Թիմոլ

քիմիական միացություն

Թիմոլ ( լատին․՝ Thymus ուրց) 2-իզոպրոպիլ-5-մեթիլֆենոլ, մոնոտերպենային ֆենոլ, ցիմոլի ածանցյալ, կարվակրոլի իզոմերն է։

Թիմոլ
Изображение химической структуры
Քիմիական բանաձևC₁₀H₁₄O
Մոլային զանգված2,5E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Խտություն0,97 գ/սմ³[2] գ/սմ³
Հալման ջերմաստիճան49,6 ± 0,3 °C[2], 51 °C[3] և 51,5 °C[4] °C
Եռման ջերմաստիճան233 ± 3 °C[2] և 232,55 °C[4] °C
Գոլորշու ճնշում1 Pa[5], 10 Pa[5], 100 Pa[5], 1 kPa[5], 10 kPa[5] և 100 kPa[5]
Քիմիական հատկություններ
Բեկման ցուցիչ1,5227[2]
Դասակարգում
CAS համար89-83-8
PubChem6989
EINECS համար201-944-8
SMILESCC1=CC(=C(C=C1)C(C)C)O
ЕС201-944-8
ChEBI21105998
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Հատկություններ

խմբագրել

Անգույն բյուրեղներ են, յուրահատուկ հոտով և այրող համով, լուծելի է օրգանական լուծիչներում, գործնականորեն անլուծելի է ջրում։ Թիմոլին բնորոշ են ֆենոլային խմբի բոլոր ռեակցիաները, էլեկտորֆիլ տեղակալումը սովորաբար ընթանում է հիդրօքսիլի նկատմամբ պարա դիրքում, հիդրվում է պլատինով մինչև մենթոլ։

Բնության մեջ տարածվածություն

խմբագրել

Թիմոլը հայտնաբերել են մի քանի եթերային յուղերի կազմության մեջ, օրինակ՝ թիմոլային յուղի (որը էքստրակցվում է ուրց սովորականի տերևներից և սերմերից, այստեղից էլ «թիմոլ» անունը) 20—50 % քանակությամբ, որը ստացվում է ռեկտիֆիկացման ճանապարհով։

Սինթեզ

խմբագրել

Արդյունաբերության մեջ թիմոլը ստացվում է մ-կրեզոլի CH3C6H4OH ալկիլացմամբ պրոպիլենով CH3−CH=CH2 360—365 °С ջերմաստիճանում, 4,8—5 ՄՊա ճնշման տակ, կատալիզատորը՝ ակտիվացած Аl(ОН)3.

Կիրառում

խմբագրել

Թիմոլն օգտագործվում է որպես հումք մենթոլի և որոշ ինդիկատորների արտադրության մեջ, օրինակ՝ թիմոֆտալեինի և թիմոլային կապույտի, բժշկության մեջ՝ որպես հակահելմինթիկ միջոց անկիլոստոմիդոզների, տրիխոցեֆալյոզների և այլ հելմինթոզների բուժման համար, որպես հակասեպտիկ՝ բերանի խոռոչի, ըմպանի, քթըմպանի ախտահարման համար, ստոմատոլոգիական պրակտիկայում՝ դենտինի ցավազրկման համար, դեղագործական արդյունաբերության մեջ՝ որպես կոնսերվանտ։ Որպես հակահելմինթային միջոց հակացուցված է հղիության, սրտային անբավարարության, լյարդային, երիկամային հիվանդությունների և ստամոքսի խոցի ժամանակ։ Մեղվաբուծության մեջ կիրառվում է որպես մեղուների վարոատոզի և ակարապիդոզի դեմ միջոց։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել

Գրականություն

խմբագրել
  • Химическая энциклопедия в пяти томах. Пол - Три. — М.: «Большая Российская Энциклопедия», 1995. — Т. 4. — ISBN 5-85270-092-4
  • Корсакова С. П. и др. Интродукция и селекция видов рода Thymus L. — Херсон, 2012. — 180 с. — ISBN 978-966-630-069-4