Թալեր
Թալերը եվրոպական ամենատարածված և ամենահայտնի արծաթե դրամն է հանդիսացել Միջին դարերից մինչև 19-րդ դարի վերջը։ Դոլարի «նախնին» է։
Ծագումը և անունը
խմբագրել
«Թալեր» բառը իրականում հապավում է, որը հետագայում դարձավ ինքնուրույն բառ։ Թալերի չափի արծաթե դրամներ լայն տարածում էին գտել գերմանախոս աշխարհում, և յուրաքանչյուրն ուներ իր առանձին անվանումը։ Դրանցից մեկն էր նաև Բոհեմիայի Յոախիմսթալ քաղաքում (այժմ՝ Չեխիայի Յախիմով քաղաքը) արտադրված արծաթե դրամը, որն ընդհանուր անվանմամբ հայտնի էր որպես «յոախիմսթալեր», այսինքն՝ «յոախիմսթալցի», և որը կարճ ձևով պարզապես անվանվում էր «թալեր»։ Հետագայում այս հապավումը տարածվեց և սկսեց կիրառվել նմանատիպ բոլոր արծաթե դրամների համար։ Ավելի ուշ թալերը դարձավ ինքնուրույն դրամական միավոր։
«Դոլար» անունը «թալերի» անգլիականցված ձևն է։
Պատմություն
խմբագրելԹալերը տարածվեց ժամանակակից Գերմանիայի ամբողջ տարածքում և հարակից շրջաններում, բազմաթիվ կիսանկախ իշխանությունների և գերիշխան պետությունների պաշտոնական տարադրամ դառնալով։ Ամեն երկրում այն ուներ իր ստանդարտը, ամենաընդունվածը հետևյալն էր՝ մոտ 28 գրամ կշիռ, 83% արծաթի բաղադրություն, 4 սմ տրամագիծ։ Այդ ստանդարտները տատանվում էին երկրից երկիր և ժամանակից ժամանակ։
Թալերի մանրուն դրամներ էին պֆենիգը, հելլերը, կրոյցերը և այլն. դրանք էլ էին փոփոխական, կապված երկրից կամ ժամանակաշրջանից։ Թալերը արտադրվում էր զանազան արժողություններով՝ մեկ տասներորդական թալեր, 1 թալեր, 2 թալեր], 5 թալեր և այլն։ Հիմնականում հատվում էր արծաթից, բայց բարձր արժողության դրամները (օրինակ՝ 5 թալեր) հաճախ արտադրվում էին ոսկուց, իսկ մանրադրամները (թալերի կոտորակները)՝ բիլոնից (ցածրորակ արծաթ)։
Շրջանառություն
խմբագրել
Թալերը շրջանառության մեջ է եղել Արևմտյան Եվրոպայի մի շարք երկրներում, XVI դարից մինչև XIX դարի վերջերը։ Նրա շրջանառությունը դադարեցվեց տարբեր երկրներում դրամական բարեփոխումների հետևանքով, և այլ տարադրամներ փոխարինեցին թալերին (օրինակ՝ մարկը, շիլլինգը, և այլն)։ Վերջին թալերները արտադրվել են գերմանական մի քանի իշխանությունների կողմից, 1871 թվականին։
Աշխարհագրական առումով թալեր տարադրամը շրջանառության մեջ է եղել ժամանակակից Ավստրիայի, Բելգիայի, Գերմանիայի, Լատվիայի, Լեհաստանի, Լիխտենշտայնի, Լյուքսեմբուրգի, Հունգարիայի, Մոզամբիկի, Նիդերլանդների, Շվեյցարիայի, Չեխիայի, Ռումինիայի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի տարածքում։
Ստորև՝ թալերի տեսակները՝ ըստ պետությունների ժամանակակից սահմանների.
