Զայչիկ
«Զայչիկ» (ռուս.՝ Зайчик), խորհրդային կատակերգական լիամետրաժ գեղարվեստական ֆիլմ, նկարահանված «Լենֆիլմ» կինոստուդիայում 1964 թվականին, ռեժիսոր Լեոնիդ Բիկովի դեբյուտն է։
 ռուս.՝ Зайчик | |
|---|---|
| Երկիր | .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Ժանր | կինոկատակերգություն |
| Թվական | 1964 |
| Լեզու | ռուսերեն |
| Ռեժիսոր | Լեոնիդ Բիկով |
| Սցենարի հեղինակ | Միխայիլ Գինդին, Genrikh Ryabkin? և Kim Ryzhov? |
| Դերակատարներ | Լեոնիդ Բիկով |
| Օպերատոր | Սերգեյ Իվանով և Վադիմ Գրամատիկով |
| Երաժշտություն | Անդրեյ Պետրով |
| Կինոընկերություն | Լենֆիլմ |
| Տևողություն | 87 րոպե |
1965 թվականին շահույթով խորհրդային վարձույթի առաջատարներից մեկն էր։
Սյուժե
խմբագրելԶայչիկ ազգանունով ամաչկոտ և երկչոտ թատրոնային դիմահարդահարը, պատահաբար լսում է, որ իրեն մնացել է ապրելու ընդհամենը մեկ ամիս։ Նա որոշում է իր վերջին օրերն ապրել արժանապատվորեն և օգուտով, պաշտպանել մարդկանց անարդարությունից և կամայականությունից՝ պարզապես առանց վարանելու շտապելով օգնել նրանց, ովքեր դրա կարիքն ունեն։ Հիմա նա, ինչպես նախկինում, չի վախենում մնալ միայնակ կամ հայտնվել ծիծաղելի իրավիճակում։ Բայց պարզվում է, որ մահացու ախտորոշումը, որը նա պատահաբար լսել էր կլինիկայում, վերաբերվում էր լիովին այլ զայչիկի (հենց իրական նապաստակի)։ Այնուամենայնիվ, մինչ այդ Զայչիկը դառնում է բոլորովին այլ մարդ՝ վճռական, համարձակ և իր արժեքն իմացող։
Ստեղծման պատմություն
խմբագրել… Այդ ազգանունը՝ Զայչիկ[1], թվում է զվարճալի այն պատճառով, որ սկզբում իրականում նապաստակի նման մի բան է լինում այն կրողի մեջ: Համեստ թատերական դիմահարդարը, ամաչկոտ է և նուրբ, միայն նրա նրբությունը երբեմն վերածվում է երկչոտության և հաճախ իր կյանքի վճռական պահերին պարզվում է, որ չի կարողանում վճռականորեն ասել «այո» կամ «ոչ»: Բայց Զայչիկի կրծքում իզուր չէր բաբախում իր տաք և բարի սիրտը։ Եվ երբ նա հասկանում է, որ կարող է անհրաժեշտ լինել մարդկանց, կյանքն իր համար սկսում է մեծ նշանակություն և իմաստ ունենալ։ Ֆիլմի ժանրը մեզ համար սահմանեցինք այսպես՝ էքսցենտրիկ կատակերգություն՝ արդար երգիծական լիցքով։ Մեր գլխավոր սկզբունքն այն է, որ հերոսը բախվում է իսկապես ճանաչելի մարդկանց, իսկապես ճանաչելի հաստատությունների և, որ ամենակարևորն է, իրական երևույթների։
«Ալիքները մարում են ավազի վրա առանց հետքի» երգի խոսքերը գրել է սցենարիստ Կիմ Ռիժովը, ձայնագրվել է Լեոնիդ Բիկովի կատարմամբ՝ Լենինգրադի ռադիոյի և հեռուստատեսության նվագախմբի նվագակցությամբ՝ Ալեքսանդր Վլադիմիրցովի ղեկավարությամբ։
Դերերում
խմբագրել- Լեոնիդ Բիկով - Զայչիկ, դիմահարդար
- Օլգա Կրասինա - Նատաշա (Նատալյա Նիկոլաևնա), երիտասարդ դերասանուհի
- Իգոր Գորբաչով - Շաբաշնիկով, պետ
- Սերգեյ Ֆիլիպով - Բորիս Միխայլովիչ, թատրոնի տնօրեն
- Գեորգի Վիցին - Ֆյոդոր Միխայլովիչ, ռեժիսորի օգնական
- Ալեքսեյ Սմիռնով - ձայնային օպերատոր
- Իգոր Դմիտրիև - Իգոր Բորիսովիչ, կոմս Նուլինի դերը խաղացող դերասան
- Լև Ստեպանով - Խ. Խ. Պատրոնչիկով, դրամատուրգ
- Գլիկերիա Բոգդանովա-Չեսնոկովա - կամեո
- Ալեքսեյ Կոժևնիկով - Իգոր Ալեքսանդրովիչ Ռոմաշին, երիտասարդ բժիշկ-հոգեբույժ
- Եվգենի Բարկով - Եվգենի Շապկին, էպիզոդիկ դերերի դերասան
- Միխայիլ Վասիլև - սանիտար
