Կոլխիցին
Կոլխիցին, տրոպոլոնային շարքի ալկալոիդ, կոլխիցինային ալկալոիդների (հոմոմորֆիններ) շարքի հիմնական ներկայացուցիչ։
| Կոլխիցին | |
|---|---|
 | |
| Քիմիական բանաձև | C₂₂H₂₅NO₆ |
| Մոլային զանգված | 6,6E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ |
| Հալման ջերմաստիճան | 156 ± 1 °C °C |
| Քիմիական հատկություններ | |
| Դասակարգում | |
| CAS համար | 64-86-8 |
| PubChem | 6167 |
| EINECS համար | 200-598-5 |
| SMILES | CC(=O)NC1CCC2=CC(=C(C(=C2C3=CC=C(C(=O)C=C13)OC)OC)OC)OC |
| ЕС | 200-598-5 |
| RTECS | GH0700000 |
| ChEBI | 2731, 5933 |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) | |
Կոլխիցինի ստացում բույսերից խմբագրել
Կոլխիցինը անջատվում է Մելանտազգիների (Melanthiaceae) ընտանիքի Colchicum, Merendera և Gloriosa ցեղերի բույսերից։
Կոլխիցինի ստացման ամենատարածված աղբյուրը Շնդեղ աշնանայինն է (Colchicum autumnale L.)։
Կոլխիցինի կենսասինթեզ խմբագրել
Բույսերում կոլխիցինի կենսասինթեզը ընթանում է մորֆինանային ալկալոիդների կենսասինթեզի նմանությամբ՝ ֆենիլալանինից և թիրոզինից՝ հոմոմորֆինանդիենոնների միջանկյալ ստացմամբ։
Կոլխիցինի կիրառությունը բույսերի պոլիպլոիդ ձևերի ստացման համար խմբագրել
Հայտնի մուտածին է։ Ունի ուժեղ արտահայտված հակամիտոտիկ հատկություններ, որը պայմանավորված է կոլխիցինի՝ տուբուլինի սպիտակուցներին միանալու հատկությամբ։ Տուբուլինը առաջացնում է միկրոխողովակներ, որոնք մասնակցում են բջջի բաժանման մետաֆազի փուլի ժամանակ քրոմոսոմների տարամիտման գործընթացին։ Կիրառվում է (կոլխամինի՝ կոլխիցինի դիացետիլացված ածանցյալի հետ միասին) բույսերի պոլիպլոիդ ձևերի ստացման և կարիոտիպացման համար։
Բույսերի կոլխիցինով մշակման արդյունքում հիմնականում ստացվում է միքսոպլոիդ առանձնյակներ։ Հազվադեպ ստացվում են պերեկլինալ և սեկտորիալ քիմեռներ, սակայն միքսոպլոիդ բույսերի անհատական զարգացման ընթացքում քիմեռայնությունը փոխվում է և ավելի հաճախ հանդիպում են պերեկլինալ քիմեռներ[2]։
1970-ականներից կոլխիցինը կիրառվում է ֆալենոփսիսի և այլ խոլորձազգիների սելեկցիայի համար[3]։
Բժշկական կիրառություն խմբագրել
Կոլխիցինը օգտագործվում է հոդատապի բուժման (ցավի թուլացման համար) և ամիլոիդոզի պրոֆիլակտիկայի համար միջերկրածովյան հիվանդության ընթացքում։
Օգտագործման ձևեր և դեղաչափ խմբագրել
Ներքին ընդունման համար։ Հոդատապի սուր նոպաներ և բորբոքային պրոցեսներ․ 1ին օր՝ 1 մգ օրը երեք անգամ (առավոտյան, կեսօրին և երեկոյան), 2-րդ և 3-րդ օրերին՝ 1 մգ օրը երկու անգամ (առավոտյան և երեկոյան), 4-րդ և մնացած օրերին՝ 1 մգ (երեկոյան)։ Օրական առավելագույն դեղաչափը կազմում է 6 մգ։ Հոդատապի նոպաների պրոֆիլակտիկայի համար 1 մգ երեկոյան՝ 3 ամսվա ընթացքում։ Պարբերական հիվանդության ընթացքում՝ ամիլոիդոզով բարդացման դեպքում կիրառվում է երկար ժամանակահատվածում՝ 5 տարի և ավելի, օրական 1-1,5 մգ դեղաչափով։
Կոլխիցինը միանում է բջիջների միկրոխողովակների տուբուլինի հետ և որպես արդյունք միկրոխողովակները քայքայվում են՝ նպաստելով քրոմոսոմային մուտացիաների առաջացմանը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Colchine
- ↑ Кунах В. А. Геномная изменчивость соматических клеток растений // Биополимеры и клетка. — 1995. — Т. 11. — № 6.
- ↑ Griesbach, R. J. 2002. Development of Phalaenopsis Orchids for the Mass-Market. p. 458—465. In: J. Janick and A. Whipkey (eds.), Trends in new crops and new uses. ASHS Press, Alexandria, VA.
Գրականություն խմբագրել
- Колхициновые алкалоиды // Большая химическая энциклопедия. — Т. 2. — М: «Советская Энциклопедия», 1990.