Ավստրիա
խմբագրել- Ավստրիական թալեր
- Աուերսպերգի թալեր
- Բատհյանիների թալեր
- Բրաունաուի թալեր
- Բրիքսենի թալեր
- Գարստենի թալեր
- Գլացի թալեր
- Գուրկի թալեր
- Դիտրիխշտայնի թալեր
- Զալցբուրգի թալեր
- Զինցենդորֆների թալեր
- Էգգենբերգների թալեր
- Էստերհազիների թալեր
- Մոնտֆորտի թալեր
- Շպրինցենշտայնի թալեր
- Վիեննայի թալեր
- Վինդիշգրացների թալեր
- Տրաուտզոնների թալեր
- Քևենհյուլլեր-Մետշ թալեր
- Օրսինի-Ռոզենբերգ թալեր
- Օրտենբուրգի թալեր
Բելգիա
խմբագրելԳերմանիա
խմբագրել- Ախենի թալեր
- Այխշտետի թալեր
- Այնբեքի թալեր
- Անհալտի թալեր
- Անհալտ-Բեռնբուրգի թալեր
- Անհալտ-Բեռնբուրգ-Շաումբուրգ-Հոյմ թալեր
- Անհալտ-Դեսաուի թալեր
- Անհալտ-Կյոթենի թալեր
- Անհալտ-Հարցգերոդե թալեր
- Անհալտ-Ցերբստի թալեր
- Արենբերգի թալեր
- Արևելյան Ֆրիզիայի թալեր
- Աուգսբուրգի թալեր
- Բադենի թալեր
- Բամբերգի թալեր
- Բավարական թալեր
- Բարբիի թալեր
- Բենթհայմի թալեր
- Բենթհայմ-Տեկլենբուրգ-Ռեդայի թալեր
- Բերգի թալեր
- Բրայզախի թալեր
- Բրանդենբուրգի թալեր
- Բրանդենբուրգ-Անսբախի թալեր
- Բրանդենբուրգ-Բայրոյթի թալեր
- Բրանդենբուրգ-Ֆրանկոնիայի թալեր
- Բրաունշվայգի թալեր
- Բրաունշվայգ-Բլանկենբուրգի թալեր
- Բրաունշվայգ-Լունեբուրգ-Դանենբերգի թալեր
- Բրաունշվայգ-Լունեբուրգ-Կալենբերգի թալեր
- Բրաունշվայգ-Լունեբուրգ-Կալենբերգ-Հաննովերի թալեր
- Բրաունշվայգ-Լունեբուրգ-Հարբուրգի թալեր
- Բրաունշվայգ-Լունեբուրգ-Ցելլեի թալեր
- Բրաունշվայգ-Վոլֆենբուտտելի թալեր
- Բրեմենի թալեր
- Բրեմեն-Ֆերդենի թալեր
- Բրեցենհայմի թալեր
- Բուրգաուի թալեր
- Բուրգմիլխլինգի թալեր
- Գլյուքշտադի թալեր
- Գյոտինգենի թալեր
- Գոսլարի թալեր
- Գուբենի թալեր
- Դորտմունդի թալեր
- Եվերի թալեր
- Զալմ-Դաունի թալեր
- Զալմ-Կիրբուրգի թալեր
- Զայն-Ալտենկիրխենի թալեր
- Զայն-Վիտգենշտայնի թալեր
- Զայն-Վիտգենշտայն-Բերլեբուրգի թալեր
- Զինցենդորֆ թալեր
- Զոլմս-Բրաունֆելսի թալեր
- Զոլմս-Լաուբախի թալեր
- Զոլմս-Լիխ թալեր
- Զոլմս-Հոհենզոլմսի թալեր
- Զուլցերի թալեր
- Էլվանգենի թալեր
- Էմդենի թալեր
- Էսլինգենի թալեր
- Էսսենի թալեր
