Կաղնու մեծ երկարաբեղիկ
| Կաղնու մեծ երկարաբեղիկ | |
.jpg) Կաղնու մեծ երկարաբեղիկ | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Կենդանիներ (Animalia) |
| Տիպ/Բաժին | Հոդվածոտանիներ (Arthropoda) |
| Ենթատիպ | Վեցոտանիներ (Hexapoda) |
| Դաս | Միջատներ (Insecta) |
| Կարգ | Բզեզներ (Coleoptera) |
| Ընտանիք | Երկարաբեղիկներ (Cerambycidae) |
| Ցեղ | Կաղնու երկարաբեղիկներ (Cerambyx) |
| Տեսակ | Կաղնու մեծ երկարաբեղիկ (C. cerdo) |
| Միջազգային անվանում | |
| Cerambyx cerdo | |
| Տարածվածություն և պահպանություն | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Խոցելի տեսակ  Տաքսոնի տարածվածությունը | |
Կաղնու մեծ երկարաբեղիկ (լատին․՝ Cerambyx cerdo), երկարաբեղիկների ընտանիքին պատկանող միջատ, որը գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում։
Նկարագրություն խմբագրել
25-55 մմ մարմնի երկարությամբ, խոշոր չափի բզեզներ են։ Գունավորումը ձյութի (կուպրի) նման սև է, վերնաթևերի ծայրերը` դարչնագույն սև, գորշ կամ շագանակագույն։ Արուների բեղիկները մարմնից զգալիորեն երկար են, իսկ էգերինը՝ հասնում կամ փոքր-ինչ անցնում են վերնաթևերի գագաթը[1]։
Տարածվածություն խմբագրել
Տարածված են Միջերկրածովային շրջանում, Հարավային և Միջին Եվրոպայում, Առաջավոր Ասիայում, Կովկասում։ Հայաստանում հանդիպում է ծերացած կաղնու անտառներում (տեղ-տեղ), մինչև 1800 մ բարձրության վրա, Հայաստանի հարավում` մինչև 2300 մ ծովի մակարդակից բարձր[1]։
Էկոլոգիա խմբագրել
Ապրում են լեռնային անտառներում` կաղնու մասնակցությամբ և ծերացած, փչացած բներով ծառերի առկայությամբ, կաղնու, ավելի հազվադեպ՝ նաև շագանակենու, հաճարենու և այլ լայնասաղարթ ծառատեսակների վրա, թռչում են հունիսից մինչև օգոստոս, հանդիպում՝ ծորացող հյութով ծառերի բների, հաստ բներով կերային ծառերի և փչակների վրա, որտեղ էլ կատարվում է զուգավորումը և ձվադրումը։ Ձվադրում են կեղևի ճեղքերում, երբեմն՝ կեղևակերների թռիչքային անցքերում։ Թրթուրները սկզբնական շրջանում զարգանում են արտաբնափայտում` լուբում, այնուհետև անցնում են բնամիջուկ, բայց խուսափում են փտած և վարակված բնափայտից։ Զարգացման ամբողջ շրջանը տևում է 4 տարի[1]։
Պահպանություն խմբագրել
Հազվագյուտ տեսակ է, որը հյուսիսային և կենտրոնական շրջաններում հազվադեպ է հանդիպում, ավելի տարածված է Սյունիքի մարզում։ Բնության պահպանության միջազգային միության Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։ Ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում խոցելի կարգավիճակով և Բեռնի կոնվենցիայի Հավելված երկուսում։
Վտանգման հիմնական գործոն է հանդիսանում թրթուրների զարգացման համար անհրաժեշտ տեղերի կրճատումը՝ պայմանավորված տարածման ողջ տարածքում սովորական անտառատնտեսական գործունեությամբ ծերացած և թուլացած ծառերի հատումներով։
Պահպանվում է «Շիկահող» և «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցներում և մի շարք արգելավայրերում[1]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կաղնու մեծ երկարաբեղիկ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կաղնու մեծ երկարաբեղիկ» հոդվածին։ |