- Նիկոլայ Գավրիլով - ամառային սրճարանի մատուցող
- Վլադիմիր Կազարինով - դիրիժոր
- Նիկոլայ Կուզմին - սանիտար
- Աննա Լիսյանսկայա - խանդոտ կին ամառային սրճարանում
- Գերման Լուպեկին - խանդոտ կնոջ ամուսին
- Լյուբով Մալինովսկայա - Ռաեչկա, Շաբաշնիկովի քարտուղարուհին
- Իվան Պալմու - հասարակական ակտիվիստ
- Բորիս Ռիժուխին - տան տեր
- Գեորգի Սատինի - նեռվայն հաճախորդ հերթում
- Ալեքսեյ Սավոստյանով - Նիկոլայ Իվանովիչ, հոգեբույժ
- Ալեքսանդր Սուսնին - բեմի բանվոր
- Ժաննա Սուխոպոլսկայա - զագսի գրանցող
- Արկադի Տրուսով - փողոց մաքրող
- Ելիզավետա Ուվարովա - Պրասկովյա Իվանովնա, բուժքույր
- Գեորգի Շտիլ - արբած խուլիգան ամառային սրճարանում
Նկարահանող անձնակազմ
խմբագրել- Սցենարի հեղինակներ - Միխայիլ Գինդին (տիտրերում՝ Մ․ Գինն), Հենրիխ Ռյաբկին, Կիմ Ռիժով
- Բեմադրող ռեժիսոր - Լեոնիդ Բիկով
- Գլխավոր օպերատոր - Սերգեյ Իվանով
- Նկարիչ - Բելլա Մանևիչ
- Կոմպոզիտոր - Անդրեյ Պետրով
- հնչյունային օպերատոր - Բ. Լիֆշից
- Երկրորդ ռեժիսոր - Վադիմ Տարենտև
- Երկրորդ օպերատոր - Վադիմ Գրամմատիկով
- Ֆիլմի տնօրեն - Իոսիֆ Շուրուխտ
Շահույթ
խմբագրել1965 թվականի արդյունքներով ֆիլմը հավաքել էր 25,1 միլլիոն հանդիսատես՝ կենցաղային ֆիլմերի շարքերում զբաղեցնելով 16-րդ տեղը և այդ տարի ԽՍՀՄ-ում ցուցադրված բոլոր ֆիլմերի մեջ 23-րդ տեղը[2]։ Ստացված հոնորարով Լեոնիդ Բիկովը գնել է ավտոտնակ և իր առաջին մեքենան՝ ԳԱԶ-21 Վոլգա[3]:
Ֆիլմը հաջողություն է ունեցել նաև արտերկրում։ Դերասան Սերգեյ Իվանովն ասել է․ «Լոս Անջելեսի ռուսական թաղամասում տեսաերիզների խանութի ցուցափեղկում տեսա միայն մեկ ռուսական ֆիլմ՝ «Զայչիկը»: «Պարզապես մյուսները պահանջված չեն», - բացատրեց վաճառողուհին: Ահա թե ինչպես Բիկովը նվաճեց Ամերիկան[4]»։
Քննադատություններ
խմբագրելՉնայած շահույթի մեջ հաջողությանը, ֆիլմը արժանեցրին քննադատության ինչպես լրագրողները, այնպես էլ գործընկերները, ինչը հանգեցրեց Բիկովի առաջին ինֆարկտին[5][6]։ Բիկովին լավ ճանաչող ռեժիսոր Ալեքսեյ Սիմոնովի խոսքերով․ Ոչ մի հիմար, անիմաստ կամ ոչ պրոֆեսիոնալ բան չկար ֆիլմում։ Այնուամենայնիվ, նրան չներեցին հենց այս միջինությունը, Բիկովը պահանջեց, կռվեց, ապացուցեց, գրեթե շանտաժի ենթարկեց բոլորին գործելու իր դժկամությամբ, և ի՞նչ: Ճիշտ այնպես, ինչպես մյուսները: Այսպիսով, դրա համար կարիք չկար խոշտանգել ո՛չ իրեն, ո՛չ մարդկանց, մոտավորապես այսպիսին էր Լենինգրադի այս նկարի արձագանքը։
Հիմա դա՝ <քննադատությունը> անհեռատես է թվում, նրանք Բիկովի մեջ Բիկով չտեսան։ Բայց դա դեռ հեշտ չէր տեսնել։ Դերասանը, ով դարձավ նաև ֆիլմի ռեժիսորն ու հեղինակը, շեղվեց ինքն իրենից, ինչպես նախկինում ճանաչում էինք՝ դեպի մաքուր էքսցենտրիկություն։ Ավանդական Բիկովսկու կերպարն այս անգամ այսպես ասած, «պարտադրված» ենթարկվել է իր բոլոր կերպարանափոխություններին: «Զայչիկում» սյուժետային շրջադարձները ո՛չ թաքնված, ո՛չ էլ լուծարված չեն հենց ֆիլմի հարցում, դրանք միշտ խիստ ֆունկցիոնալ են։ Ինձ թվում է, որ այս ամենը Բիկովի տաղանդի բնույթով չէ։ Այդ պատճառով «Զայչիկը» և չէր էլ կարող դառնալ իրական Բիկովսկու ֆիլմ։ Մերը չգտնվեց, միայն դեն նետվեց[7]։
