Ժանյակ, գեղազարդ ձևավորմամբ (ծակոտկեն նախշով) մանածագործական գործվածք, որը ձևավորված միահյուսվածքի շնորհիվ դեկորատիվ նշանակություն ունի։ Ժանյակը օգտագործվում է հագուստի ձևավորման մեջ (օձիքներ, թևքածալեր, կանանց ներքնազգեստ), գործվածքը կարող է ամբողջությամբ պատրաստված լինել ժանյակից. զգեստ, վերնաշապիկ, շալ, ձեռնոցներ, թիկնոց։ Ժանյակը լայնորեն օգտագործվում է ինտերիերի ձևավորման մեջ` դեկորատիվ պաննոների, սփռոցների, վարագույրների (շղարշների), անկողնու սպիտակեղենի (բարձեր, ծածկոցներ), անձեռոցիկների և բաժակակալների տեսքով։ Ժանյակահյուսքը հանդիսանում է դեկորատիվ-կիրառական արվեստի և ժողովրդական գեղարվեստական մտքի (արհեստի)[1] տեսակներից մեկը։

Ռետիչելլա
ժանյակ
Իռլանդական ժանյակ
Հունգարական ժանյակ
«Օգոստոսյան ծաղիկներ»
«Ժանյակ

Ձեռագործ ժանյակ

խմբագրել

Ձեռագործ ժանյակը տարբերակում են ըստ կատարման տեխնիկայի (հյուսված, ասեղնագործած և այլն) և արտադրության վայրի[2] :

Կատարողական տեխնիկա

խմբագրել

Կատարման մեթոդի համաձայն, ժանյակը լինում է հյուսված , ասեղնագործած , հանգույցավոր կամ գործած, ինչպես նաև մեկ ժանյակային ուրվանկարը մյուսի վրա դնելու ձևի կիրառմամբ։

Հյուսված.

  • Փայտե կոճերի վրա

Ասեղնագործած

  • ասեղային

Հանգուցավոր

Գործված

  • Ճաղերով
  • Հելյունով

Հելյունով գործված ժանյակ

խմբագրել

Կարճ հելյուն

խմբագրել
  • սովորական կամ գերմանական
  • բրյուգգեական
  • իռլանդական[3]
  • գիպյուր ֆր.՝ guipure անգլ.՝   venice lace (Վենետիկյան ժանյակ ուռուցիկ նախշավոր պատկերեվ)
  • Ռետիչելլա
  • պատառաքաղի վրա
  • թղթի և ապակու վրա[4]

Երկար հելյուն

խմբագրել
  • թունիսյան
  • աֆղանական
  • վիկտորիական

Մեքենայական ժանյակ

խմբագրել

Ժանյակը ստեղծվում է այդ թվում մեքենայական եղանակով։

Ժանյակներ՝ ըստ արտադրության վայրի

խմբագրել
 
Անհայտ հոլանդացի նկարիչ, կնոջ դիմանկար: Հայաստանի ազգային պատկերասրահ

Ժանյակի արտադրությունը զարգացել է այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են՝ Բելգիան , Մալթան, Ռուսաստանը, Թուրքիան, Ֆրանսիան և Իտալիան ։

Բելգիա

խմբագրել

Բելգիայի ֆլամանդական նահանգներում տարածված է ժանյակահյուսման երկու հիմնական տեխնիկա։ Ասեղով հյուսված ժանյակ (տեխնիկաներից մեկը) արտադրվում է Աալստում։ Այս ժանյակը կոչում են «բրյուսելյան», քանի որ այն վաճառվում է հիմնականում Բրյուսելում։ Երկրորդ տեսակի ժանյակը՝ կոճային ժանյակը (հյուսվում է «կոճերի» վրա, Ռուսաստանում՝ փայտե կոճերի), արտադրվում է Բրյուգգեում (այսպես կոչված «Բրյուգգեյան ժանյակ»)։ Բրյուգգեյան ժանյակի արտադրությունը չափազանց թանկ է, հետևաբար բրյուգգեյան ժանյակն այլևս չեն արտադրում առևտրային նպատակներով և միայն գործում են պատվերով[5] :

Ռուսաստան

խմբագրել

Ավանդական ռուսական ժանյակը տարբերվում է ֆլամանդականից ոչ միայն տեսքով, այլ նաև պատրաստման տեխնոլոգիայով։ Ռուսաստանում ժանյակը ստեղծվում էր փայտե կոճերի վրա երեք տարբեր միջոցներով, մասնավորապես՝ թվային, զուգակից և կցորդական։ Ժապավենի պատրաստման համար անհրաժեշտ են սարքավորումներ. կոճեր, որոնց վրա փաթաթվում է թելը, գլանիկ («բարձ», «դափ») և տակդիր՝ կցորդական ժապավեն հյուսելու համար, բացի ավանդական գնդասեղներից, անհրաժեշտ է ճարմանդ։ Շատ հաճախ ժանյակը հյուսվում է նախօրոք նկարված օրինակով՝ քորոցանախշով։

ՌԴ-ում գործում են ժանյակի մի քանի ակտիվ կենտրոններ, որոնցից առավել հայտնի են՝ Վոլոգդան, Ելեցկինը, Վյատկան, Միխայլովսկը Բելյովը, Կադոմսկի վենիզը։ Ժանյակի արտադրությունը պահպանվել է նաև նախկին արհեստագործական կենտրոններում` Բալախնայում և Կիրիշիում։ Յուրաքանչյուր բնակավայրի ժանյակները տարբերվում են միմյանցից նկարների ոճով և տարրերի՝ հյուսվածեղենի, նուրբ ցանցերի և տարբեր տեսակի քաթանների համադրությամբ։

Ժամանակակից մոդելագործներն իրենց հավաքածուներում օգտագործում են ռուսական ժանյակահյուսվածքի ավանդույթները։

Պատկերասրահ

խմբագրել

Գրականություն

խմբագրել
  • Кружево // Краткая энциклопедия домашнего хозяйства. — М.: Государственное Научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1959.
  • Орленко Л. В. Терминологический словарь одежды: Около 2000 слов / Рец.: В. П. Склянников, Н. В. Шабалина. — М.: Легпромбытиздат, 1996. — С. 121-123. — 352 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-7088-0720-2

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Ֆ. Շեներ «գորգ»։ Ձեռագործ եւ մեքենայական տեխնոլոգիա, 1990 թվական։
  2. «Ցանցերի տեսակները». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.
  3. Իռլանդական շղարշ
  4. «Պաշտպանության տեղեկագիր» թիվ 2 (203), 1995 թ .: ISSN 0321-1576
  5. Ցանցի պատմությունը (անգլ.)

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժանյակ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 278