Ժամանակավոր ամուսնություն
Ժամանակավոր ամուսնություն, մութաա[1][2], (արաբ․՝ نكاح المتعة), սիղե[3] (պարս.՝ صیغه), ամուսնություն հաճույքի համար, մուսուլման շիաների մոտ տարածված որոշակի ժամանակով՝ ժամից մինչև մի քանի տարի պայմանագրով ձևակերպված ամուսնության ձև[4]։ Ամուսնության տևողությունը և մահրը պետք է լինեն նախապես հստակեցված և համաձայնեցված[1][5][6][7]։
| Ենթակատեգորիա | ամուսնություն  | |
|---|---|---|
Ժամանակավոր ամուսնությունը թույլատրված է շիաների շրջանում[8], իսկ սուննիների ճնշող մեծամասնության մոտ արգելված է։ Այս ամուսնությունը որոշվում է զույգի կողմից փոխադարձ համաձայնությամբ որոշակի ժամկետով։ Միևնույն ժամանակ, պայմանագրով նախատեսված է կնոջը նյութապես ապահովելը մահրի փոխարեն և վարձատրություն ամուսնալուծության ժամանակ[9]։
Բնօրինակ անվանումներ խմբագրել
«մութաա» տերմինն օգտագործվում է ժամանակավոր ամուսնության համար։ Երբեմն ժամանակավոր ամուսնությունը կոչվում է նաև սիգա ՝ ամուսնության պայմանագրային բանաձևի անունից, որը նախատեսում է ամուսնության պայմանները։
Իսլամում «մութաա» բառն ունի նաև փոխհատուցում հարսնացուին ամուսնությունից հրաժարվելու դեպքում գալիք հարսանիքի (հիթբա) վերաբերյալ պայմանավորվածություններից հետո։ Տվյալ դեպքում փոխհատուցման ձևն ու չափը որոշվում է կողմերի համաձայնությամբ, իսկ անհամաձայնության դեպքում՝ մուսուլման դատավորի (կադի) վճիռով[10]
Սուննիների և շիաների ժամանակավոր ամուսնության մեկնաբանությունները խմբագրել
Վերջիններիս մեջ մինչ օրս կիրառվում է ժամանակավոր ամուսնություն, իսկ շիաների շրջանում նման ամուսնությունների թիվը սահմանափակված չէ։
Ե՛վ շիա, և՛ սուննի աղբյուրներն արձանագրում են այն փաստը, որ ժամանակավոր ամուսնությունը թույլատրվել և կիրառվել է մուսուլմանների կողմից Մուհամեդ մարգարեի և առաջին երկու խալիֆաների՝ Աբու Բաքրի և Օմարի օրոք։ Ըստ սուննիների տեսակետի, նման ամուսնություն արաբների մեջ եղել է մինչև իսլամը, տգիտության ժամանակներում (ջահիլիյա), և պնդում են, որ ժամանակավոր ամուսնությունը վերացվել է հենց Մուհամեդ մարգարեի կողմից և հետևաբար այն ընկալում են որպես շնություն[11]։
Իր հերթին, իմամի շիաները մարգարեի կողմից ամուսնության այս տեսակի վերացումը համարում են չապացուցված, իսկ խալիֆա Օմարի կողմից անօրինական[12]։ Ըստ Թաբարիի մուսուլմանական ավանդույթի, Ումարի կողմից ժամանակավոր ամուսնության վերացումը առաջացրել է Ալիի առարկությունը։ Վերջինս ասաց. «Եթե Օմարը չարգելեր մութաայի ամուսնությունը, ապա աղքատը շնության մեջ չէր ընկնի»[13]։
Ըստ շիա մուսուլմանների՝ Մուհամեդը թույլատրել է nikah mut'ah (ժամկետ ամուսնություն, որը կոչվում է մութաաաա Իրաքում և սիղեհ՝ Իրանում ), որը փոխարենը օգտագործվել է որպես օրինականացնող ծածկույթ սեքսուալ աշխատողների համար մի մշակույթում, որտեղ մարմնավաճառությունն այլ կերպ արգելված է։ Որոշ արևմտյան գրողներ պնդում են, որ մութաաթան մոտ է մարմնավաճառությանը։
Որոշ աղբյուրներ ասում են, որ Նիկա մութաան չունի սահմանված նվազագույն կամ առավելագույն տևողություն[14], սակայն մյուսները, օրինակ՝ The Oxford Dictionary of Islam, ցույց են տալիս, որ ամուսնության նվազագույն տևողությունը վիճելի է և տևողությունը առնվազն երեք օր, երեք ամիս կամ առաջարկվել է մեկ տարի[1]։
Որոշ մուսուլմաններ և արևմտյան գիտնականներ նշել են, որ և՛ Նիխա մութաան[15] և՛ Նիխա միսյարը[16] իսլամական առումով անվավեր փորձեր են՝ կրոնականորեն թույլատրելու մարմնավաճառությունը, որն այլ կերպ արգելված է[17]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Esposito J. "The Oxford Dictionary of Islam." Արխիվացված 25 Նոյեմբեր 2015 Wayback Machine Oxford University Press 2003 p221 Accessed 15 March 2014.
- ↑ «Temporary 'Enjoyment Marriages' in Vogue Again with Some Iraqis». The Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
- ↑ Sciolino, Elaine (2000 թ․ հոկտեմբերի 4). «Love Finds a Way in Iran: 'Temporary Marriage'». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
- ↑ Hans Wehr Dictionary of Modern Written Arabic: a compact version of the internationally recognized fourth edition Արխիվացված 19 Հունիս 2017 Wayback Machine Ed. JM Cowan. New York: Spoken Language Services, Inc., 1994. Print.
- ↑ Berg H. "Method and theory in the study of Islamic origins". Brill 2003 9004126023. Accessed at Google Books 15 March 2014. pp. 167-171,176
- ↑ Hughes T. A Dictionary of Islam. Asian Educational Services 1 December 1995. Accessed 15 April 2014.
- ↑ Pohl F. "Muslim world: modern muslim societies." Marshall Cavendish, 2010. 0761479279, 1780761479277 Accessed at Google Books 15 March 2014.
- ↑ Mahmood, Shabnam; Nye, Catrin (2013 թ․ մայիսի 13). «I do, for now anyway». BBC News.
- ↑ «I do... for now. UK Muslims revive temporary marriages». BBC News. 2013 թ․ մայիսի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 21-ին.
- ↑ Милославский Г. В. и др. Ислам. Энциклопедический словарь. — М.: Наука, 1991. — С. 175.
- ↑ İlkkaracan, 2008, էջ 36
- ↑ Петрушевский, Илья Павлович Ислам в Иране в VII—XV веках (курс лекций). — Изд-во Ленинградского университета, 1966. — С. 272.
- ↑ Климович Л. И. Ислам и женщина. — М., 1958. — С. 18.
- ↑ Labi, Nadya. «Married for a Minute». Mother Jones. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 22-ին.
- ↑ Meri, Josef W.; Bacharach, Jere L. (2006 թ․ հունվարի 1). Medieval Islamic Civilization: L-Z, index (անգլերեն). Taylor & Francis. ISBN 9780415966924.
- ↑ Pohl, Florian (2010 թ․ սեպտեմբերի 1). Muslim World: Modern Muslim Societies. Marshall Cavendish. էջեր 52–53. ISBN 9780761479277. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 5-ին.
- ↑ Turner, Bryan S. (2003 թ․ հունվարի 1). Islam: Islam, gender and family (անգլերեն). Taylor & Francis US. էջ 157. ISBN 9780415123501.