Ապրումակցում

Էմպաթիա կամ ապրումակցում, անձի ընդունակությունը՝ հասկանալու ուրիշի հոգեվիճակները և ապրումակցվելու նրա հետ, այսինքն՝ ուրիշների հույզերին հաղորդակից լինելն է^[1]։ Համապատասխանաբար, էմպատը այն մարդն է, ում մեջ զարգացած է կարեկցելու ունակությունը։

Ապրումակցելու սահմանումները ներառում են սոցիալական, կոգնիտիվ և հուզական գործընթացների լայն շրջանակ, որոնք հիմնականում վերաբերում են ուրիշներին (և հատկապես ուրիշների զգացմունքները և ապրումները) հասկանալուն։ Դրա տեսակներն են կոգնիտիվ-ճանաչողական, զգացմունքային (կամ աֆեկտիվ), սոմատիկ և հոգևոր ապրումակցումները^[2]^[3]^[4]։

Էմպաթիան հատկապես հստակորեն է դրսևորվում մարդկանց անմիջական փոխհարաբերություններում։ Այն հաղորդակցման ընդունակության անհրաժեշտ բաղադրիչն է և առանց էմպաթիա չկա մարդկանց լիարժեք շփում։

Օնտոգենեզում էմպաթիան անցնում է զարգացման երկար ուղի (անձի ընդհանուր հոգեկան զարգացման հետ զուգընթաց) և հատկապես մեծ չափով պայմանավորված է անձի բարոյական զարգացման մակարդակով։

Ստուգաբանություն խմբագրել

Անգլերեն «Էմպաթիա» բառը ծագել է հին հունարեն ἐμπάθεια բառից (empatheia, որը նշանակում է «ֆիզիկական ջերմություն կամ կիրք»)^[5]։ Հայերենում բառը թերևս լավագույնս նկարագրում է երևույթը՝ դրան տալով «ապրել» և «կից» (ապրումներից կից, մոտիկ լինել)ապրումակցում իմաստը։

Ապրումակցային բարկություն և վիշտ խմբագրել

Բարկություն խմբագրել

Էմպաթիկ զայրույթը զգացմունք է, ապրումակցման տեսակ^[6]։ Մարդն այն զգում է այն ժամանակ, երբ մեկ ուրիշին վիրավորում կամ նեղացնում են^[7]։ Ապրումակցային զայրույթն առաջացնում է օգնելու և պատժելու ցանկություն։ Որքան մեծ է անձի ողջախոհության զգացումը, այնքան մեծ է հավանականությունը, որ վերջինս սադրանքին բարկությամբ չի պատասխանի։ Այնուամենայնիվ, Էմպատիկ մտահոգությունը էականորեն չի կանխատեսում զայրույթով պայմանավորված արձագանք, և ավելի մեծ անձնական անհանգստությունը կապված է զայրույթի աճի հետ^[8]։

Վիշտ խմբագրել

Ապրումակցային (էմպաթիկ) վիշտը ուրիշի ցավը հասկանալն ու զգալն է։ Այս զգացումը կարող է փոխակերպվել զայրույթի, անարդարության կամ մեղքի զգացման։ Այս զգացմունքները կարող են ընկալվել ի շահ հասարակության^[9] (պրոսոցիալ վարքագիծ՝ ուրիշներին օգնելու մտադրություն), սակայն այնուամենայիվ տեսակետները տարբերվում են այն հարցում, թե արդյոք դրանք ծառայում են որպես բարոյական վարքագծի դրդապատճառներ^[6]^[10]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Bellet PS, Maloney MJ (1991 թ․ հոկտեմբեր). «The importance of empathy as an interviewing skill in medicine». JAMA. 266 (13): 1831–2. doi:10.1001/jama.1991.03470130111039. PMID 1909761.
↑ Rothschild, B. (with Rand, M. L.). (2006). Help for the Helper: The psychophysiology of compassion fatigue and vicarious trauma.
↑ Read H (2019 թ․ օգոստոսի 22). «A typology of empathy and its many moral forms». Philosophy Compass. 14 (10). doi:10.1111/phc3.12623. S2CID 202396600.
↑ "The relationship of nursing students' spiritual care perspectives to their expressions of spiritual empathy" Chism, Lisa Astalos ; Magnan, Morris A. The Journal of nursing education, 2009–11, Vol. 48 (11), p. 597–605; United States
↑ Harper D. «empathy». Online Etymology Dictionary.
↑ ^6,0 ^6,1 Hoffman ML (1990). «Empathy and justice motivation». Motivation and Emotion. 14 (2): 151–172. doi:10.1007/BF00991641. S2CID 143830768.
↑ Hoffman, 2000, էջ 101
↑
Mohr P, Howells K, Gerace A, Day A, Wharton M (2007). «The role of perspective taking in anger arousal». Personality and Individual Differences. 43 (3): 507–517. doi:10.1016/j.paid.2006.12.019. hdl:2328/36189.
- Day A, Mohr P, Howells K, Gerace A, Lim L (2012 թ․ հունիս). «The role of empathy in anger arousal in violent offenders and university students» (PDF). International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology. 56 (4): 599–613. doi:10.1177/0306624X11431061. hdl:2328/35889. PMID 22158909. S2CID 46542250.
↑ Eisenberg, Nancy; Fabes, Richard A; Spinrad, Tracy L (2007). «Prosocial Development». Handbook of Child Psychology. doi:10.1002/9780470147658.chpsy0311. ISBN 978-0-470-14765-8.
↑ Bloom P (2017 թ․ հունվար). «Empathy and Its Discontents». Trends in Cognitive Sciences. 21 (1): 24–31. doi:10.1016/j.tics.2016.11.004. PMID 27916513. S2CID 3863278.

