Հայիլ (քաղաք) (արաբ․՝ حائل‎‎‎), Սաուդյան Արաբիայում գտնվող քաղաք։ Հայիլի էմիրության վարչական կենտրոնն է։ 2010 թվականի դրությամբ բնակչության թիվը կազմում է 310.897 մարդ[2]։

Բնակավայր
Հայիլ
արաբ․՝ حائل‎‎[1]
ԵրկիրՍաուդյան Արաբիա Սաուդյան Արաբիա
ԲԾՄ992 մետր
Բնակչություն240 916 մարդ (2010)[1]
Ժամային գոտիUTC+3
Պաշտոնական կայքhail.gov.sa
Հայիլ (քաղաք) (м)##
Հայիլ (քաղաք) (м)

Հայիլն ունի համալսարան[3]։

Աշխարհագրություն և կլիմա խմբագրել

Քաղաքը գտնվում է վարչական շրջանի (նահանգ) կենտրոնական մասում, Նաջդ անապատի մեջտեղում գտնվող օազիսում, ծովի մակարդակից 988 մ բարձրության վրա[4]։ Բուրայդան գտնվում է 300 կմ հարավ-արևելք, Ալ-Ռիադից՝ 640 կմ հարավ-արևելք, Մադինա (Յասրիբ)յից՝ 400 կմ հարավ-արևմուտք։

Կլիման չորային է, ամռան ընթացքում ընդհանրապես տեղումներ չեն լինում։

  Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Հաիլում
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ տարին
միջին առավելագույնը (°C) 17 19 24 28 33 38 38 40 37 33 24 17 29
միջին ջերմաստիճանը (°C) 12 13 17 20 26 29 30 31 28 23 19 12 21,7
միջին նվազագույնը (°C) 4 4 8 11 17 21 23 23 19 16 12 6 13,7
տեղումների քանակը (մմ) 9 8 6 11 7 0 0 0 0 11 22 3 77
Աղբյուր՝ World Climate

Պատմություն խմբագրել

Հայիլը եղել է Շամար ցեղի Ալ-Ալի դինաստիայի կենտրոնը։ 1836 թվականին քաղաքի վրա ունեցած իշխանությունը անցել է նույն դինաստիայից ար-Ռաշիդ ցեղին։ Ար-Ռաշիդ տոհմի առաջին ամիրը՝ Աբդուլլահ բին Ռաշիդը, ավարտին է հասցրել քաղաքում գտնվող Բարզա պալատի կառուցումը, որն այժմ համարվում է տեղի տեսարժան վայրերից մեկը (պալատական համալիրի ընդհանուր տարածքը 300,000 մ2 է)[5] :

Ի տարբերություն տեղի սուննի իսլամի կամ, առավել ևս վահաբականների, ալ-Ռաշիդի էմիրները հանդուրժում էին այլ հավատքի ներկայացուցիչներին, հատկապես առևտրականներին, որոնց թվում քիչ չէին նաև շիա իսլամի ներկայացուցիչները[6]։

 
Քաղաքի ընդհանուր տեսքը

1891 թվականին Հայիլը մեծ պետության մայրաքաղաք էր, որը գրավվել էր Արաբական թերակղզու զգալի մասը[7]։

20-րդ դարում (1908 թվական) երկաթուղու կառուցումը մեծ վնաս էր հասցրել քաղաքի տնտեսական կյանքին։ Այնտեղով էին անցնում ուղտերի քարավանները[7]։

1921 թվականին սաուդյան արքա Աբդ ալ-Ազիզը գրավվել էր Հայիլը և տապալել տեղական կառավարիչների դինաստիան[7]։

Բնակչություն խմբագրել

Քաղաքի բնակչությունն արագորեն աճում է. եթե 1992 թվականին բնակվում էր 176.757 մարդ, 2004 թվականին՝ 267,005 մարդ, ապա 2010 թվականի տվյալներով քաղաքի բնակչությունը կազմում էր 310.897 մարդ[2]։

Տնտեսություն խմբագրել

Տեղի տնտեսության հիմքը օազիսային գյուղատնտեսությունն է։ Այնտեղ աճեցնում են հացահատիկային բույսեր, խուրմա (արմավ) և միրգ։ Սաուդյան Արաբիայի ցորենի 60%-ը աճեցվում է Հայիլի շրջանում։

Տրանսպորտ խմբագրել

Հայիլը ժամանակակից մայրուղով միացված է երկրի խոշոր քաղաքներին։ Քաղաքն ունի օդանավակայան։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 تعداد السكان والمساكنGASTAT.
  2. 2,0 2,1 «Saudi Arabia: Regions & Major Cities» (անգլերեն). City Population. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  3. «University of Ha'il» (արաբերեն). Хаильский университет. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  4. «Ha'il, Saudi Arabia Page» (անգլերեն). Fallingrain Global Gazetteer. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 18-ին.
  5. «Barzan Reviews» (անգլերեն). D-Corner. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  6. «Al Rashid» (անգլերեն). Middle East Explorer. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  7. 7,0 7,1 7,2 «Ha'il» (անգլերեն). Looklex Encyclopaedia. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 18-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել