Թուրքմեներեն (Türkmençe, türkmen dili, Түркменче, түркмен дили تۆرکمن ديلی ,تۆرکمنچه) Թուրքմենստանի պաշտոնական լեզուն և Թուրքմենների մայրենի լեզուն:Այն Թյուրքական լեզվախմբի լեզուներից մեկն է, որով խոսում են 5.9 մարդ Թուրքմենստանում, ինչպես նաև մոտավաորապես 719,000 մարդու կողմից Իրանի Հյուսիսարևելյան շրջանում[9]։ և շուրջ 1.5 միլիոն մարդու կողմից Աֆղանստանի հյուսիս-արևմուտքում։ Իրանի ոչ բոլոր թուրքմեններն են խոսում թուրքմենրենով։ շատերը խոսում են Խորասանի թյուրքերենով

Թուրքմեներեն
Türkmençe, türkmen dili,
Түркменче, түркмен дили,
تۆرکمن ديلی ,تۆرکمنچه
Տեսակբնական լեզու և կենդանի լեզու
ԵնթադասEastern Oghuz?
Երկրներ Աֆղանստան[1],  Իրան[2],  Թուրքմենստան[3],  Տաջիկստան[4],  Ուզբեկստան[5] և  Պակիստան[6]
Խոսողների քանակ6 975 120 մարդ[7] և 16 000 000 մարդ (2007)[8]
Գրերի համակարգլատինական այբուբեն, կյուրեղագիր, Թուրքմենական այբուբեն, Ռուսերեն բրայլի գրեր և Perso-Arabic script?
IETFtk
ԳՕՍՏ 7.75–97тук 695
ISO 639-1tk
ISO 639-2tuk
ISO 639-3tuk
 Turkmen language Վիքիպահեստում

Դասակարգում խմբագրել

Թուրքմեներենը թյուրքական լեզվախմբի արևելյան օղյուզական ենթախմբի լեզու է։ Իրեն մոտ լեզուները Թուրքերենն և Ադրբեջաներենն է, որոնց հետ այն ունի շատ ընդհանրություններ։

Թուրքմեներենը ունի սինհարմոնիկ ներդաշնակություն և չունի քերականական սեռ։ Շարահյուսական հերթականությունը "ենթակա-ուղիղ խնդիր-ստորոգյալ" ՝

Ներկայումս գրավոր թուրքմեներենը հիմնված է Թեկե բարբառի վրա։ Այլ բարբառներն են Նօհրուլի, Յոմունդ, Յանեվլի, Հասարլի, Ներեզիմ, Գյոկլեն, Սալիր, Սարիկ, Յարսարի և Ջուդուր։ Թուրքմեներենի ռուսականը բարբառը կոչվում է Տրուխմեն։ Տեկե բարբառը երբեմն նշվում է որպես "Չագատայ" լեզվի բարբառ, բայց իրականում թուրքմենական բոլոր բարբառները շատ քիչ ազդեցություն են ունեցել Չագատայ լեզվից։

Գրերի համակարգ խմբագրել

Պաշտոնապես Թուրքմեներեն գրում են լատինահենք այբուբենով, որը կոչվում է Թազե Էլիպիբե, կամ նոր այբուբեն։ Այնուամենայինիվ որոշ մարդիկ և հատկապես շատ ընդդիմադիր քաղաքական ուժեր օգտագործում են նախկին խորհրդային կիրիլագիր այբուբենը։ Մինչև 1929 թվականը թուրքմեներենը գրում էին Արաբական գրերով։ 1929-1938-ին օգտագործում էին լատինատառը, ապա կիրիլատառը 1938-ից 1991 թվականներին։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ScriptSource - Afghanistan
  2. ScriptSource - Iran
  3. ScriptSource - Turkmenistan
  4. ScriptSource - Tajikistan
  5. ScriptSource - Uzbekistan
  6. ScriptSource - Pakistan
  7. https://www.ethnologue.com/language/tuk/23
  8. Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
  9. «Iran». Ethnologue.