Վիքիպեդիա

Բրունեյի դոլար

Բրունեյի սուլթանության դրամական արժույթը

Բրունեյի դոլար (նշանը՝ B$, մալայերեն՝ ringgit Brunei, արժույթի կոդը՝ BND), Բրունեյի սուլթանության արժույթն է 1967 թվականից։ Այն սովորաբար կրճատվում է դոլարի $ նշանով կամ այլապես B$՝ այն տարբերելու համար դոլարով արտահայտված այլ արժույթներից։ Այն բաժանվում է 100 սենի (մալայերեն) կամ ցենտի (անգլերեն)։ Բրունեյի դոլարը թողարկվում է Բրունեյ Դարուսսալամի Կենտրոնական բանկի կողմից։

Բրունեյական դոլար
Բրունեյի սուլթանության դրամական արժույթը Խմբագրել Wikidata
տարադրամ, դոլար Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրԲրունեյ Դարուսսալամ Խմբագրել Wikidata
Տարադրամի պատկերանշանի նկարագրությունԴոլարի նշան Խմբագրել Wikidata
ԹողարկողԲրունեյ-Դարուսսալամի կենտրոնական բանկ Խմբագրել Wikidata
Սկսած1967 Խմբագրել Wikidata
Նյութպոլիմերներ Խմբագրել Wikidata
Փոխակերպում ստանդարտ միավորի1,893939393939394 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Գին1 Սինգապուրյան դոլար, 1,893939393939394 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata

1967 թվականին արժույթի փոխանակման համաձայնագրի համաձայն՝ Բրունեյի դոլարը փոխարինելի է Սինգապուրի դոլարի հետ։ Որպես այդպիսին, Բրունեյի դոլարը Սինգապուրում ընդունվում է որպես «սովորական արժույթ», նույն ձև Սինգապուրի դոլարն ընդունվում է Բրունեյում[1]։

Պատմություն

խմբագրել

Վաղ արժույթը Բրունեյում ներառում էր «Cowrie» կեղևները։ Բրունեյը հայտնի է նաև իր բրոնզե թեյնիկներով, որոնք օգտագործվում էին որպես արժույթ հյուսիսային Բորնեոյի ափերի երկայնքով բարտերային առևտրում։ Իսպանական ամերիկյան արծաթե դոլարը, որը բերվել է Մանիլայի գալեոնների կողմից, լայնորեն օգտագործվել է Բրունեյի միջազգային առևտրում 16-19-րդ դարերում։ 19-րդ դարի նեղուցների դոլարը հիմնված էր նույն մետաղադրամի վրա։

Բրունեյը թողարկել է «պիտիս» անվանական թիթեղյա մետաղադրամներ 1868 թվականին։ Դրանց հաջորդեց մեկ ցենտանոց մետաղադրամը 1888 թվականին։ Այս ցենտը նեղուցի դոլարի հարյուրերորդ մասն էր։

Նախքան Բրունեյում մետաղադրամների ներմուծումը, «Cowrie»-ի պատյանները օգտագործվում էին որպես փոխանակման արժույթ մանր իրեր գնելու համար[2]։

Բրունեյում օգտագործված առաջին մետաղադրամները չինական մետաղադրամներն էին[3], որոնք առաջին տեսակի մետաղադրամներն էին, որոնք կոչվում էին պիտիս Բրունեյում։ Դրա օգտագործումը, հավանաբար, սկսվել է 9-րդ և 12-րդ դարերի միջև Բրունեյի հետ չինական շփման հետ։

Երբ Անտոնիո Պիգաֆետան, ով Ֆերդինանդ Մագելանի մատենագիրն էր, այցելեց Բրունեյ 1521 թվականին, նա գրեց, որ Չինաստանի մեծ թագավորը փողն անվանում է պիցիլա», որը հղում է պիտիսին։

16-րդ դարում Բրունեյը սկսեց թողարկել սեփական արժույթը։ Այս մետաղադրամները հայտնի էին որպես պիտիս, ընդ որում չինական «պիտիսը» կոչվում էր նշան՝ դրանք Բրունեյան մետաղադրամներից տարբերելու համար։ Չինական մետաղադրամները շարունակեցին շրջանառվել Բրունեյում մինչև 19-րդ դարի երկրորդ կեսը։

Բացի պիտից, շրջանառվում էր արծաթե իսպանական դոլար՝ 4000 պիտից = 1 դոլար փոխարժեքով։ Որպես փող օգտագործվել են նաև երկաթե ձուլակտորներ՝ 1 դոլար արժողությամբ 100 հարթ, դյույմ քառակուսի կտորներով։ Որպես արժույթ օգտագործվել են նաև 6 դյույմ (150 մմ) մինչև մեկ ոտնաչափ երկարությամբ մանրանկարչական թնդանոթներ։

