Կենտրոնական Բալկան

Կենտրոնական Բալկան; Национален парк „Централен Балкан“
	Բոտև լեռը
Տեսակ	ազգային պարկ
Երկիր	Բուլղարիա
Տեղագրություն	Ստարա Պլանինա
Հիմնվել է	1991
Մակերես	716,69 կմ²

«Կենտրոնական Բալկան» ազգային պարկ (բուլղար․՝ Национален парк Централен Балкан), գտնվում է Բուլղարիայի կենտրոնական մասում, Բալկանյան լեռներում։ Պարկի բարձրությունը ծովի մակարդակից կազմում է 550 մետրից (Կառլով քաղաքի մոտ) մինչև 2376 մ (Բոտև լեռ, որը Բալկանների ամենաբարձր կետն է)։ Հիմնադրվել է 1991 թվականի հոկտեմբերի 31-ին։ Տարածքի մեծությամբ երրորդն է Բուլղարիայում։ Տարածքի ընդհանուր մակերեսը 716,69 կմ² է, երկարությունը արևմուտքից արևելք 85 կմ, միջին լայնությունը 10 կմ։ Գտնվում է հինգ մարզերի տարածքում՝ Լովեչիի, Գաբրովոյի, Սոֆիայի, Պլովդիվի և Ստարա Զագորայի։ Իր մեջ է ներառում 9 արգելոցներ՝ Բոատին, Ցարիչինան, Կոզյա-Ստենան, Ստենետոն, Սեվերեն-Ջենդեմը, Պեեշտի-Սկալին, Սոկոլնան, Ջենդեմը և Ստարա-Ռեկան։

Կենտրոնական Բալկանը Եվրոպայի խոշորագույն և արժեքավոր ազգային պարկերից մեկն է։ IUCN նրան II-րդ կարգ է սահմանել։ Պարկի ութ արգելոցները, ինչպես նաև պարկը, մտնում են ՄԱԿ-ի հատուկ պահպանվող տարածքների ցուցակի մեջ, չորս արգելոցներ էլ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից «Մարդ և կենսոլորտ» ծրագրի շրջանակներում ընդգրկաված են կենսոլորտային տարածքների համաշխարհային ցուցակում^[1]։ Լիիրավ անդամ է PAN Parks հիմնադրամի։

Պարկը գտնվում է Ռոդոպյան խառը անտառային գոտում։ Բազում հազվագյուտ հանդիպող բույսերի և կենդանիների տուն է հանդիսանում, ինչպես նաև ունի մեծ պատմական և մշակութային նշանակություն գիտության համար։ Ֆլորան ներկայացնում է ծառերի և բույսերի 2340 տեսակ, և անտառները զբաղեցնում են տարածքի 56%-ը։ Կաթնասունների 59 տեսակ, թռչունների 224 տեսակ, սողունների 14 տեսակ, ամֆիբիների 8 տեսակ, ձկան 6 տեսակ և անողնաշարավորների 2387 տեսակ է հաշվում։

Պատմություն խմբագրել

Պարկը ձմռանը

Պարկը ձևավորվել է 1991 թվականին, որպեսզի պահպնվեն յուրահատուկ բնության ժառանգությունը և պաշտպանվի միջավայրը քաղաքային վնասակար ազդեցությունից։ Պարկի ղեկավարմամբ զբաղվում է տնօրինությունը, որը ենթարկվում է Շրջակա միջավայրի և ջրային ռեսուրսների նախարարությանը։ Տնօրինությունը համագործակցում է բազում կազմակերպությունների հետ իր առջև դրված նպատակների հասնելու և պարկը պահպանելու համար։

Վիճակագրություն խմբագրել

Տարածք՝ 71669,5 հեկտար
Երկարություն՝ 85 կմ
Լայնություն՝ 10 կմ
Առավելագույն բարձրություն՝ Բոտև, 2376 մ
Ստորին կետ:՝ Կառլով, մոտավորապես 500 մ
Անտառներ՝ 44000,8 հեկտար
Մնացյալ մաս՝ 27668,7 հեկտար
70% բնական էկոհամակարգ
9 արգելոցներ, 20019 հեկտար տարածք

Էկոհամակարգ խմբագրել

Տրիգլավ լեռնաշղթա

Կենտրոնական Բալակն

Բազմադարյան անտառները հաճարենու, եղևինի, եղևնու, բոխու և կաղնու զբաղեցնում են պարկի տարածքի մեծ մասը։ Բուլղարիայի ֆլորայի կեսը հայտնաբերվել է պարկում։ Այստեղ 10 տեսակ և 2 ենթատեսակ հանդիսանում են էնդեմիկ և չեն հանդիպում աշխարհի որևիցե այլ վայրում։ Պարկի ավելի քան 130 բույսեր և կենդանիներ ընդգրկված են Կարմիր գրքի մեջ։

Բուժող խոտաբույսերի 166 տեսակ է հայտնի, որոնցից 12 պաշտպանվում են օրենքով։ Եվս՝ մամուռի 229, սնկան 256, ջրիմուռների 208 տեսակներ կան։ Բալկանյան լեռնաշղթայի կենտրոնական մասը տուն է հանդիսանում Բուլղարիայի անողնաշարավոր կենդանիների 70%-ի համար և ողնաշարավորների 62%-ի համար։ Կա թռչունների 224 տեսակ, որը դարձնում է պարկը կարևոր միջազգային արգելոց թռչունների համար։

ԵՄ-ն կողմից ֆինանսավորվող CORINE BIOTOPS ծրագիրը առաջարկեց բնակության վայրերի դասակարգման մեթոդաբանություն, և Կենտրոնական Բալկանում ներկայացված են նախագծի 49 տեսակի բնակավայրեր։ 24 տեսակ ընդգրկված են «Բնակության վայրում անհետացման եզրի առջև կանգնածների ցուցակում» և անհրաժեշտ են հատուկ քայլեր ձեռնարկել Եվրամիության բնակության միջավայրի կոնվենցիային համապատասխան պահպանելու համար։

Ռելիեֆ խմբագրել

Հանդիպում են բարձր լեռնային մարգագետիններ, ուղղահայցած ժայռեր, խորը կիրճեր, ջրվեժներ և բազում բարձր գագաթներ, որոնցից մոտավորապես 20 ունեն 2000 մետր բարձրություն։ Կենտրոնական Բալկանը հանդիսանում է զբոսաշրջիկների և գիտնականների սիրելի վայրերից մեկը։