Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակ

Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակ (իտալ.՝ Telescopio Nazionale Galileo, TNG; կոդ՝ Z19), 3,58 մետրանոց իտալական աստղադիտակ, որը գտնվում է Իսպանիայի Կանարյան կղզիների Լա Պալմա կղզու Ռոկե դե լոս Մուչաչոս աստղադիտարանում։ Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակը շահագործվում է «Fundación Galileo Galilei, Fundación Canaria» շահույթ չհետապնդող հաստատության կողմից՝ իտալական աստղաֆիզիկայի ազգային ինստիտուտի (INAF) անունից։ Աստղադիտակն առաջին անգամ գործարկվել է 1998 թվականին և ստացել է Վերածննդի իտալացի աստղագետ Գալիլեո Գալիլեյի անունը։ Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակում դիտարկումները կարող են առաջարկվել Իտալիայի ժամանակի հատկացման կոմիտեի (TAC) միջոցով, որը, ելնելով առաջարկների գիտական արժանիքներից, հատկացնում է առկա ժամանակի 75%-ը։ Մնացած ժամանակը գտնվում է իսպանական և միջազգային աստղագիտական համայնքների տրամադրության տակ։ Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակը բաց է նոր առաջարկների համար տարին երկու անգամ, սովորաբար մարտ-ապրիլ և սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին[3]։

Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակ
ՏեսակՌիչի-Կրետիեն Աստղադիտակ
Մասն էՌոկե դե լոս Մուչաչոս աստղադիտարան
ԿառավարողԱզգային աստղաֆիզիկական ինստիտուտ
Աստղադիտարանի կոդZ19
Երկիր Իսպանիա[1]
ՎայրԳարաֆիա
ԲԾՄ2370 մետր[1]
Կիզակետային երկարություն38,5 մետր[2]
Կայքtng.iac.es
 Telescopio Nazionale Galileo Վիքիպահեստում

Պատմություն

խմբագրել

Նախագիծը սկզբնավորվել է 1982 թվականին՝ նոր սերնդի աստղադիտակի նախնական ուսումնասիրությամբ, որը իտալական աստղագիտության առաջնահերթություն կտար՝ թե՛ գործիքավորման, թե՛ տեխնոլոգիայի առումով։ Ամբողջ նախագիծը բոլոր իտալական աստղաֆիզիկական ինստիտուտների և իտալական բարձր տեխնոլոգիաների մի շարք ընկերությունների համագործակցության արդյունքն է, որոնք նախագծել, մշակել և կառուցել են աստղադիտակի և դրա գործիքների մեծ մասը։ 1996 թվականի հունիսին իր բացումից ի վեր, Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակը բաց է բոլոր իտալացի և միջազգային գիտնականների համար, ովքեր կարող են տարին երկու անգամ իրենց դիտորդական առաջարկները ներկայացնել TNG ժամանակի հատկացման հանձնաժողովին[3][4]։

Տեխնիկական բնութագիր

խմբագրել

Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակը ալտազիմուտալ անդրադարձնող աստղադիտակ է՝ Ռիչի-Կրետյենի օպտիկական կոնֆիգուրացիայով և հարթ երրորդական հայելիով, որը սնուցում է Նասմիթի երկու հակադիր օջախները։ Հեռադիտակը նախագծված է Նոր տեխնոլոգիաների հեռադիտակի (New Technology Telescope, NTT) և Լա Սիլայի աստղադիդարանում (Չիլի) գտնվող ESO 4 մետրանոց դասի աստղադիտակի հիման վրա։ Հետևաբար, աստղադիտակի օպտիկական որակն ապահովվում է օպտիկական ակտիվ համակարգով, որն իրական ժամանակում կատարում է օպտիկական բաղադրիչների ուղղումներ և փոխհատուցում, մասնավորապես, առաջնային հայելու դեֆորմացիաները, որը չափազանց բարակ է ամբողջովին կոշտ լինելու համարtng[4]։

Գալիլեոյի ազգային աստղադիտակի դիտողական տվյալների վրա հիմնված գիտությունը բազմազան է։ Առաջարկվող դիտորդական ծրագրերն անցնում են Արեգակնային համակարգի մոլորակների և փոքր մարմինների ուսումնասիրությունից մինչև տիեզերական հետաքրքրություն ներկայացնող հետազոտություններ (օրինակ՝ Տիեզերքի լայնածավալ կառուցվածքը և գալակտիկաների համակարգերը)։

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
  • Cosentino, R., et al.։ Harps-N։ the new planet hunter at TNG, Proceedings of the SPIE, Volume 8446, article id. 84461V, 20 pp. (2012)
  • Ghedina, A., et al.։ Celebrating 20 years of scientific and technical results with the INAF-TNG Telescope, Proceedings of the SPIE, Volume 10704, id. 107041A 14 pp. (2018)
  • Harutyunyan, A., et al.։ GIANO-B online data reduction software at the TNG, Proceedings of the SPIE, Volume 10706, id. 1070642 6 pp. (2018)
  • Poretti, E.։ The TNG and its instruments after 20 years of operations, in Protoplanetary disks seen through the eyes of new-generation high-resolution instruments. Proceedings of the conference held 25-28 June, 2018 in Rome, Italy. Online at jedi2018, id. 28

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 TNG Technical Specifications
  2. Telescopio Nazionale GALILEO
  3. 3,0 3,1 «Telescopio Nazionale Galileo». Instituto de Astrofísica de Canarias • IAC (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
  4. 4,0 4,1 «TNG :: Info». www.tng.iac.es. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 28-ին.