Վիքիպեդիա

Էնդրյու Սարրիս

Էնդրյու Սարրիս (անգլ.՝ Andrew Sarris, հոկտեմբերի 31, 1928(1928-10-31)[1], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[2] - հունիսի 20, 2012(2012-06-20)[3][1], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[2]), ամերիկացի կինոքննադատ, կինոքննադատության հեղինակային տեսության առաջատար ջատագովներից[5]։

Էնդրյու Սարրիս
անգլ.՝ Andrew Sarris
Ծնվել էհոկտեմբերի 31, 1928(1928-10-31)[1]
ԾննդավայրՆյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[2]
Մահացել էհունիսի 20, 2012(2012-06-20)[3][1] (83 տարեկան)
Մահվան վայրՆյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[2]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունԿոլումբիայի համալսարան
Մասնագիտությունգրող, կինոքննադատ և լրագրող
ԱշխատավայրԿոլումբիայի համալսարան
ԱմուսինMolly Haskell?
Պարգևներ և
մրցանակներ
Կայքarts.columbia.edu/film/andrew-sarris

Վաղ կյանք խմբագրել

Սարրիսը ծնվել է Բրուքլինում, Նյու Յորք, հույն ներգաղթյալ ծնողների՝ Թեմիսի (ծնվ. Կատավոլոսում) և Ջորջ Էնդրյու Սարրիսի ընտանիքում և մեծացել Քուինսի Օզոն Պարկում[6]։ Հարավային Օզոն Պարկում Ջոն Ադամսի միջնակարգ դպրոց հաճախելուց հետո 1951 թվականին ավարտել է Կոլումբիայի համալսարանը, այնուհետև Կորեայի պատերազմի ժամանակ, նախքան Փարիզ տեղափոխվելու տարին, որտեղ նա դարձել է Ժան-Լյուկ Գոդարի և Ֆրանսուա Տրյուֆոյի ընկերը, երեք տարի ծառայել է ԱՄՆ բանակի ազդանշանային զորաբանակում։ Վերադառնալով Նյու Յորք, նախքան կինոքննադատությունը որպես մասնագիտություն ընտրելը Սարրիսը կարճ ժամանակում ավարտում է իր մագիստրոսական ուսումը մայր բուհում և Թիչերս քոլեջում, Կոլումբիայի համալսարանում[7]։

Կարիերա խմբագրել

Սկզբում Film Culture-ի համար գրելուց հետո Սարրիսը տեղափոխվել է The Village Voice, որտեղ նրա առաջին ստեղծագործությունը՝ «Psycho» ակնարկը, հրատարակվել է 1960 թվականին։ Ավելի ուշ նա հիշել է. «The Voice-ը ուներ այս բոլոր ընթերցողներին՝ ծեր տիկնայք, որոնք ապրում էին Վեսթ Սայդում, տղաներ, որոնք կռվել էին Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմում, և դա նրանց այնքան հետընթաց էր թվում, որ համարում էին, թե Հիչքոքը մեծ նկարիչ էր»։ Մոտավորապես այս ժամանակ նա վերադարձել է Փարիզ, որտեղ ներկա է գտնվել ֆրանսիական Նոր ալիքի այնպիսի ֆիլմերի պրեմիերային, ինչպիսիք են Տրյուֆոյի «Կրակի՛ր դաշնամուր նվագողին» (1960) և Գոդարի «Կինը կին է» (1961 թ.) ֆիլմերը։ Փորձը ընդլայնել է Սարրիսի տեսակետը կինոքննադատության վերաբերյալ. «Իմ մտածողության բաժանարար գիծը ցույց տալու համար, երբ ես 1958-ին «Ձայն»-ի թոփ տասնյակն էի կազմում, ցանկում պահեցի Սթենլի Կրամերի ֆիլմը և հեռացրի Vertigo-ն ու Touch of Evil-ըThe Voice»։ Նա շարունակել է կանոնավոր կերպով կինոքննադատությամբ զբաղվել մինչև 2009 թվականը The New York Observer-ի համար և եղել է Կոլումբիայի համալսարանի կինոյի պրոֆեսոր (որտեղ ստացել է անգլերենի մագիստրոսի կոչում 1998 թվականին), դասավանդել է միջազգային կինոպատմության, ամերիկյան կինոյի և Ալֆրեդ Հիչքոքի դասախոսություններ մինչև 2011 թվականին թոշակի անցնելը։ Սարրիսը կինոքննադատների ազգային միության համահիմնադիրն էր։

