Գյուղացիական գումարտակներ
Գյուղացիական գումարտակներ (լեհերեն՝ Bataliony Chłopskie, BCh), Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին լեհական Դիմադրության շարժման բաղկացուցիչ մաս հանդիսացած ռազմական ընդհատակյա կազմակերպություն, որն ստեղծվել է Լեհաստանի ժողովրդական (գյուղացիական) կուսակցության նախաձեռնությամբ, գլխավորապես՝ լեհական գյուղերն ու գյուղացիներին գերմանացի ֆաշիստների ահաբեկություններից ու տնտեսական շահագործումից պաշտպանելու նպատակով[1]։ Գործել է գեներալ-նահանգապետության (լեհերեն՝ Generalne Gubernatorstwo) և Մեծ Լեհաստանի (լեհերեն՝ Wielkopolska) տարածքներում, իր գործունեության ակտիվության բարձրակետին՝ 1944 թվականի ամռանը ունեցել է 160 հազարից 170 հազար անդամ[2][3], եղել է Armia Krajowa-ից հետո ամենախոշոր դիմադրական ռազմական կազմավորումը, 1944 թվականին մասնակիորեն ներառվել է Armia Krajowa-ի կազմում։ Գյուղացիական գումարտակներում կազմավորված են եղել շուրջ երեք հարյուր հատուկ ստորաբաժանումներ, որոնք դիվերսիաներ են իրականացրել, մասնակցել մարտական գործողությունների։ Գյուղացիական գումարտակները կռիվներում տվել են մոտավորապես յոթ հազար զոհ[4]։ Մարտական այդ ստորաբաժանումները լուծարվել են 1945 թվականի մարտ ամսին։
| Գյուղացիական գումարտակներ | |
|---|---|
| Ընդհանուր տեղեկություն | |
| Տեսակ | պարտիզանական շարժում |
| Երկիր |  Լեհաստան |
| Ստեղծվեց | 1941 |
| Ճակատամարտեր | Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ |
Մարտական գործողություններ խմբագրել
Գյուղացիական գումարտակների իրականացրած մարտական խոշոր գործողություններից են՝
- Աջակցությունը Լյուբլինի վոևոդության Զամոյսկի շրջանում բռնկված հակաֆաշիստական ապստամբությանը, որն սկսվել է 1942 թվականի նոյեմբերի 27-ին և տևել մինչև 1943 թվականի փետրվար ամիսը.
- 1942 թվականի դեկտեմբերի 30-ին Վայդայի մերձակայքում Գյուղացիական գումարտակների մի քանի ջոկատ Ֆրանցիշեկ Բարտլոմովիչի հրամանատարությամբ և Ժողովրդական գվարդիայի հետ համագործակցությամբ մարտի են բռնվել գերմանական ոստիկանական ուժերի դեմ. վերջիններս այդ կռվում տվել են 26 զոհ, 19 վիրավոր, պարտիզանները՝ 3 վիրավոր[5];
- 1943 թվականի փետրվարի 1-2-ին, դարձյալ համագործակցելով Ժողովրդական գվարդիայի մարտիկների հետ, գերմանացի զավթիչների դեմ մարտնչել են Զաբորեչնոյի մերձակայքում։
- 1943 թվականի հուլիսի 24—ից մինչև 1944 թվականի հունվարի 12-ը Յան Պշչոլայի հրամանատարությամբ մասնակցել են այսպես կոչված՝Պինչուվյան Հանրապետության ազատագրմանը գերմանացի զավթիչներից։
- 1944 թվականի մայիսի 31-ին Վիսլա գետում խորտակել են գերմանական պարեկային «Տանենբերգ» նավը[6]։
- 1944 թվականի հունիսի 8-15-ը մասնակցել են «Շտուրմվինդ - I», 21-24-ին՝ «Շտուրմվինդ - II» անտառային մարտական գործողություններին։
Գյուղացիական գումարտակների մասնակցությամբ մարտական նշանակալից այլ գործողություններից են բանտարկյալների ազատագրումը Կրասնիստավում, Ռադոմում, Պինչուվում, Սեդլցեում, զինամթերքով բեռնված գնացքի պայթեցումը Գոլոմբի մերձակայքում և այլն։
Հիշատակ և մեծարանք խմբագրել
Վարշավայում՝ Անհայտ զինվորի շիրմի մոտ տեղադրված հուշատախտակներից մեկին հիշատակված են նաև Գյուղացիական գումարտակները։
Գյուղացիական գումարտակների պատվին Կելցի[7], Չենստոխովա, Տոմաշով Մազովեցկի, Յարոսլավ, Բելոստոկ քաղաքներում անվանակոչվել են փողոցներ, Կլեչանուվ գյուղում՝ դպրոց[8]։ Polska Żegluga Morska-ի նավերից մեկը ևս կրում է Bataliony Chłopskie անվանումը։
Գրականություն խմբագրել
- Kazimierz Przybysz, Bataliony Chlopskie, published by Ludowa Spóldzielnia Wydawnicza, Warszawa 1985.
