Ելիզավետա Մուկասեյ
Ելիզավետա Մուկասեյ (ռուս.՝ Елизаве́та Ива́новна Мукасе́й, օրիորդական ազգանունը՝ Եմելյանովա (ռուս.՝ Емельянова), մարտի 16 (29), 1912, Ուֆա, Ufa Uyezd, Ուֆայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - սեպտեմբերի 19, 2009[1], Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային հետախույզ, գաղտնի գործակալ (ծածկանունը՝ Էլզա)։ Ամուսնու՝ Միխայիլ Մուկասեյի հետ, որը նույնպես խորհրդային գաղտնի գործակալ էր (ծածկանունը՝ Զեֆիր), 1940 թվականից մինչև 1970-ական թվականները գաղտնի մի շարք գործողությունների է մասնակցել Արևմտյան Եվրոպայում և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում։
| Ելիզավետա Մուկասեյ | |
|---|---|
| Ծնվել է | մարտի 16 (29), 1912 |
| Ծննդավայր | Ուֆա, Ufa Uyezd, Ուֆայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | սեպտեմբերի 19, 2009[1] (97 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Մոսկվա, Ռուսաստան |
| Գերեզման | Խովանսկոե գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան |
| Կրթություն | Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան և Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի կենսաբանության ֆակուլտետ |
| Մասնագիտություն | հետախույզ |
| Ամուսին | Mikhail Mukasei? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  և  |
| Երեխաներ | Անատոլի Մուկասեյ |
Կենսագրություն խմբագրել
Ելիզավետա Մուկասեյը ծնվել է 1912 թվականի մարտի 29-ին, Ուֆա քաղաքում։ 1917 թվականի վերջերին սովից փրկվելու համար ընտանիքով տեղափոխվել են Տաշքենդ։ 1929 թվականին Ելիզավետան, ավարտելով միջնակարգ դպրոցը, ընդունվել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի կենսաբանական ֆակուլտետը, որն ավարտելուց հետո որոշ ժամանակ բանվոր է աշխատել ֆաբրիկայում, այնուհետև նշանակվել է աշխատավորական երիտասարդության դպրոցի տնօրեն։
1939 թվականից մինչև 1943 թվականը ամուսնու՝ հետախույզ, գաղտնի գործակալ Միխայիլ Մուկասեյի հետ ծառայողական գործուղման մեջ է գտնվել ԱՄՆ-ի Լոս Անջելես քաղաքում։
1943 թվականից մինչև 1949 թվականը եղել է Մոսկվայի գեղարվեստական ակադեմիական թատրոնի՝ МХАТ-ի գեղարվեստական խորհրդի քարտուղարը։
Հատուկ պատրաստություն անցնելուց հետո[2] 1955 թվականից մինչև 1977 թվականը «Էլզա» ծածկանունով աշխատել է արտասահմանում, ամուսնու հետ, ապահովել նրա երկկողմանի կապը «Կենտրոնի» հետ։ Ամուսիններով ճամփորդել են եվրոպական երկրներով, հետախուզական տվյալներ հավաքել ու փոխանցել Կենտրոնին՝ արժանանալով վերջինիս բարձր գնահատականին։
ԽՍՀՄ վերադառնալուց հետո Ելիզավետա Իվանովնան կատարել է երիտասարդ հետախույզներ հավաքագրելու աշխատանք, հետախուզական դպրոցների համար հեղինակել դասագրքեր և ուսումնական օժանդակ ձեռնարկներ։ Ամուսնու հետ համագործակցելով՝ գրել է նաև «Զեֆիր և Էլզա» գիրքը՝ արտասահմանում իրենց անցկացրած երեսուն տարիների մասին։
Ելիզավետա Մուկասեյը մահացել է 2009 թվականի սեպտեմբերի 19-ին՝ 97 տարեկան հասակում։ Ամուսինը մահացել էր 2008 թվականի օգոստոսի 19-ին՝ 101 տարեկան հասակում[3][4]։
Պարգևներ խմբագրել
Ե. Ի. Մուկասեյը պետանվտանգության պատվավոր աշխատակից էր։ Պարգևատրվել է բազմաթիվ մեդալներով, այդ թվում՝ «Մարտական վաստակի համար» («За боевые заслуги») մեդալով։ Արժանացել է նաև Յուրի Անդրոպովի անվան մրցանակի՝ Ռուսաստանի Դաշնության անվտանգության ապահովման գործում ներդրած ակնառու ավանդի համար։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 http://www.express.co.uk/expressyourself/134470/Sultry-spy-who-fooled-Hollywood
- ↑ Изучение немецкого и польских языков, изучения радиодела, отработка работы на рации на слух азбукой Морзе и пр.
- ↑ Elizaveta Mukasei, Soviet Spy, Is Dead at 97
- ↑ «Iconic Soviet spy dies at 97». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Мукасей М. И., Мукасей Е. И. Зефир и Эльза. Разведчики-нелегалы. — Закон и порядок, 2004. — (Великая Россия. Имена). — ISBN 5-98465-005-3