Դերբենդ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Դերբենդ (այլ կիրառումներ)

Դերբենդ (ռուս.՝ Дербе́нт, ավարերեն՝ Дербенд, լեզգիներեն՝ Кьвевар, պարսկերեն՝ دربند` «Դարբանդ»-ից - «նեղ դարպասներ»), հին հայկական անվանումը՝ Աղվանից դուռ, քաղաք Դաղստանում, Ռուսաստան։ Դերբենդը Ռուսաստանի ամենահարավային քաղաքն է։

Քաղաք
Դերբենդ
ռուս.՝ Дербе́нт
Զինանշան
Երկիր	Ռուսաստան
Երկրամաս	ԴաղստանԴաղստան
Ներքին բաժանում	Շրջաններ
Քաղաքապետ	Իմամ Յարալիև
Հիմնադրված է	438 թ.
Առաջին հիշատակում	Մ.թ.ա. 6-րդ դար
Այլ անվանումներ	Դարբանդ, Ճորա պահակ
Տվյալ կարգավիճակում	1840 թ թվականից
Մակերես	69,63 կմ²
ԲԾՄ	150—255 մ
Կլիմայի տեսակ	Չափավոր տաք
Պաշտոնական լեզու	Ռուսերեն
Բնակչություն	▲ 119 476 մարդ (2012)
Խտություն	1615,2 մարդ/կմ²
Ազգային կազմ	լեզգիներ (32,62%), ադրբեջանցիներ (31,74%), տաբասարաններ (15,45%), դարգինցներ (5,53%), ռուսներ (5,02%)
Կրոնական կազմ	Իսլամ, Քրիստոնեություն, Հուդայականություն
Տեղաբնականուն	Դերբենդցի
Ժամային գոտի	UTC+3
Հեռախոսային կոդ	87240
Փոստային դասիչ	368600
Պաշտոնական կայք	derbent.org
Դերբենդ Վիքիպահեստում

Քաղաքը համարվում է աշխարհի ներկայումս բնակեցված հնագույն քաղաքներից մեկը և Ռուսաստանի հնագույն քաղաքը։ Առաջին բնակավայրերն ի հայտ են եկել բրոնզի դարում` մ. թ. ա. 4-րդ հազարամյակի վերջում։ Դերբենդի հին` Կասպիական դարպասներ անվանումն առաջին անգամ հիշատակվում է մ. թ. ա. 6-րդ դարում։ Հիմնադրվել է Սասանյան Իրանի կողմից որպես պատնեշ ընդդեմ հյուսիսային ցեղերի հարձակումների։ Հայկական պատմագրությունում քաղաքը հաճախ կոչվել է Ճորա պահակ։

Հայերը Դերբենդում

Դերբենդում հայերը հիշատակվում են 11-րդ դարից։ Միջնադարյան Դերբենդում եղել է հայկական համայնք, որը համալրվել է Արևելյան Անդրկովկասից հայ բնակչության ներհոսքի հետևանքով։ Որոշ արաբական աղբյուրներում Դերբենդը անվանվում է «Հայկական քաղաք»։ Սակայն 18-րդ դարի սկզբին Պետրոս I-ի Կասպիական արշավանքի և 18-րդ դարի վերջին գեներալ Զուբովի արշավանքից հետո Դերբենդի և մերձակա գյուղերի հայերը նահանջող ռուսական զորքերի հետ հեռացել են՝ չցանկանալով մնալ Սեֆյանների լծի տակ։

19-րդ դարի սկզբին (Դաղստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո) Դերբենդում սկսել է վերականգնվել հայկական համայնքը։ Բացի նախկին Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցուց, 1870-ին կառուցվել է Սուրբ Աստվածածին հայկական եկեղեցին։ 19-րդ դարի 2-րդ կեսին բացվել են հայկական ծխական և Մարիամյան իգական դպրոցները։ 1913-ին Դերբենդում ապրում էր մոտ 3 հազար հայ։

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 362)։