ասատրյան, Երևան, 2002։

Հրատարակված գրքեր

• Մտածումներ հայկական ճգնաժամի, Հայ հեղափոխության և Մայիս 28-ի մասին, 1933։
• Արթացի՛ր, հայ մարդ, Երևան, 1998։
• Հայաստան։ Արիական նախադիրք Առաջաւոր Ասիայում, Ա գիրք, 1942 (Բ գիրքն անտիպ է), վերահրատ՝ 2000:
• Հայկ Ասատրյան, Հատընտիր։ Երևան, 2004։

Արտաքին հղումներ

• Հայկ Ասատրյանի «Հանտընտիր» գրքի էլեկտրոնային տարբերակը։
• Մուշեղ Լալայանի «Տարոնական շարժումը։ Հայկ Ասատրյան» գրքի էլեկտրոնային տարբերակը։
• Ցեղակրոնություն