Կապիտանի մունդիրը
«Կապիտանի մունդիրը» (ռուս.՝ Капитанский мундир), Անտոն Պավլովիչ Չեխովի պատմվածքը։ Առաջին անգամ լույս է տեսել 1885 թվականի հունվարի 26-ին Օսկոլկի ամսագրի № 4-ում ՝ Ա. Չեխոնտե ստորագրությամբ։
| Կապիտանի մունդիրը ռուս.՝ Капитанский мундир | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | պատմվածք |
| Ձև | պատմվածք |
| Հեղինակ | Անտոն Չեխով |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Գրվել է | 1885 |
| Հրատարակվել է | հունվարի 26 (փետրվարի 7), 1885 |
Հրատարակություն խմբագրել
Չեխովի «Կապիտանի մունդիրը» պատմվածքն առաջին անգամ լույս է տեսել 1885 թվականի հունվարի 26-ի Օսկոլկի ամսագրի 4-րդ համարում՝ Ա. Չեխոնտե ստորագրությամբ։ 1886 թվականին պատմվածքն ընդգրկվել է «Խայտաբղետ պատմվածքներ» ժողովածուի մեջ, ներառված Ա. Ֆ. Մարքսի հրատարակության մեջ։
Չեխովի կենդանության օրոք պատմվածքը թարգմանվել է բուլղարերեն, գերմաներեն, լեհերեն, սերբախորվաթերեն, սլովակերեն և չեխերեն։
Քննադատություն խմբագրել
Քննադատները ժամանակին արձագանքել են պատմվածքին՝ դրանում նշելով «ստորացված և վիրավորված» մարդու արտացոլումը։ Քննադատ Վ. Գոլցևը գրել է. «Չեխովը լավ հասկանում է անարդար և անբարեխիղճ սոցիալական պայմանների չարիքը ...», «բարոյական խեղումը, որին մարդիկ բախվում էին ճորտատիրության օրոք»[1]։
Քննադատ Բասարգինը 1900 թվականին պատմվածքը վերագրել է այն ստեղծագործությունների շարքին, որոնցում «անվնաս ծիծաղի պատճառով» «մեր ողորմելի և գռեհիկ իրականության մեջ կարելի է լսել ափսոսանքի և հիասթափության դառնությունը»[2]։
Գործող անձինք խմբագրել
- Մերկուլով - դերձակ
- Ակսինյա - դերձակի կինը
- Ուրչաև - կապիտան
Սյուժե խմբագրել
Գործողությունը տեղի է ունենում առավոտյան գավառական քաղաքում։ Վաղ առավոտյան հարբած դերձակ Մերկուլովը, քաղաքային ոստիկան Ժրատվան և գանձապետարանի սուրհանդակ Սմեխունովը հավաքվել էին պանդոկում։ Նրանց միջև խոսակցություն էր գնում։ Դերձակ Մերկուլովը պատմում էր այն մասին, թե ինչպես է նա համազգեստ կարում ազնվական մարդկանց և զինծառայողների համար։ Արդեն կեսօր էր, բայց Մերկուլովը շարունակում էր խոսել և հիմա՝ քարտուղարի համար։ Քարտուղարը հորդորում էր դերձակին, որ ինքը երևակայում է իրեն, բայց աստծուն և կրոնին չպետք է մոռանալ։
Այնուհետև Մերկուլովին կանչում է իր կինը՝ Աքսինյան, ասելով, որ ինչ-որ սպա է իրեն փնտրում։ Տուն վերադառնալուն պես Մերկուլովը այնտեղ հանդիպում է մի կապիտանի, որը ցանկանում էր համազգեստ պատվիրել։ Դերձակը համաձայնեց և վերցրեց կապիտանի չափերը։ Նա կտորի փող վերցրեց կնոջից և մեկ շաբաթ անց համազգեստը պատրաստ էր։ Մերկուլովը համազգեստը տարավ կապիտանին, բայց վերադարձավ առանց փողի, մտածելով, որ կապիտանն ավելի ուշ կվճարի։ Հետո նա գնաց վճարման ենթակա գումարը ստանալու, սակայն կապիտանը կարգադրեց նրան վռնդել։ Նույն բանը կրկնվեց հաջորդ այցելությունների ժամանակ։ Նրան նույնիսկ սկսեցին դուր գալ կապիտանին անընդհատ այցելությունները և բղավոցները, որոնք սկսեցին հնչել որպես «քաղցր մեղեդի»։ Աքսինյան էլ մյուս կողմից անընդհատ հարցնում էր փողի մասին։ Մի անգամ Մերկուլովը կնոջ հետ վերադառնում էր շուկայից և տեսավ, որ կապիտան Ուրչաևը փողոցում հետապնդում է ինչ-որ մեկին բղավելով՝ «Սրիկա, ես քեզ կսովորեցնեմ՝ ինչպես վարվել պարկեշտ մարդկանց հետ»։
Կինը ստիպեց, որ դերձակը մոտենա կապիտանին և խոսի փողի մասին։ Սակայն կապիտանը կոպտեց Մերկուլովին՝ նրան անվանելով ոչնչություն և բարկացած հարվածեց։ Սակայն դերձակի համար դա անսովոր չէր, նրա հետ այդպես էին վարվել նաև Բարոն Սպուտցելը, Էդուարդ Կարլիչը և պոդպորուչիկ Զեմբուլատովը։ Ձեռքը թափ տալով՝ նա գնաց տուն։
Գրականություն խմբագրել
- Чехов А. П. Капитанский мундир // Чехов А. П. Полное собрание сочинений и писем: В 30 т. Сочинения: В 18 т. / АН СССР. Ин-т мировой лит. им. А. М. Горького. — М.: Наука, 1974—1982.
- Ա. Պ. Չեխով, Երկեր, հատոր հինգերորդ, Հայպետհրատ, երևան, 1962։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Чехов А. П. Капитанский мундир Արխիվացված 2017-05-05 Wayback Machine. Оригинальный русский текст