Գելլերի զոհասեղան
«Գելլերի զոհասեղան» («Մարիամի Վերափոխման զոհասեղան»), Ալբրեխտ Դյուրերի և Մաթիաս Գրունեվալդի զոհասեղան (տրիպտիխ)։ Զոհասեղանը ստեղծվել է 1507-1511 թվականներին՝ պատրիկ Հակոբ Գելլերի պատվերով, Մայնի Ֆրանկֆուրտ քաղաքում գտնվող Դոմինիկյան մենաստանի եկեղեցու համար։ Դրա մի մասը պահպանվել է XVI դարի նկարիչ Իոբսթոմ Հարրիխի կողմից արված օրինակից։
Ստեղծման պատմություն խմբագրել
15-րդ դարի վերջում 16-րդ դարի առաջին քառորդին՝ Մայնի Ֆրանկֆուրտ քաղաքում գտնվող Դոմինիկյան մենաստանը զարդարվել է ժամանակի լավագույն նկարիչների աշխատանքներով, այդ թվում՝ Հանս Հոլբայն Ավագի, Ֆրանկֆուրտցի վարպետների և Հանս Բալդունգի աշխատանքներով։ Վանական եկեղեցու հարավային նավի համար, Ֆրանկֆուրտի քաղաքապետարանի անդամ և վաճառական Հակոբ Գելլերը, 1507 թվականին իր և կնոջ՝ Կատարինայի անունից, զոհասեղան է պատվիրել։
Խորանի կենտրոնական մասը և երկու ներքին դռները պետք է լրացներ Ալբրեխտ Դյուրերը, ով աշխատել է Նյուրնբերգում։ Գելլերը պատվիրել է ընդամենը չորս նկար՝ ձախ և աջ արտաքին փեղկերի համար, չնայած դրանք, ինչպես և առաջինը, պետք է կատարվեին հատուկ բարդ տեխնիկայով՝ գրիզայլով և դա պետք է կատարեր Մաթիաս Գրունեվալդը, ով այդ ժամանակ ենթադրաբար ապրել է Աշաֆֆենբուրգում։ 1509 թվականի օգոստոսին Դյուրերի արհեստանոցն աշխատանքի իր մասն ուղարկել է Ֆրանկֆուրտ։ Գելլերի զոհասեղանի վրա կատարված աշխատանքների մասին Դյուրերի նամակները պահպանվել են։ Մաթիաս Գրունեվալդի նկարները, հավանաբար, ավարտվել են մի փոքր ուշ՝ 1509-1515 թվականներին ընկած ժամանակահատվածում, այնպես որ հնարավոր է զոհասեղանը տեղադրվել է եկեղեցում ամենաուշը 1511 թվականին։
1614 թվականին՝ Բավարիայի դուքս Մաքսիմիլիանը ձեռք է բերել զոհասեղանի կենտրոնական մասն իր արվեստի հավաքածուի համար։ Ոչ ուշ, քան 1617 թվականին, Դյուրերի աշխատանքից կատարվել է կրկնօրինակ Նյուրնբերգցի նկարիչ Իոբսոմ Հարրիխի կողմից՝ Ֆրանկֆուրտում մնացած զոհասեղանի համար։ Ի շնորհիվ այս ամենի՝ ներկայումս հնարավոր է պատկերացնել, թե ինչպիսին է եղել Դյուրերի բնօրինակն, որն այրվել է 1729 թվականին՝ Մյունխենի նստավայրի հրդեհում[2]։
Աշխարհացման ընթացքում՝ Դոմինիկյան վանքի գեղարվեստական աշխատանքները ցրվել են, այդ թվում և Գելլերի զոհասեղանը։ 18-րդ դարում զոհասեղանից դռները հանվել են, և 1804 թվականին պանելները բաժանվել են։ Ներկայումս դրա մեծ մասը գտնվում է Ֆրանկֆուրտում։ Պատմության թանգարանում ցուցադրվել է զոհասեղանի վերակառուցումը` Հարրիխի կենտրոնական մասի կրկնօրինակով և Դյուրերի արհեստանոցում արված ներքին դռների նկարներով։
Սյուժե խմբագրել
Հիմնական կոմպոզիցիան («Մարիամ Աստվածածնի վերափոխումը և թագադրումը»)՝ հավանաբար ներշնչված է եղել Ռաֆայելի «Օդիի զոհարան»-ից («Մարիամ Աստվածածնի թագադրումը», 1503 թվական), որը մեկ նկարում միավորել է երկու սյուժե՝ առաքյալները Մարիամի դատարկ գերեզմանի մոտ և Աստվածածնի թագադրումը[3]։ Հայտնի չէ արդյոք Դյուրերը կարող էր անմիջապես տեսնել Ռաֆայելի աշխատանքը Պերուջայում, թե դա տեսել է 1506 թվականին իր Հռոմ ենթադրյալ ուղևորության ընթացքում, երբ ուղևորության վերջում այցելել է Վենետիկ, կամ նա տեսել է «Օդդի զոհարան»-ը՝ դրանից փորագրված օրինակների, գծագրերի միջոցով։
