Հայդար փաշա մզկիթ

Հայդար փաշա մզկիթ
Տեսակ	եկեղեցի, մզկիթ և պատկերասրահ
Երկիր	Կիպրոս և Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն
Տեղագրություն	Նիկոսիա և Հյուսիսային Նիկոսիա
Ճարտարապետական ոճ	Գոթական ճարտարապետություն
Անվանված է	Եկատերինա Ալեքսանդրացի
Հիմնադրված է	14-րդ դար

Հայդար փաշա մզկիթ (հունարեն՝ Χαϊντάρ-πασά τζαμί Chaintár-pasa Tzamí, թուրքերեն՝ Haydarpaşa Camii), նախկինում՝ Սուրբ Կատերինե եկեղեցի, պատմական մզկիթ Նիկոսիայի հյուսիսային հատվածում։ Այն համարվում է Նիկոսիայի ամենակարևոր գոթական կառույցներից՝ զիջելով միայն Այասոֆիա մզկիթին, որը նախկինում ֆրանկական ոճով տաճար էր^[3]։ Հարրի Չարլզ Լյուքը այն նկարագրել է՝ որպես կղզու գոթական ոճով կառույցների լավագույն օրինակներից մեկը։

Պատմություն խմբագրել

Այն կառուցվել է 14-րդ դարում Կիպրոսի թագավորության շրջանում՝ որպես Սուրբ Կատերինե եկեղեցի^[4]։ 1570 թվականին օսմանցիների կողմից Նիկոսիայի գրավումից հետո ինչպես շատ այլ եկեղեցիներ, այնպես էլ սա վերածվել է մզկիթի։ Ավելի կոնկրետ այն մզկիթի վերածվել 1571 թվականին՝ մարտական գործողությունների ժամանակ աչքի ընկած զորավարներից մեկի պատվին անվանակոչվելով Հայդար փաշա^[5]։ Այն նաև պատմականորեն հայտնի է եղել որպես Ağalar Camisi՝ «Աղաների մզկիթ», քանի որ այն եղել է մոտակայքում բնակվող տեղական թուրք արիստոկրատիայի մշտական այցելության վայրը^[6]։ Այն գտնվում է Կիրիլզադե փողոցի վրա^[7]։

Կառուցվածք խմբագրել

Կառույցի աջ կողմում ենթադրաբար գտնվում է սուրբ Կատերինեի գերեզմանը, ուր մինչ օրս էլ հույն կիպրոսցիները այցելում են և նավթի լամպեր վառում։ Ճակատամուտքը գոթական ոճի է, որի կամարակապ քիվն ունի կակաչատիպ վերջնամաս։ Դրա վրա քանդակված է նաև Կատրինի անիվ՝ տանջալից մահապատժի գործիք։ Աջ կողմում գտնվում է մինարեթը, որը հին քաղաքում Այասոֆիայից հետո ամենաբարձրն է համարվում^[8]։

Կառույցն ունի երեք դուռ։ Արևմտյան դռան վրա կա մարմարե ճակատաքար, որի վրա վարդ է քանդակված երկու վիշապների արանքում. այս նախշը կրկնված է երեք անգամ։ Ուշագրավ են հարավային դռան գոթական ոճի որմնաքանդակները՝ Լուսինյանների տարբերանշանների մանրամասն փորագրությունները և դեկորատիվ կակաչը։ Հյուսիսային դուռն առավել պարզ է՝ ներկայացնելով զարդանախշեր մերկ կնոջ կերպարով՝ ձեռքին ձկնանման և վիշապանման պատկերներ^[9]։

Ձախ կողմում՝ մզկիթին կից, կիսավեր շինություն է, որի միայն մի քանի գոթական կամարներն են մնացել։ Աջ կողմում կա նաև զարդանախշերով և գագաթնազարդերով ճակատամուտք։ Վերևին հատվածում գռոտեսկ ջրհորդաններով որմնահեցերի միջև ընկած տարածությունը զբաղեցնում են գոթական ոճով երեք պատուհանները, որոնցից երկուսը բաժանված են բարակ սյուներով։ Մզկիթի ձախ կողմում նմանատիպ որմնահեցեր կան և մի տեսակ քառակուսի աշտարակ^[9]։

Շինության ներքին մասը կրային լուծույթով պատված է եղել և բավականին վնասված^[8], սակայն 20-րդ դարի սկզբին կրային լուծույթի շերտը հեռացվել է, և պատերին երևում են նկարների հետքեր^[3]։ Կամարին որպես նեցուկ են ծառայում գոթական երկու աղեղները՝ խաչված կողերով։ Խորանում խմբավորված սյուների վրա հենված 6 կամարները պորտաքարից վեր են խոյանում^[8]։ Խորանից հյուսիս գտնվում է ավանդատունը, որի կամարին որպես նեցուկ են ծառայում մարդկային գլխով գերանակալները^[3]։

Ինչպես միհրաբը (դեպի Մեքքա ուղղությունը), այնպես էլ մինբարը (ամբիոն) գտնվում են մզկիթի աջ կողում^[8]։

Պատկերասրահ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ GeoNames — 2005.
↑ ^2,0 ^2,1 archINFORM (գերմ.) — 1994.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 "Historic Cyprus - A Guide to its Towns and Villages, Monasteries and Castles", by Rupert Gunnis (former Inspector of Antiquities in Cyprus), pub 1936, reprinted 1973 by Halkin Sesh Ltd, Nicosia. Pp 58-60
↑ «Haydarpasha Mosque (St Catherine's Church)». Cypnet. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 21-ին.
↑ «Haydarpasha Mosque description and photos - Cyprus: Nicosia». Useful Articles About Traval For Tourists. Description Of The Countries, Health Resorts. (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մարտի 30-ին.
↑ Keshishian, Kevork K. Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now (2nd ed.). Nicosia: The Moufflon Book and Art Centre. էջ 186.
↑ Gürkan, Haşmet Muzaffer. Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa (Turkish) (3rd ed.). Galeri Kültür. էջեր 128–132. ISBN 9963660037.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Levkosia, the capital of Cyprus" by Archduke Louis Salvator, 1881
↑ ^9,0 ^9,1 «Haydarpasha Mosque». Visit North Cyprus (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մարտի 30-ին.

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Հայդար փաշա մզկիթ կատեգորիայում։

[_29c259357d961fda-1] GeoNames — 2005.

[_8741406c4137ac93-2] 2,0 ^2,1 archINFORM (գերմ.) — 1994.

[gunnis-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 "Historic Cyprus - A Guide to its Towns and Villages, Monasteries and Castles", by Rupert Gunnis (former Inspector of Antiquities in Cyprus), pub 1936, reprinted 1973 by Halkin Sesh Ltd, Nicosia. Pp 58-60

[4] «Haydarpasha Mosque (St Catherine's Church)». Cypnet. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 21-ին.

[5] «Haydarpasha Mosque description and photos - Cyprus: Nicosia». Useful Articles About Traval For Tourists. Description Of The Countries, Health Resorts. (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մարտի 30-ին.

[kesh-6] Keshishian, Kevork K. Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now (2nd ed.). Nicosia: The Moufflon Book and Art Centre. էջ 186.

[gurkan-7] Gürkan, Haşmet Muzaffer. Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa (Turkish) (3rd ed.). Galeri Kültür. էջեր 128–132. ISBN 9963660037.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[salvator-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Levkosia, the capital of Cyprus" by Archduke Louis Salvator, 1881

[:0-9] 9,0 ^9,1 «Haydarpasha Mosque». Visit North Cyprus (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մարտի 30-ին.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]