- Էրբախի թալեր
- Էրբախ-Ֆյուրստենաուի թալեր
- Էրֆուրտի թալեր
- Իզենբուրգի թալեր
- Լայնինգենի թալեր
- Լայնինգեն-Դագսբուրգ-Ֆալկենբուրգի թալեր
- Լայնինգեն-Շաումբուրգ-Կլեեբերգի թալեր
- Լաուենբուրգի թալեր
- Լինդաուի թալեր
- Լիպեի թալեր
- Լիպե-Դետմոլդի թալեր
- Լյովենշտայն-Վերտհայմի թալեր
- Լյովենշտայն-Վերտհայմ-Ռոշֆոր թալեր
- Լյովենշտայն-Վերտհայմ-Ֆիռնեբուրգ թալեր
- Լյուբեկի թալեր
- Լյունեբուրգի թալեր
- Լոբկովից-Շտեռնշտայն թալեր
- Կամինի թալեր
- Կեմպտենի թալեր
- Կիրխբերգի թալեր
- Կլևեի թալեր
- Կոլորեդո-Մանսֆելդ թալեր
- Կոնստանցի թալեր
- Կորվայի թալեր
- Հալբերշտադի թալեր
- Հալի թալեր
- Համբուրգի թալեր
- Համելնի թալեր
- Հանաու-Լիխտենբերգի թալեր
- Հանաու-Մյունցենբերգի թալեր
- Հաննովերի թալեր
- Հացֆելդ-Գլայխենի թալեր
- Հացֆելդ-Վիլդենբուրգ-Կրոտորֆի թալեր
- Հացֆելդ-Վիլդենբուրգ-Կրոտորֆ-Գլայխենի թալեր
- Հեննեբերգների թալեր
- Հեննեբերգ-Իլմենաու թալեր
- Հեսսե-Դարմշտադի թալեր
- Հեսսե-Հոմբուրգի թալեր
- Հեսսե-Մարբուրգի թալեր
- Հեսսե-Քասելի թալեր
- Հերսֆելդի թալեր
- Հերֆորդի թալեր
- Հիլդեսհայմի թալեր
- Հոլշտայնի թալեր
- Հոլշտայն-Գլյուքսբուրգ թալեր
- Հոլշտայն-Գոտորպների թալեր
- Հոլշտայն-Զոնդերբուրգ թալեր
- Հոլշտայն-Նորբուրգ-Պլյոն թալեր
- Հոլշտայն-Պլյոն թալեր
- Հոհենլոեների թալեր
- Հոհենլոե-Ինգելֆինգեն թալեր
- Հոհենլոե-Լանգենբուրգ թալեր
- Հոհենլոե-Կիրխբերգ թալեր
- Հոհենլոե-Նոյենշտայն թալեր
- Հոհենլոե-Նոյենշտայն-Վայկերսհայմ թալեր
- Հոհենլոե-Նոյենշտայն-Օրինգեն թալեր
- Հոհենլոե-Պֆեդելբախ թալեր
- Հոհենլոե-Վալդենբուրգ-Շիլլինգսֆյուրստ թալեր
- Հոհենցոլեռն-Զիգմարինգեն թալեր
- Հոհենցոլեռն-Հեխինգեն թալեր
- Հոնշտայնների թալեր
- Հռենոսի Կոնֆեդերացիայի թալեր
- Մագդեբուրգի թալեր
- Մայնցի թալեր
- Մանսֆելդ-Այգենտլիխե-Հինտերորտ թալեր
- Մանսֆելդ-Այսլեբեն թալեր
- Մանսֆելդ-Արտեռն թալեր
- Մանսֆելդ-Բոռնշտեդ թալեր
- Մանսֆելդ-Շրապլաու թալեր
- Մանսֆելդ-Ֆրիդեբուրգ թալեր
- Մարսբերգի թալեր
- Մեկլենբուրգ-Գյուստրով թալեր
- Մեկլենբուրգ-Շվերին թալեր
- Մեկլենբուրգ-Շտրելից թալեր
- Մեմինգենի թալեր