- Wojciech Jekielek, Bataliony Chlopskie w Malopolsce i na Slasku. Kalendarium. Warszawa 1987.
- red. Jerzy Markiewicz, Bataliony Chłopskie w obronie Zamojszczyzny: Bitwy pod Wojdą, Zaborecznem i Różą 30 XII 1942 – 1-2 II 1943, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1957.
- red. nauk. Kazimierz Przybysz, Bataliony Chłopskie w walce o narodowe i społeczne wyzwolenie: sesja popularnonaukowa w 30 rocznicę bitew pod Wojdą, Zaborecznem i Różą, Lublin 3-4 II 1973 r., Warszawa 1975.
- Stanisław Jagiełło, Kryptonim „Telegraf”: z dziejów Batalionów Chłopskich na Kielecczyźnie, Warszawa 1979.
- Paweł Czuba, Jan Wojtal, Walczyli na ziemi krasnostawskiej: 1939-1945, Warszawa 1979.
- Władysław Ważniewski, Partyzanci spod znaku Bartosza, Warszawa 1980.
- Janusz Gmitruk, Piotr Matusak, Jan Nowak, Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940-1945, Warszawa 1983.
- Zygmunt Grządzielski, Kazimierz Marczyk, Powstanie, działalność i walka zbrojna Batalionów Chłopskich w latach 1940-1945 na terenach województwa częstochowskiego: zarys problemu, Częstochowa 1983.
- Kazimierz Banach, Z dziejów Batalionów Chłopskich: wspomnienia, rozważania, materiały, Warszawa 1984.
- Alina Fitowa, Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939-1945; działalność organizacyjna, polityczna i zbrojna, Warszawa 1984.
- Kazimierz Przybysz, Andrzej Wojtas, Bataliony Chłopskie, t. 1-3, Warszawa 1985-1986.
- Janusz Gmitruk, Piotr Matusak, Witold Wojdyło, Bataliony Chłopskie, Warszawa 1987.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski, Warszawa 1973, s. 24.
- ↑ Piotr Greiner, Ewa Gronkowska, Ryszard Kaczmarek. Kazimierz Miroszewski, Marek Paździora Słownik historii Polski i świata, Katowice 2005, s. 25.
- ↑ Bogdan Biegalski (1999). Organizacje podziemne na Środkowym Nadodrzu w latach 1945-1956 (Polish). Lubuskie Towarzystwo Naukowe. էջ 61. ISBN 978-83-910109-2-1.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Roman Marcinek, Encyklopedia Polski, Kraków 1996, s. 40.
- ↑ Боевое содружество советских и польских партизан. / ред. П. П. Вершигора. М., Соцэкгиз, 1959. стр.31
- ↑ Bataliony Chłopskie Janusz Gmitruk, Piotr Matusak, Witold Wojdyło Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej,page 346 1987
- ↑ Կաղապար:Cytuj
- ↑ http://pspkleczanow.szkolnastrona.pl
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գյուղացիական գումարտակներ» հոդվածին։ |