Գուրգեն Վանանդեցի

Գուրգեն Վանանդեցի (Գուրգեն Արշակի Փորսուղյան, հունիսի 10, 1898(1898-06-10), Կարս, Կարսի մարզ, Կովկասյան երկրամաս, Ռուսական կայսրություն - նոյեմբերի 1, 1937(1937-11-01), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ գրականագետ, քննադատ, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934 թվականից։

Գուրգեն Վանանդեցի Գուրգեն Արշակի Փորսուղյան
Ծնվել է	1898 հունիսի 10
Ծննդավայր	Կարս, Կարսի մարզ, Կովկասյան երկրամաս, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	նոյեմբերի 1, 1937(1937-11-01) (տարիքը 39)
Վախճանի վայր	Երևան
Մասնագիտություն	գրականագետ
Լեզու	հայերեն, ռուսերեն
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Կրթություն	Երևանի պետական համալսարան
Ստեղծագործական շրջան	1920-1937 թվականներ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Րաֆֆու վեպերը, Երևան, 1928, Շիրվանզադեի ստեղծագործության հիմնական գծերը, Երևան, 1930։
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն

Գրական անվան ծագումը

Գուրգեն Վանանդեցու ծննդավայր Կարս քաղաքը հնում մտնում էր Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Վանանդ գավառի մեջ։ Այդ գավառի անունով էլ նա ընդունել է Վանանդեցի գրական անունը։

Կենսագրություն

Ծնվել է Կարսում։ Սկզբնական կրթությունն ստացել է Կարսի ռեալական դպրոցում։ 1927 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի պատմագրական ֆակուլտետը։ Այնուհետև սովորել է համալսարանի ասպիրանտուրայում։ Գրականության և արվեստի սոցիոլոգիա է դասավանդել Երևանի տարբեր դպրոցներում ու տեխնիկումներում։ 1930 թվականից դասախոսել է Երևանի պետական համալսարանում։ Սկզբում հանդես է եկել որպես բանաստեղծ։ Գրել է մի պոեմ՝ «Արեգակը խաչափայտին» վերնագրով։ Հետո թողել է բանաստեղծությունը և զբաղվել գրականագիտությամբ։ Մահացել է Երևանի բանտում 1937 թվականին։

Գրական գործունեություն

Լինելով Հայաստանի Պրոլետգրողների ասոցիացիայի անդամներից ու ղեկավարներից՝ Գուրգեն Վանանդեցին այդ խմբակցության սկզբունքներով գրել է տեխնիցիզմը փառաբանող, վերացական բանաստեղծություններ, հանդես եկել ընթացիկ գրական շարժումը վերլուծող հոդվածներով և առանձին գրքերի գրախոսություններով։ 1920-ական թվականների վերջին հաղթահարել է նեղ խմբակային մոտեցումը և ներկայացրել է ընթացիկ գրականությունը լայն հայացքով և միասնության մեջ քննելու պահանջ։ Գուրգեն Վանանդեցու գրականագիտական և արվեստաբանական ուսումնասիրությունները՝ նվիրված Խաչատուր Աբովյանին, Րաֆֆուն, Ալեքսանդր Շիրվանզադեին, Պերճ Պռոշյանին, Եղիշե Չարենցին, Մարտիրոս Սարյանին բնութագրվում են սոցիոլոգիական ուղղվածությամբ՝ երբեմն հասնելով արվեստի առանձնահատկությունները շրջանցող, մերկ գաղափարայնության, ինչը բնորոշ էր 1930-ական թվականների խորհրդահայ գրաքննադատության համար։ Գուրգեն Վանանդեցին մասնակցել է նաև «Հայ գրականության պատմություն (1933)» ութհատորյակի ստեղծման աշխատանքներին։

Երկեր

• Արեգակը խաչափայտին (պոեմ), Երևան, 1923, 13 էջ։
• Մարտիրոս Սարյան, Եղիշե Չարենց, Երևան, 1926:
• Րաֆֆու վեպերը, Երևան, Պետհրատ, 1928, 136 էջ։
• Շիրվանզադեի ստեղծագործության հիմնական գծերը, Երևան, Պետհրատ, 1930, 113 էջ։

Գրականություն

• Հայկ Խաչատրյան, Գրական տեղեկատու, Երևան, 1981, 544 էջ։
• Հայկ Խաչատրյան, Գրական տեղեկատու, Երևան, 1986, էջ 527։
• Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 11, Երևան, 1985, էջ 268։
• Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հատոր 4, Երևան, 2003:
• Ով ով է (Հայեր։ Կենսագրական հանրագիտարան), հատոր 2, Երևան, 2007, էջ 523։
• Ղուկասյան Զ., Սովետահայ գրականագիտությունը 1920-1930-ական թվականներին, Երևան, 1981։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 268)։