- Մյուլհաուզենի թալեր
- Մյունստերբերգ-Օլս թալեր
- Մյունստերի թալեր
- Մուրբախ-Լուդերսի թալեր
- Յուլիխի թալեր
- Յուլիխ-Բերգի թալեր
- Յուլիխ-Կլևե-Բերգի թալեր
- Նասաուի թալեր
- Նյուրնբերգի թալեր
- Նորդհաուզենի թալեր
- Նորտհայմի թալեր
- Շաումբուրգ-Լիպեի թալեր
- Շաումբուրգ-Պինեբերգի թալեր
- Շպայերի թալեր
- Շվաբական թալեր
- Շվարցբուրգի թալեր
- Շվարցբուրգ-Առնշտադ թալեր
- Շվարցբուրգ-Զոնդերսհաուզեն թալեր
- Շվարցբուրգ-Ռուդոլշտադ թալեր
- Շվարցենբերգի թալեր
- Շտադեի թալեր
- Շտոլբերգի թալեր
- Շտոլբերգ-Վեռնիգերոդե թալեր
- Շտրալզունդի թալեր
- Պաարի թալեր
- Պադերբոռնի թալեր
- Պիրմոնտի թալեր
- Պրուսական թալեր
- Պֆալցի թալեր
- Պֆալց-Բիրկենֆելդ-Ցվայբրյուքենի թալեր
- Պֆալց-Զիմեռնի թալեր
- Պֆալց-Զուլցբախի թալեր
- Պֆալց-Նոյբուրգի թալեր
- Պֆալց-Ցվայբրյուքենի թալեր
- Պֆալց-Ֆելդենցի թալեր
- Ռանցաուի թալեր
- Ռավենսբերգի թալեր
- Ռատցեբուրգի թալեր
- Ռեգենշտայնի թալեր
- Ռեգենսբուրգի թալեր
- Ռիտբերգի թալեր
- Ռոյսների թալեր
- Ռոյս-Բուրգկ թալեր
- Ռոյս-Գերա թալեր
- Ռոյս-Գրայց թալեր
- Ռոյս-Դոլաու թալեր
- Ռոյս-Էբերսդորֆ թալեր
- Ռոյս-Լոբենշտայնի թալեր
- Ռոյս-Լոբենշտայն-Էբերսդորֆ թալեր
- Ռոյս-Շլայց թալեր
- Ռոյս-Ունտերգրայց թալեր
- Ռոյս-Օբերգրայց թալեր
- Ռոստոկի թալեր
- Ռոտվայլի թալեր
- Սաքսեն-Ալտենբուրգի թալեր
- Սաքսեն-Այզենախի թալեր
- Սաքսեն-Այզենբերգի թալեր
- Սաքսեն-Գոթա-Ալտենբուրգի թալեր
- Սաքսեն-Ենայի թալեր
- Սաքսեն-Զաալֆելդի թալեր
- Սաքսեն-Լաուենբուրգի թալեր
- Սաքսեն-Կոբուրգի թալեր
- Սաքսեն-Կոբուրգ-Գոթայի թալեր
- Սաքսեն-Կոբուրգ-Զաալֆելդ թալեր
- Սաքսեն-Հիլդբուրղաուզեն թալեր
- Սաքսեն-Հին Գոթայի թալեր
- Սաքսեն-Մայնինգենի թալեր
- Սաքսեն-Նոր Գոթայի թալեր
- Սաքսեն-Ռոմհիլդ թալեր
- Սաքսեն-Վայմարի թալեր
- Սաքսեն-Վայմար-Այզենախի թալեր
- Սաքսեն-Վայսենֆելս թալեր
- Սաքսեն-Ցայց-Նաումբուրգի թալեր
- Սաքսոնական թալեր
- Վալդեկի թալեր
- Վալդեկ-Պիրմոնտ թալեր
- Վալմոդեն-Գիմբոռնի թալեր
- Վայսենբուրգի թալեր
- Վեստֆալիայի թալեր
- Վերդեն-Հելմշտեդի թալեր
- Վիդ-Նոյվիդի թալեր
- Վիդ-Ռունկելի թալեր
