Համո Յոլյան

Համո Յոլյան
հունվարի 10, 1903 - հունվարի 15, 1965 (62 տարեկան)
Ծննդավայր	Գորիս, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահվան վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Զորատեսակ	Engineering Troops of the USSR?
Կոչում	գեներալ-մայոր
Մարտեր/; պատերազմներ	Հայրենական մեծ պատերազմ
Կրթություն	Արդբեջանի պետական նավթային ակադեմիա (1926)
Պարգևներ	; ; և

Համո Սերգեյի Յոլյան (հունվարի 10, 1903(1903-01-10)^[1], Գորիս, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[1] - հունվարի 15, 1965(1965-01-15)^[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[1]), հայ խորհրդային պետական և ռազմական գործիչ, ինժեներահրետանային ծառայության գեներալ-մայոր (1944), Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1942)^[2]։ ԽՄԿԿ անդամ 1919 թվականից, ԽՍՀՄ պետական մրցանակի քառակի դափնեկիր։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1903 թվականին Բաքվում (մեկ այլ տվյալով՝ Գորիսում)։ Ավարտել է Շուշիի ռեալական ուսումնարանը։ 1923 —1926 թվականներին սովորել է Ադրբեջանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում, 1929 թվականին՝ ավարտել «Ազնեֆտի» մետաղների սառը մշակման եռամյա դասընթացը (Բաքու)։ 1930 թվականից եղել է Բաքվի Ս․ Մ․ Կիրովի անվան գործարանի տնօրենը, այնուհետև՝ «Նեվտոմաշ» տրեստի տնօրենը, 1936 թվականին ստաժավորվել է ԱՄՆ-ում։ 1937 —1940 թվականներին՝ Մոսկվայի 32-րդ գործարանի տեխնիկական տնօրեն, 1940 թվականից՝ 92-րդ հրետանային գործարանի տնօրեն։

Զինվորական տարիներ խմբագրել

Հայրենական մեծ պատերազմի ընթացքում 92-րդ հրետանային գործարանը թողարկել է բազմաթիվ տարբեր տիպի հրանոթներ։ Այդ գործարանը չորս անգամ պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով։ Գործարանն առաջինն էր հրետանային ձեռնարկություններից, որ հրանոթների արտադրությունն իրականացնում էր հոսքային համակարգով։ Պատերազմի ժամանակ հրետանային մոտ 100 գնդեր սպառազինվել են միայն 92-րդ գործարանի արտադրած հրանոթներով։

Պատերազմից հետո խմբագրել

Պատերազմից հետո մասնակցել է նոր տիպի զենքերի, հատկապես հեռահար զենիթային, հրթիռային համալիրների, այդ թվում' աշխարհում առաջին հակաօդային պաշտպանության Շ-25 «Բերկուտ» բազմալի-քային համալիրի ստեղծման գործին։

Եղել է ԽՍՀՄ սպառազինության մինիստրի տեղակալն էր։ Յոլյանի ղեկավարությամբ ստեղծվել են հրետանային զենքի նոր, ավելի կատարյալ տեսակներ։ Եղել է ՌԽՖՍՀ 3-րդ գումարման Գերագույն խորհրդի դեպուտատ։ 1955 թվականին զորացրվել է, մեղադրվել է երկրի նախկին ղեկավարության հետ ունեցած կապերի մեջ, նշանակվել մերձ- մոսկովյան գործարաններից մեկում գլխավոր մեխանիկ։ Երեք անգամ կաթված ստանալուց հետո մահացել է 1965 թվականի հունվարի 15-ին Մոսկվայում։ Թաղված է Նովոդևիչիե գերեզմանատանը։

Պարգևներ խմբագրել

Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս 1942^[3]
ԽՍՀՄ պետական քառակի մրցանակակիր
Լենինի քառակի շքանշանակիր (1941, 1942, 1944, 1951)
Սուվորովի 1-ին աստիճանի շքանշան (1945)
Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշաններ
2 Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1939, 29.10.1949)
Ստալինյան մրցանակ (1941)
Ստալինյան մրցանակ՝ 1-ին աստիճանի (1946)
Ստալինյան մրցանակ՝ երկրորդ աստիճանի (29.10.1949)
Ստալինյան մրցանակ (1951)

Գրականություն խմբագրել

Богуненко Н. Н., Пелипенко А. Д., Соснин Г. А. Елян Амо Сергеевич // Герои атомного проекта. — Саров: Росатом, 2005. — С. 134 — 136. — ISBN 5-9515-0005-2

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 127.
↑ studio, 5165m. «Anunner.com - ՀԱՄՈ ՅՈԼՅԱՆ ՍԵՐԳԵՅԻ». www.anunner.com. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Социалистического Труда товарищам Быховскому А. И., Ванникову Б. Л., Гонор Л. Р., Еляну А. С., Новикову и Устинову Д. Ф.» от 3 июня 1942 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1942. — 15 июня (№ 22 (181)). — С. 1.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Живая история атомной отрасли | Личность | Елян(չաշխատող հղում)
Амо Сергеевич Елян на сайте Нижегородсской армянской общины
Триумф и трагедия Амо Еляна

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 127)։

[_4ef74720409feaeb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 127.

[2] studio, 5165m. «Anunner.com - ՀԱՄՈ ՅՈԼՅԱՆ ՍԵՐԳԵՅԻ». www.anunner.com. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)

[3] Указ Президиума Верховного Совета СССР Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Социалистического Труда товарищам Быховскому А. И., Ванникову Б. Л., Гонор Л. Р., Еляну А. С., Новикову и Устинову Д. Ф.» от 3 июня 1942 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1942. — 15 июня (№ 22 (181)). — С. 1.

[1]

[2]

[3]

Համո Յոլյան

հունվարի 10, 1903(1903-01-10)^[1] - հունվարի 15, 1965(1965-01-15)^[1] (62 տարեկան)
Ծննդավայր	Գորիս, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[1]
Մահվան վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[1]
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Զորատեսակ	Engineering Troops of the USSR?^[1]
Կոչում	գեներալ-մայոր^[1]
Մարտեր/ պատերազմներ	Հայրենական մեծ պատերազմ
Կրթություն	Արդբեջանի պետական նավթային ակադեմիա (1926)^[1]
Պարգևներ	և