Մարիամը թագադրվել է Հիսուսի և Հայր Աստծու կողմից։ Աղավնին սավառնել է նրա գլխավերևում՝ նշանակելով Սուրբ Հոգու ներկայությունը։ Արարողությունը տեղի է ունեցել համաձայն Հյուսիսային Եվրոպայում տիրող պատկերագրության՝ շրջապատված բազմաթիվ հրեշտակներով։ Թագադրման կոմպոզիցիան հիշեցրել է Անգերան Քարթոնի հայտնի նկարը (1454, Լուվր, Փարիզ)։
Դեպքին հետևել են դատարկ սարկոֆագի (քարադագաղի) շուրջ հավաքված առաքյալները։ Գրեթե կենտրոնում, բայց ետին ֆոնին Դյուրերը պատկերել է իրեն՝ տախտակը բռնած, որի վրա նշված է նկարի ավարտի տարին։ Ձախ թևին՝ Սուրբ Հակոբոս առաքյալի նահատակության տեսարանի ներքո պատկերված է ծնկաչոք նվիրատու Հակոբ Գելլերն իր զինանշանով։ Աջ թևում պատկերված է Եկատիրինա Ալեքսանդրացու նահատակությունը, ներքևում՝ Գելլերի կինն է՝ Կատարինա ֆոն Մելեմն իր զինանշանով։ Սրբերի ընտրությունը հստակ կապված է նվիրատուների անունների հետ։
Արտաքին վահանակների նկարները կատարվել են գրիզայլի տեխնիկայի միջոցով։ Հայտնի է զոհասեղանի ութ մոնոխրոմ մասերի մասին, որոնք պատկերում են՝
- Սուրբ Կիրակոսը բուժում է Դիոկղետիանոսի դստերը (Գրունեվալդ, ներկայումս՝ Շտեդելի ինստիտուտում)։
- Սուրբ Լավրենտին (Գրունեվալդ, ներկայումս՝ Շտեդելի ինստիտուտում)։
- Սուրբ Էլիզաբեթ Թյուրինգացի (Գրունեվալդ, ներկայումս՝ Կուստխալլեում, Կառլսրուե)։
- Սուրբ նահատակություն (ենթադրաբար Լուցիա) (Գրունեվալդ, ներկայումս՝ Կունստխալլեում, Կառլսրուե)։
- Սուրբ Պետրոս (Դյուրերի արհեստանոց)։
- Սուրբ Պողոս (Դյուրերի արհեստանոց)։
- Սուրբ Քրիստոֆեր (Դյուրերի արհեստանոց)։
- Թովմա Աքվինացին և երկու սուրբ թագավորները (Դյուրերի արհեստանոց)։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 https://historisches-museum-frankfurt.de/de/node/33614
- ↑ Unverfehrt G. Da Sah Ich Viel Köstliche Dinge: Albrecht Dürers Reise in Die Niederlande. — Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2006.
- ↑ Дзуффи С. Эпизоды и персонажи Евангелия в произведениях изобразительного искусства. — М.: Омега, 2007. — С. 371. — ISBN 978-5-465-01501-1
Գրականություն խմբագրել
- Bernhard Decker: Dürer und Grünewald. Der Frankfurter Heller-Altar. Rahmenbedingungen der Altarmalerei. Fischer-Taschenbuch-Verlag, Frankfurt am Main 1996, ISBN 3-596-11580-9.
- Mark Lehmstedt (Hrsg.): Albrecht Dürer. Das Gesamtwerk. (Digitale Bibliothek 28). CD-ROM. Directmedia Publishing, Berlin 2004.
- Rainhard Riepertinger (Hrsg.): Das Rätsel Grünewald. Katalog zur Bayerischen Landesausstellung 2002/03, Schloss Johannisburg, Aschaffenburg, 30. November 2002 bis 28. Februar 2003. Verlag Theiss, Stuttgart 2002, ISBN 3-8062-1715-7.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գելլերի զոհասեղան» հոդվածին։ |