Իգուանոդոնտներ
Իգուանոդոնտներ | ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Գիտական դասակարգում | ||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||||||||||||||
Iguanodontia | ||||||||||||||||||
Հոմանիշներ | ||||||||||||||||||
|
Իգուանոդոնտներ (լատին․՝ Iguanodontia), նախայուրային և վաղ կավճային դարաշրջանի օրնիտապոնդների խմբի դինոզավրեր, որոնք ապրել են մայրցամաքներում մոտ 164—65,5 միլիոն տարի առաջ։
Էվոլյուցիա
խմբագրելԻգուանոդոնտների քարացածության վիճակը հայտնի է յուրային դարաշրջանից, սակայն կավճային դարաշրջանի ժամանակ նրանք միանգամից, հաջողությամբ մերվեցին խոտակերությանը և ցրվեցին ամբողջ աշխարհով։ Ներկայումս, արդեն գույություն ունի երկար տաքսոնների ցուցակ «առաջադեմ» իգուանոդոնտների մասին, որը վերաբերում է վաղ Ասիայում տարածված կավճային դարաշրջանի այս խմբերին։ Այդ խմբերի բազմազանությունը և առատությունը հնարավորություն է տալիս ենթադրել, որ իգուանոդոնտները առաջին անգամ հայտնվել են Ասիայում, այնուհետև տարածվել են ամբողջ աշխարհում[1]։
Չնայած նրանց այդ տարածումը ամբողջ աշխարհում, նրանց մնացորդները հազվադեպ են հանդիպում Հյուսիսային Ամերիկայում։ Նրանք հիմնականում կենտրոնացված են Յուտայի նահանգում, որն ընդգրկում է 40 մլն տարվա էվոլյուցիա (օրինակ՝Hippodraco scutodens և Iguanacolossus fortis)[2]:
Տաքսոնոմիա
խմբագրելIguanodontia-ների առաջին տաքսոնը առաջարկել է Dollo-ն 1888 թվականին։ Մինչև հիմա բոլորի կողմից ընդունված տաքսոն չկա։ Իգուանոդոնտները հաճախ նշված են Ornithopoda-ների ամենատարածված ինֆրակարգում, թեև Բենտոնի (2004) ցուցակում դրա մասին նշված չէ։ Ավանդաբար, իգուանոդոնտները խմբավորված են եղել Iguanodontoidea-ների ենթաընտանիքի և Iguanodontidae-ների ընտանիքի մեջ։ Այնուամենայնիվ, ֆիլոգենետիկական ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ արդեն ավանդական դարձած «Իգուանոդոնտներ»-ները հանդես են գալիս պարաֆիլետական խումբ, որոնք հանդրազավիդների առաջնային խումբն է («Բադակտուց դինոզավրեր»)։ Այսպիսի խմբերը, ինչպիսին է իգուանոդոնտները, դեռ երբեմն օգտագործվում են գիտական հանրագիտարանում որպես անաստիճան գանձեր[3], թեկուզ և ավանդական «իգուանոդոնտները» ընդգրկվել են ավելի ընդգրկուն Hadrosauroidea-ների խմբի մեջ։
Այն ներառում է մի քանի խմբեր.
- Ankylopollexia, «Iguanodontia» խմբի ներկայացուցիչներից մեկը, որը ներառում է երկու տեսակի դինոզավրեր՝
- Styracosterna, թռչնակոնքավորների խմբի դինոզավր, որն ապրել է յուրային չ կավճային դարաշրջաններում բոլոր մայրցամաքներում, բացառությամբ Անտարկտիդայից, ինչպես նաև Camptosauridae-ները։
- Dryomorpha, Iguanodontia խմբի ներկայացուցիչ, որը ներառվում է Dryosauridae-ների ընտանիքին։
Տաքսոնոմիա
խմբագրելԻնֆրակարգ։ Օրնիպոդներ (Ornithopoda)
- Խումբ։ Iguanodontia
- Albisaurus albinus
- Barilium
- Bihariosaurus
- Muttaburrasaurus
- Osmakasaurus
- Proplanicoxa
- Sellacoxa
- Tenontosaurus
- Ընտանիք։ Rhabdodontidae
- Խումբ։ Dryomorpha
- Ընտանիք։ Dryosauridae
- Խումբ։ Ankylopollexia
- Ընտանիք։ Camptosauridae
- Խումբ։ Styracosterna
- Տեսակ։ Dakotadon
- Տեսակ։ Hippodraco
- Տեսակ։ Hypselospinus
- Տեսակ։ Iguanacolossus
- Տեսակ։ Kukufeldia
- Տեսակ։ Lanzhousaurus
- Տեսակ։ Lurdusaurus
- Տեսակ։ Uteodon
- Խումբ։ Hadrosauriformes
- Տեսակ։ Dollodon
- Տեսակ։ Xuwulong
- Ընտանիք։ Hadrosauroidea
- Ընտանիք Iguanodontoidea*
Ներկայացուցիչների դիագրամ
խմբագրելՊատկերված դիագրամը ստեղծել է Էնդրյու Մաք Դոլնդը իր կոլեգաների հետ 2011 թվականին[5].
Iguanodontia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Buffetaut, E. & Suteethorn, V., 2011, «A new iguanodontian dinosaur from the Khok Kruat Formation (Early Cretaceous, Aptian) of northeastern Thailand», Annales de Paléontologie.
- ↑ "Horse Dragon, " Colossus Dinosaurs Found in Utah
- ↑ J. I. Ruiz-Omeñaca. (2011) «Delapparentia turolensis nov. gen et sp., un nuevo dinosaurio iguanodontoideo (Ornithischia: Ornithopoda) en el Cretácico Inferior de Galve.» Estudios Geológicos (advance online publication) doi:10.3989/egeol.40276.124
- ↑ Norman, David B. (2004). «Basal Iguanodontia». In Weishampel, D.B., Osmólska, H., and Dodson, P. (eds.) (ed.). The Dinosauria. Berkeley: University of California Press. էջեր 413–437. ISBN 0-520-24209-2.
{{cite book}}
:|editor=
has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link) - ↑ Andrew T. McDonald (2011). «The taxonomy of species assigned to Camptosaurus (Dinosauria: Ornithopoda)» (PDF). Zootaxa. 2783: 52–68.
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իգուանոդոնտներ» հոդվածին։ |
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իգուանոդոնտներ» հոդվածին։ |