Աղբյուրներ խմբագրել

Նալչաջյան Ա․ Ա․ (1984 թ.). Հոգեբանական բառարան (Լույս ed.). Երևան. էջ 240.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ապրումակցում» հոդվածին։

Սա հոգեբանություն մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

[1] Bellet PS, Maloney MJ (1991 թ․ հոկտեմբեր). «The importance of empathy as an interviewing skill in medicine». JAMA. 266 (13): 1831–2. doi:10.1001/jama.1991.03470130111039. PMID 1909761.

[Rothschild,_B._2006-2] Rothschild, B. (with Rand, M. L.). (2006). Help for the Helper: The psychophysiology of compassion fatigue and vicarious trauma.

[Read2019-3] Read H (2019 թ․ օգոստոսի 22). «A typology of empathy and its many moral forms». Philosophy Compass. 14 (10). doi:10.1111/phc3.12623. S2CID 202396600.

[4] "The relationship of nursing students' spiritual care perspectives to their expressions of spiritual empathy" Chism, Lisa Astalos ; Magnan, Morris A. The Journal of nursing education, 2009–11, Vol. 48 (11), p. 597–605; United States

[5] Harper D. «empathy». Online Etymology Dictionary.

[springerlink.com-6] 6,0 ^6,1 Hoffman ML (1990). «Empathy and justice motivation». Motivation and Emotion. 14 (2): 151–172. doi:10.1007/BF00991641. S2CID 143830768.

[Hoffman—2000——101-7] Hoffman, 2000, էջ 101

[8] Mohr P, Howells K, Gerace A, Day A, Wharton M (2007). «The role of perspective taking in anger arousal». Personality and Individual Differences. 43 (3): 507–517. doi:10.1016/j.paid.2006.12.019. hdl:2328/36189.
Day A, Mohr P, Howells K, Gerace A, Lim L (2012 թ․ հունիս). «The role of empathy in anger arousal in violent offenders and university students» (PDF). International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology. 56 (4): 599–613. doi:10.1177/0306624X11431061. hdl:2328/35889. PMID 22158909. S2CID 46542250.

[9] Day A, Mohr P, Howells K, Gerace A, Lim L (2012 թ․ հունիս). «The role of empathy in anger arousal in violent offenders and university students» (PDF). International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology. 56 (4): 599–613. doi:10.1177/0306624X11431061. hdl:2328/35889. PMID 22158909. S2CID 46542250.

[Eisenberg_et_al_2007-9] Eisenberg, Nancy; Fabes, Richard A; Spinrad, Tracy L (2007). «Prosocial Development». Handbook of Child Psychology. doi:10.1002/9780470147658.chpsy0311. ISBN 978-0-470-14765-8.

[Bloom2017-10] Bloom P (2017 թ․ հունվար). «Empathy and Its Discontents». Trends in Cognitive Sciences. 21 (1): 24–31. doi:10.1016/j.tics.2016.11.004. PMID 27916513. S2CID 3863278.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]