Կառլ Լուց
Կառլ Լուց (Լուտց, գերմ.՝ Carl Lutz, մարտի 30, 1895[1][2], Walzenhausen - փետրվարի 12, 1975[2], Բեռն, Շվեյցարիա[3]), շվեյցարացի դիվանագետ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին Բուդապեշտում փոխդեսպան։
| Կառլ Լուց | |
| |
| Կրթություն՝ | Ջորջ Վաշինգտոն համալսարան (1923), Central Wesleyan College? (1920) և apprentice? (1913) |
|---|---|
| Մասնագիտություն՝ | դիվանագետ |
| Դավանանք | մեթոդիզմ |
| Ծննդյան օր | մարտի 30, 1895[1][2] |
| Ծննդավայր | Walzenhausen |
| Վախճանի օր | փետրվարի 12, 1975[2] (79 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Բեռն, Շվեյցարիա[3] |
| Թաղված | Բրեմգարտենի գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  Շվեյցարիա
|
| Ամուսին | Gertrud Lutz-Fankhauser? |
| Պարգևներ | |
Աշխարհի արդարակյաց է։ Շվեյցարացի դիվանագետ, Հունգարիայի Բուդապեշտում փոխդեսպան 1942 թվականից մինչև պատերազմի ավարտը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին փրկել է ավելի քան 62 000 հրեայի՝ նրանց տալով պահպանության վկայագրեր և ստեղծելով «անվտանգության տներ»։ Այսպես, իշխանություններից ստանալով 8 000 վկայագրեր, որոնք թույլ էին տալիս մահվան ճամբարներ չուղարկել համապատասխան թվով հրեաների, որոնք մտադիր էին իբր մեկնել Պաղեստին, նա զգալիորեն ավելացրել է փրկած մարդկանց թիվը՝ կրկնօրինակելով անունները և վկայական տալով ոչ թե մեկ մարդու, այլ մի ամբողջ ընտանիքի։
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է 1895 թվականի մարտի 30-ին Շվեյցարիայում։ Տասնութ տարեկանում արտագաղթել է ԱՄՆ։ Սովորել է Սենտրալ Ուեսլեյեն քոլեջում (անգլ.՝ Central Wesleyan College) (Ուոերտոն, Միսսուրի)։ 1920 թվականին սկսել է աշխատել Վաշինգտոնում Շվեյցարիայի դեսպանատանը։ Այնուհետև կրթությունը շարունակել է Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարանում՝ ստանալով բակալավրի աստիճան 1924 թվականին։ Աշխատել է Ֆիլադելֆիայում Շվեյցարիայի հյուպատոսություններում և Սենտ Լուիսում 1926-34 թվականներին։ Այնուհետև շվեյցարական կառավարության կողմից նշանակվել է Պաղեստինի Յաֆո քաղաքում Շվեյցարիայի գլխավոր հյուպատոսության փոխդեսպան։
1942 թվականին նրան նշանակել են Բուդապեշտում Շվեյցարիայի փոխդեսպան։ Կառլ Լուցն աջակցել է հրեական ծագումով հունգարացի քաղաքացիների մոտ 10 հազար երեխաների արտագաղթին[4][5]։
Նրա անունով փողոցներ են կոչվել Հայֆայում և Բեռնում[6]։ Հայֆայում Կառլ Լուցի փողոցը գտնվում է քաղաքի հյուսիսային մասում՝ ծովից ոչ հեռու։ Բեռնում Carl-Lutz-Weg գտնվում է քաղաքի արևելքում և կապում է Բալմերշտրասեին և Վելտիստրասեին Շոսխալդում (գերմ.՝ Schosshalde) փողոցները։
1999 թվականին Շվեյցարիայում թողարկվել է Կ. Լուցին նվիրված փոստային նամականիշերի շարք[7]։
Արժանիքների ճանաչում խմբագրել
Դիվանագիտական աշխատանքի ժամանակ իրեն լիազորությունները չարաշահելու մեջ մեղադրելու փորձից հետո 1958 թվականին բացահայտվել է նրա սխրանքը։ Իսրայելը Հայֆայում նրա պատվին անվանվել է փողոց, իսկ Յադ Վաշեմը նրան ճանաչել է որպես աշխարհի արդարակյաց։ Դա տեղի է ունեցել 1965 թվականին։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 The Righteous Among the Nations Database
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118831585 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ Braham, Randolph L.; Scott Miller The Nazis' Last Victims: The Holocaust in Hungary. — Wayne State University Press[en], 1998. — С. 143—144. — ISBN 0814330959
- ↑ Tschuy, Theo. Dangerous Diplomacy: The Story of Carl Lutz, Rescuer of 62,000 Hungarian Jews. 2000. Grand Rapids:Eerdmans. ISBN 0802839053
- ↑ «Photo Page». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 24-ին.
- ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 24-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Կառլ Լուցի փողոց (անգլ.՝ Charles Lutz Street) Հայֆայի քարտեզի վրա