- Վիսմարի թալեր
- Վյուրտեմբերգի թալեր
- Վյուրտեմբերգ-Օլս թալեր
- Վյուրցբուրգի թալեր
- Վոլգաստի թալեր
- Վորմսի թալեր
- Տևտոնական Օրդենի թալեր
- Տրիրի թալեր
- Ուլմի թալեր
- Փասաուի թալեր
- Քյոլնի թալեր
- Քյոնիգսեգ-Ռոթենֆելս թալեր
- Քվեդլինբուրգի թալեր
- Օլդենբուրգի թալեր
- Օսնաբրյուքի թալեր
- Օտինգեն թալեր
- Օտինգեն-Վալլենշտայն թալեր
- Օտինգեն-Վալլենշտայն-Շպիլբերգ թալեր
- Ֆյուրստենբերգ-Հայլիգենբերգի թալեր
- Ֆյուրստենբերգ-Շտուլինգեն թալեր
- Ֆրայբուրգի թալեր
- Ֆրայզինգի թալեր
- Ֆրանկենթալի թալեր
- Ֆրանկոնիայի թալեր
- Ֆրանկֆուրտի թալեր
- Ֆրիդբերգի թալեր
- Ֆուգեր-Բաբենհաուզեն թալեր
- Ֆուգեր-Բաբենհաուզեն-Վելլենբուրգ թալեր
- Ֆուգեր-Գլոտ թալեր
- Ֆուգեր-Նորդենդորֆ թալեր
- Ֆուլդայի թալեր
- Ֆուրթի թալեր
Լատվիա
խմբագրելԼեհաստան
խմբագրել- Գլոգաուի թալեր
- Դանցիգի թալեր
- Էլբինգի թալեր
- Թոռնի թալեր
- Լեհական թալեր
- Լյովենբերգի թալեր
- Պոզենի թալեր
- Պոմերանական թալեր
- Սիլեզիա-Լիգնից-Բրիգի թալեր
- Սիլեզիա-Վյուրտեմբերգ-Օլս թալեր
Լիխտենշտայն
խմբագրելԼյուքսեմբուրգ
խմբագրելՀունգարիա
խմբագրելՄոզամբիկ
խմբագրելՆիդերլանդներ
խմբագրելՇվեյցարիա
խմբագրել- Բազելի թալեր
- Բեռնի թալեր
- Բերոմյունստերի թալեր
- Զիտտենի թալեր
- Զոլոթուռնի թալեր
- Ժնևի թալեր
- Լյուցեռնի թալեր
- Կուրի թալեր
- Հալդենշտայնի թալեր
- Նևշատելի թալեր
- Շաֆհաուզենի թալեր
- Շվիցի թալեր
- Սանկտ Գալլենի թալեր
- Ցյուրիխի թալեր
- Ցուգի թալեր
- Ունտերվալդենի թալեր
Չեխիա
խմբագրել- Բոհեմական թալեր
- Եգեռնդորֆի թալեր
- Կինսկի թալեր
- Նոշտից-Ռինեկ թալեր
- Շլիկի թալեր
- Վալլենշտայնի թալեր
- Տրոպպաուի թալեր
- Օլմյուցի թալեր
Ռումինիա
խմբագրելՌուսաստան
խմբագրելՖրանսիա
խմբագրելԱղբյուրներ
խմբագրել- Chester L. Krause and Clifford Mishler. Standard Catalog of World Coins. Iola, WI. (17th Century)
- Chester L. Krause and Clifford Mishler. Standard Catalog of World Coins. Iola, WI. (18th Century)
- Chester L. Krause and Clifford Mishler. Standard Catalog of World Coins. Iola, WI. (19th Century), 2nd Edition.