Երկչոտ մարդու պատմությունը պատմված է ֆիլմում այնպիսի թեթևությամբ, որոնք այնքան անհամապատասխան են կատակերգությանը։ Բացի այդ հումորը, զվրճալի կատակները և սրությունը չեն արտահայտում «Զայչիկ» ֆիլմի բովանդակությունը։ Նրա առանձին դրվագները երգիծական հնչեղություն են արտահայտում։ Այդ կատակերգական ֆիլմում կա հստակ ասելիք, այն ծաղրում է անհոգի ֆորմալիստներին, չինովնիկներին, որոնք փչացնում են ամեն կենդանի բիզնես... Սակայն ֆիլմում ամեն ինչ չէ, որ հաջողված էր։ Հիմնական կշտամբանքը պետք է ուղղել սցենարիստներին, ովքեր չեն կարողացել միաձուլել առանձին դրվագները։ Նրանց միավորումը խիստ մեխանիկական է, և պայմանավորված չէ գործողության տրամաբանական, բնական ընթացքով[8]։
Ամաչկոտությունն ու երկչոտությունը փոխարինվում են Զայչիկի կողմից հուսահատ վճռականությամբ, երբ խոսքը վերաբերում է բյուրոկրատիայի դեմ պայքարին: Ափսոս միայն, որ չարժե կռվել։ Ցանկապատը, որի հետևում բարձրանում է աղմուկը, ակնհայտորեն հեռու դետալ է: Յուրաքանչյուր բակում գտնվող երեխաները հանգստանալու համար բնակելի տարածքի կարիք ունեն՝ սուրբ նպատակ, որը հենց այս ցանկապատը միայն նսեմացնում է: Եվ այդ ամենի հետ համատեղ «Զայչիկ» կատակերգությունը արժե դիտել։ Շատ կադրեր արված են ճաշակով, լավ կատակերգական մակարդակով, շատ բան է զվարճացնում և ծիծաղեցնում հանդիսատեսին։ Եվ ծանոթանալը ևս մեկ լավ մարդու՝ Զայչիկի հետ, չէր խանգարի[9]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Гинзбург И. // Черноморская здравница : газета. — 1965.
- ↑ Сергей Кудрявцев. «Общий список лидеров советского кинопроката по годам (1962—1969)». Живой журнал (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-30-ին. Վերցված է 2019-07-30-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Елена Вавилова (2005-09-12). «Марьяна Быкова: «Ещё при жизни отца и нам, и ему пообещали выжженную пустыню. И мы её испытали в полной мере…»». 2000 (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-30-ին. Վերցված է 2019-07-30-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Тендора Н. Я. Леонид Быков. Аты-баты…. — М.: Эксмо, 2011. — ISBN 978-5-699-53289-6
- ↑ Кира Буренина (1997/2007). «Леонид Быков. Которого любили все». Радио «Надежда» / журнал «Имена». Сайт памяти Леонида Быкова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-08-07-ին. Վերցված է 2019-07-30-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Тендора Н. Я. Леонид Быков. Аты-баты… // Режиссёрский дебют. «Зайчик». — М.: Эксмо, 2011. — ISBN 978-5-699-53289-6
- ↑ Сергей Трымбач (1978-05). «Верность идеалу». Искусство кино. Сайт памяти Леонида Быкова. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-30-ին. Վերցված է 2019-07-30-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Л. Калентьева (1965-06-27). «Дистанция — пятнадцать ролей». Ленинградская правда. Сайт памяти Леонида Быкова. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-30-ին. Վերցված է 2019-07-30-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ ««Зайчик»». Советская Башкирия. Сайт памяти Леонида Быкова. 1966-08-12. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-30-ին. Վերցված է 2019-07-30-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)
Հղումներ
խմբագրել- Песня из кинофильма «Зайчик» (текст) на сайте Leonid-Bykov.Ru