Հեղինակային տեսության մասին նշումներ խմբագրել

Սարրիսին, ընդհանուր առմամբ, վերագրվում է ԱՄՆ-ում հեղինակային տեսության հանրահռչակումն ու 1962 թվականի իր «Նշումներ հեղինակի տեսության մասին» էսսեն, որի իրագործումը ոգեշնչել էին Cahiers du Cinéma-ի քննադատները[8]։ Սարրիսը գրել է «Ամերիկյան կինո. 1929–1968 թվականների ռեժիսորներ և ուղղություններ» (1968) ազդեցիկ գիրքը, որը տվյալ դարաշրջանի ֆիլմերի գնահատականն է։ Գիրքը ազդեցություն ունի շատ այլ քննադատների վրա և օգնում է բարձրացնել կինոռեժիսորի դերն ու, մասնավորապես, հեղինակի տեսության մասին իրազեկվածությունը։ The American Cinema-ում Սարրիսը թվարկում է այն ամենն, ինչ նա անվանել է ԱՄՆ-ում հաջողած 14 մեծագույն կինոռեժիսորների «պանթեոնը». ամերիկացիներ Ռոբերտ Ֆլաերտին, Ջոն Ֆորդը, Դ. Վ. Գրիֆիթը, Հովարդ Հոքսը, Բասթեր Քիթոնը, գերմանացիներ/ավստրիացիներ՝ Ֆրից Լանգը, Էռնստ Լյուբիչը, Ֆ. Վ. Մուրնաուն, Մաքս Օֆուլսը և Յոզեֆ ֆոն Շտերնբերգը, բրիտանացի Չարլզ Չապլինը և Ալֆրեդ Հիչքոքը, ֆրանսիացի Ժան Ռենուարը։ 1998 թվականի իր «Դու դեռ ոչինչ չես լսել. 1927–1949 թվականների ամերիկյան խոսող ֆիլմ, պատմություններ և հիշողություններ» գրքում Սարրիսը բարձրացրել է Բիլի Ուայլդերի գնահատանքը և ներողություն խնդրել «Ամերիկյան կինո» ֆիլմում նրա նախկին կոշտ գնահատականի համար[9]։

Երկար տարիներ նա գրել է ինչպես NY Film Bulletin-ի, այնպես էլ The Village Voice-ի համար։ Իր կարիերայի այս ժամանակաշրջանում նա հաճախ դիտվում էր՝ որպես Փոլին Քեյլի մրցակից, ով ի սկզբանե քննադատել էր հեղինակային տեսությունն իր «Շրջանակներ և քառակուսիներ» էսսեում[10]։ Խոսելով Քեյլի հետ իրենց երկարամյա քննադատական վեճերի մասին՝ Սարրիսն ասում է․ «Մենք ձևավորել ենք իրար։ Հաստատել ենք դիալեկտիկա»[11]։

Ժառանգություն խմբագրել

2001 թվականին ֆիլմագետ և քննադատ Էմանուել Լևին խմբագրել է Citizen Sarris, American Film Critic: Essays in Honor of Andrew Sarris-ը, նշանավոր քննադատների և ֆիլմագետների 39 էսսեների ժողովածուն՝ Սարրիսի ստեղծագործությունների հետ մեկտեղ[12]։

Կինոքննադատներ, ինչպիսիք են Ջ. Հոբերմանը[13], Քենեթ Թուրանը[14], Արմոնդ Ուայթը[15], Մայքլ Ֆիլիպսը համարել ենն Սարրիսին ոգեշնչման աղբյուր։ Նրա կարիերան քննարկվում է «Հանուն կինոյի սիրո. ամերիկյան կինոքննադատության պատմությունը» գրքում, սկզբում այլ քննադատների հետ քննարկելով, թե ինչպես է նա բերել հեղինակային տեսությունը Ֆրանսիայից, իսկ հետո ինքը՝ Սարրիսը, բացատրելով, թե ինչպես է կիրառել այդ տեսությունը Ալֆրեդ Հիչքոքի Psycho-ի մասին իր սկզբնական գրախոսության մեջ։ 1997 թվականին Կամիլ Պագլիան Սարրիսին նկարագրեց՝ որպես իր կողմից երրորդ սիրված քննադատ՝ գովաբանելով նրա սուր դիտարկումները The Village Voice-ի ժամանակաշրջանում[16]։

Անձնական կյանք խմբագրել

1969 թվականին Սարրիսն ամուսնացել է կինոքննադատ Մոլլի Հասքելի հետ։ Նրանք ապրում էին Մանհեթենի Իսթ Սայդում[5]։ Մահացել է Մանհեթենի Սուրբ Լուկա հիվանդանոցում 2012 թվականի հունիսի 20-ին՝ հիվանդության խորացումից հետո։

The New York Observer-ում Սարրիսը գրել է. «Երբ մարդիկ ինձ խնդրեցին անվանել բոլոր ժամանակների մեծագույն ֆիլմը, իհարկե, իմ համեստ կարծիքով, իմ պատասխանն անփոփոխ էր վերջին 30 տարիների ընթացքում. Մաքս Օֆուլսի «Մադամ դե ...» (1953): Նա հավելեց, որ սովորաբար պատասխանում է բոլոր ժամանակների մեծագույն ֆիլմի մասին հարցերին՝ անմիջապես նշելով իր երկու երկրորդ տեղը զբաղեցրած՝ Միզոգուչիի «Ugetsu Monogatari» (1953) և Ռենուարի «La Règle du Jeu» (1939 թ.) ֆիլմերրը[17]։

