Թիմոլ
Թիմոլ ( լատին․՝ Thymus ուրց) 2-իզոպրոպիլ-5-մեթիլֆենոլ, մոնոտերպենային ֆենոլ, ցիմոլի ածանցյալ, կարվակրոլի իզոմերն է։
| Թիմոլ | |
|---|---|
 | |
| Քիմիական բանաձև | C₁₀H₁₄O |
| Մոլային զանգված | 2,5E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ |
| Խտություն | 0,97 գ/սմ³[2] գ/սմ³ |
| Հալման ջերմաստիճան | 49,6 ± 0,3 °C[2], 51 °C[3] և 51,5 °C[4] °C |
| Եռման ջերմաստիճան | 233 ± 3 °C[2] և 232,55 °C[4] °C |
| Գոլորշու ճնշում | 1 Պասկալ[5], 10 Պասկալ[5], 100 Պասկալ[5], 1 kilopascal[5], 10 kilopascal[5] և 100 kilopascal[5] |
| Քիմիական հատկություններ | |
| Բեկման ցուցիչ | 1,5227[2] |
| Դասակարգում | |
| CAS համար | 89-83-8 |
| PubChem | 6989 |
| EINECS համար | 201-944-8 |
| SMILES | CC1=CC(=C(C=C1)C(C)C)O |
| ЕС | 201-944-8 |
| ChEBI | 21105998 |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) | |
Հատկություններ խմբագրել
Անգույն բյուրեղներ են, յուրահատուկ հոտով և այրող համով, լուծելի է օրգանական լուծիչներում, գործնականորեն անլուծելի է ջրում։ Թիմոլին բնորոշ են ֆենոլային խմբի բոլոր ռեակցիաները, էլեկտորֆիլ տեղակալումը սովորաբար ընթանում է հիդրօքսիլի նկատմամբ պարա դիրքում, հիդրվում է պլատինով մինչև մենթոլ։
Բնության մեջ տարածվածություն խմբագրել
Թիմոլը հայտնաբերել են մի քանի եթերային յուղերի կազմության մեջ, օրինակ՝ թիմոլային յուղի (որը էքստրակցվում է ուրց սովորականի տերևներից և սերմերից, այստեղից էլ «թիմոլ» անունը) 20—50 % քանակությամբ, որը ստացվում է ռեկտիֆիկացման ճանապարհով։
Սինթեզ խմբագրել
Արդյունաբերության մեջ թիմոլը ստացվում է մ-կրեզոլի CH3C6H4OH ալկիլացմամբ պրոպիլենով CH3−CH=CH2 360—365 °С ջերմաստիճանում, 4,8—5 ՄՊա ճնշման տակ, կատալիզատորը՝ ակտիվացած Аl(ОН)3.
Կիրառում խմբագրել
Թիմոլն օգտագործվում է որպես հումք մենթոլի և որոշ ինդիկատորների արտադրության մեջ, օրինակ՝ թիմոֆտալեինի և թիմոլային կապույտի, բժշկության մեջ՝ որպես հակահելմինթիկ միջոց անկիլոստոմիդոզների, տրիխոցեֆալյոզների և այլ հելմինթոզների բուժման համար, որպես հակասեպտիկ՝ բերանի խոռոչի, ըմպանի, քթըմպանի ախտահարման համար, ստոմատոլոգիական պրակտիկայում՝ դենտինի ցավազրկման համար, դեղագործական արդյունաբերության մեջ՝ որպես կոնսերվանտ։ Որպես հակահելմինթային միջոց հակացուցված է հղիության, սրտային անբավարարության, լյարդային, երիկամային հիվանդությունների և ստամոքսի խոցի ժամանակ։ Մեղվաբուծության մեջ կիրառվում է որպես մեղուների վարոատոզի և ակարապիդոզի դեմ միջոց։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 THYMOL
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 CRC Handbook of Chemistry and Physics / W. M. Haynes — 95 — Boca Raton: CRC Press, 2014. — P. 3—514. — ISBN 978-1-4822-0868-9
- ↑ 3,0 3,1 Bradley J., Williams A. J., Andrew S.I.D. Lang Jean-Claude Bradley Open Melting Point Dataset // Figshare — 2014. — doi:10.6084/M9.FIGSHARE.1031637.V2
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals: A CRC quick reference handbook — CRC Press, 1993. — ISBN 978-0-8493-4498-5
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 CRC Handbook of Chemistry and Physics / W. M. Haynes — 95 — Boca Raton: CRC Press, 2014. — P. 6—113. — ISBN 978-1-4822-0868-9
Գրականություն խմբագրել
- Химическая энциклопедия в пяти томах. Пол - Три. — М.: «Большая Российская Энциклопедия», 1995. — Т. 4. — ISBN 5-85270-092-4
- Корсакова С. П. и др. Интродукция и селекция видов рода Thymus L. — Херсон, 2012. — 180 с. — ISBN 978-966-630-069-4