Թուրքմեներեն
Թուրքմեներեն (Türkmençe, türkmen dili, Түркменче, түркмен дили تۆرکمن ديلی ,تۆرکمنچه) Թուրքմենստանի պաշտոնական լեզուն և Թուրքմենների մայրենի լեզուն:Այն Թյուրքական լեզվախմբի լեզուներից մեկն է, որով խոսում են 5.9 մարդ Թուրքմենստանում, ինչպես նաև մոտավաորապես 719,000 մարդու կողմից Իրանի Հյուսիսարևելյան շրջանում[9]։ և շուրջ 1.5 միլիոն մարդու կողմից Աֆղանստանի հյուսիս-արևմուտքում։ Իրանի ոչ բոլոր թուրքմեններն են խոսում թուրքմենրենով։ շատերը խոսում են Խորասանի թյուրքերենով
 Türkmençe, türkmen dili, Түркменче, түркмен дили, تۆرکمن ديلی ,تۆرکمنچه | |
|---|---|
| Տեսակ | բնական լեզու և կենդանի լեզու |
| Ենթադաս | Eastern Oghuz? |
| Երկրներ |  Աֆղանստան[1],  Իրան[2],  Թուրքմենստան[3],  Տաջիկստան[4],  Ուզբեկստան[5] և  Պակիստան[6] |
| Խոսողների քանակ | 6 975 120 մարդ[7] և 16 000 000 մարդ (2007)[8] |
| Գրերի համակարգ | լատինական այբուբեն, կյուրեղագիր, Թուրքմենական այբուբեն, Ռուսերեն բրայլի գրեր և Perso-Arabic script? |
| IETF | tk |
| ԳՕՍՏ 7.75–97 | тук 695 |
| ISO 639-1 | tk |
| ISO 639-2 | tuk |
| ISO 639-3 | tuk |
 Turkmen language Վիքիպահեստում | |
Դասակարգում խմբագրել
Թուրքմեներենը թյուրքական լեզվախմբի արևելյան օղյուզական ենթախմբի լեզու է։ Իրեն մոտ լեզուները Թուրքերենն և Ադրբեջաներենն է, որոնց հետ այն ունի շատ ընդհանրություններ։
Թուրքմեներենը ունի սինհարմոնիկ ներդաշնակություն և չունի քերականական սեռ։ Շարահյուսական հերթականությունը "ենթակա-ուղիղ խնդիր-ստորոգյալ" ՝
Ներկայումս գրավոր թուրքմեներենը հիմնված է Թեկե բարբառի վրա։ Այլ բարբառներն են Նօհրուլի, Յոմունդ, Յանեվլի, Հասարլի, Ներեզիմ, Գյոկլեն, Սալիր, Սարիկ, Յարսարի և Ջուդուր։ Թուրքմեներենի ռուսականը բարբառը կոչվում է Տրուխմեն։ Տեկե բարբառը երբեմն նշվում է որպես "Չագատայ" լեզվի բարբառ, բայց իրականում թուրքմենական բոլոր բարբառները շատ քիչ ազդեցություն են ունեցել Չագատայ լեզվից։
Գրերի համակարգ խմբագրել
Պաշտոնապես Թուրքմեներեն գրում են լատինահենք այբուբենով, որը կոչվում է Թազե Էլիպիբե, կամ նոր այբուբեն։ Այնուամենայինիվ որոշ մարդիկ և հատկապես շատ ընդդիմադիր քաղաքական ուժեր օգտագործում են նախկին խորհրդային կիրիլագիր այբուբենը։ Մինչև 1929 թվականը թուրքմեներենը գրում էին Արաբական գրերով։ 1929-1938-ին օգտագործում էին լատինատառը, ապա կիրիլատառը 1938-ից 1991 թվականներին։