Քննադատություն խմբագրել

Ամերիկյան կինոյում ռեժիսորների վարկանիշավորման Սարրիսի մեթոդը համարվել է խիստ և սուբյեկտիվ։ Նրանք, ովքեր չեն գնահատել նրա 1968 թվականի «Պանթեոն»-ը, հեռացվել են բովանդակության աղյուսակից[18]։

Հեղինակային տեսության քննադատությունը հաճախ բխում է դրա անառարկելի էությունից։ Անվերջ վերանայելով իր կարծիքները՝ Սարրիսը պաշտպանեց իր «Notes on Auteur Theory» հոդվածը The American Cinema-ում՝ նշելով, որ հոդված իր կարծիքով գրված էր համեստ, փորձնական, փորձառու ձևով, և այն, իհարկե, նախատեսված չէր որպես թեմայի վերջին խոսք[18]։ Այնուհետև նա հայտարարեց, որ հեղինակային տեսությունը պետք է համարել ոչ թե տեսություն, այլ ավելի շուտ՝ փաստերի հավաքածու և վերակենդանացման ենթակա ֆիլմերի, ժանրերի, վերագտնվող ռեժիսորների մասին հիշեցում[19]։

Աշխատություններ խմբագրել

  • Յոզեֆ Ֆոն Շտերնբերգի ֆիլմերը,
  • Ամերիկյան կինո. 1929–1968 թվականների ռեժիսորներ և ուղղություններ,
  • Հարցազրույցներ կինոռեժիսորների հետ,
  • Մշակույթի խոստովանություններ,
  • Առաջնային էկրան,
  • Քաղաքականություն և կինո,
  • Ջոն Ֆորդի ֆիլմի առեղծվածը,
  • Դեռ ոչինչ չես լսել. Ամերիկյան խոսող ֆիլմ․ 1927–1949 թվականների պատմություն և հիշողություններ,
  • Կինոյի նոթատետր, անգլերեն(խմբագիր), Նյու Յորք, 1966 թ․,
  • Քաղաքացի Սարիս. Էսսեներ Էնդրյու Սարիսի պատվին։ Բալթիմոր, 2000 թ.։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Internet Movie Database — 1990.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #122951786 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 "Andrew Sarris, Influential Film Critic, Dies at 83"
  4. ↑ Guggenheim Fellows-ի տվյալների բազա
  5. ↑ 5,0 5,1 Powell, Michael (2012 թ․ հունիսի 20). «Andrew Sarris, Film Critic, Dies at 83». The New York Times. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 24-ին.
  6. ↑ Who's who in Writers, Editors & Poets, United States & Canada. December Press. 1995 թ․ մայիսի 2. ISBN 9780913204306 – via Google Books.
  7. ↑ «Andrew Sarris '51, '98 GSAS, Film Critic and Longtime School of the Arts Professor | Columbia College Today». www.college.columbia.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 14-ին.
  8. ↑ Sarris, Andrew (Winter 1962–1963). «Notes on the Auteur Theory in 1962». Film Culture. 27: 1–8.
  9. ↑ Andrew Sarris You Ain't Heard Nothing Yet: The American Talking Film, History and Memory 1927–1949, New York: Oxford University Press, 1998, p.324-34, 328
  10. ↑ Kael, Pauline (Spring 1963). «Circles and Squares». Film Quarterly. 16 (3): 12–26. doi:10.2307/1210726. JSTOR 1210726.
  11. ↑ For the Love of Movies: The Story of American Film Criticism at the TCM Movie Database
  12. ↑ Uhlich, Keith (2002 թ․ հոկտեմբերի 4). «Personal Memories: A Review of Citizen Sarris – Senses of Cinema».
  13. ↑ J. Hoberman (2005 թ․ հոկտեմբերի 18). «Get Reel». The Village Voice. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 23-ին.
  14. ↑ «Sight & Sound; Critics On Critics». BFI. 2010 թ․ մարտի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 23-ին.
  15. ↑ «THE CRITIC- Filmmaker Magazine – Winter 2004». Filmmaker Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 23-ին.
  16. ↑ Paglia, Camille (2018). «The Decline of Film Criticism». Provocations: Collected Essays (անգլերեն). Knopf Doubleday Publishing Group. էջ 103. ISBN 978-1-5247-4689-6.
  17. ↑ Sarris, Andrew (2007 թ․ մարտի 12). «The Greatest Film Ever Made: Ophüls' Madame de … Is Coming Back to Town». The New York Observer.
  18. ↑ 18,0 18,1 Sarris, Andrew. The American Cinema. New York: Dutton, 1968.
  19. ↑ Sarris, Andrew. Quoted in Kent Jones "Hail the Conquering Hero: Andrew Sarris Profiled." Film Comment Magazine Online <«Hail the Conquering Hero: Andrew Sarris profiled | Filmlinc.com | Film Society of Lincoln Center». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.> Accessed October 25, 2011.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էնդրյու_Սարրիս&oldid=9620699» էջից