1906 թվականին սուլթան Հաշիմը համաձայնեց Բրունեյում ունենալ բրիտանացի ռեզիդենտ։ Նա նաև համաձայնել է, որ նեղուցների դոլարը, որն օգտագործում են բրիտանացիները «Straits Settlement»-ում (Մալայա), Սինգապուրում, Հյուսիսային Բորնեոյում (Սաբահ) և Սարավակում, պետք է օգտագործվի Բրունեյում։ Չնայած նեղուցների դոլարի ներդրմանը, նախկին տեղական փողերը նախկինում դեռ օգտագործվում էին յուրօրինակ փոխարժեքներով։ Բոլոր նախորդ պիտիս մետաղադրամները կոչվում էին պակու (անգլերեն՝ կտոր), որտեղ 8 փաքուն հավասար էր 1 ցենտի կամ կայուի (սակայու)։ Սակայն պաշտոնապես 4000 պիտիսը հավասար էր մեկ դոլարի։

Բրունեյի առաջին մետաղադրամները հատվել են անագ-կապարի համաձուլվածքով։ Դրանք հետագայում բաժանվում են մոտ երեք խմբերի։ Ամենավաղ տեսակները կրում էին անանուն, ծաղկավոր ձևավորում։ Դրանց հաջորդեցին անանուն սուլթանների թղթադրամները։ Վերջապես թողարկվեցին հայտնի սուլթանների անուններով մետաղադրամներ։ Այս մետաղադրամները հատվել են մոտավորապես 16-րդ դարից մինչև մոտ 19-րդ դարը։

Անանուն սուլթանների մետաղադրամներն ունեն մետաղադրամների վրա հատված սուլթանի պատվավոր կոչումը։ Վերնագրերից մի քանիսը ներառում են Մալիքուլ-Ադիլ (Արդար սուլթան), և Մալիքուլ-Թահիր (Հաղթական սուլթան)։ Վերնագիրը ընդհանուր է, թեև ենթադրվում է, որ մետաղադրամները պատկանել են սուլթան Մուհամմադ Հասանին, ով կառավարել է 1605 թվականից մինչև 1620 թվականները։

Առաջին պիտիսը, որը թողարկվել է Բրունեյում՝ հստակ ամսաթվով, թողարկվել է սուլթան Աբդուլ Մոմինի կողմից, որը կառավարել է 1853-1885 թվականներին։ Այս մետաղադրամի հիմնական մետաղը կապարն է՝ որոշակի անագ պարունակությամբ։ Մետաղադրամի ճակատային մասում պատկերված են թագավորական հովանոցները և Բրունեյի պետական ​​այլ տարբերանշանները։ Մետաղադրամի վրա կա նաև մակագրություն, որը թարգմանվում է որպես «Բրունեյի պետական ​​ֆինանսական վարչության հրամանով, մարգարեի 1285 թվականին»։ Մարգարեի տարին 1285, կամ 1285 հիջրա (Հիջրա 1285) թվականն է ըստ իսլամական օրացույցի և համապատասխանում է մ.թ. 1868 թվականին։ Մետաղադրամները երկու անվանական արժեքի էին` 1⁄2 և 1 պիտիս։

Վերջին սուլթանը, որը թողարկեց իր սեփական մետաղադրամը, Սուլթան Հաշիմն էր, ով թողարկեց «աստղային մետաղադրամը» 1886 թվականին (տպագրված որպես AH 1304 մետաղադրամի վրա), որը հատվել էր Բիրմինգհեմում՝ Անգլիայում։ Այս մետաղադրամները բրոնզե էին և դիմերեսին ունեն աստղ, շրջանակի մեջ, դրսում արաբերեն մակագրությամբ։ Դարձերեսը շրջանագծի ներսում ունի «1»՝ «ԲՐՈՒՆԵՅԻ ՍՈՒԼԹԱՆՈՒԹՅՈՒՆ 1304»։

Որպես բրիտանական պրոտեկտորատ 20-րդ դարի սկզբին, Բրունեյը օգտագործում էր նեղուցների դոլարը 1906 թվականից, մալայական դոլարը 1939 թվականից և մալայական և բրիտանական բորնեոյի դոլարները 1953-ից մինչև 1967 թվականները, երբ սկսեց թողարկել սեփական արժույթը։

Բրունեյի դոլարը փոխարինեց մալայական դոլարին և բրիտանական բորնեոյի դոլարին 1967 թվականին Մալայզիայի ձևավորումից և Սինգապուրի անկախությունից հետո։ Մինչև 1973 թվականի հունիսի 23-ը մալայզիական ռինգգիտը փոխանակվում էր Սինգապուրի դոլարի և Բրունեյի դոլարի հետ համարժեք դրամով։ Սինգապուրի արժութային իշխանությունը և Բրունեյի արժույթի խորհուրդը (այժմ՝ «Authoriti Monetari Brunei Darussalam» (Բրունեյ Դարուսսալամի արժութային մարմին)) շարունակում են պահպանել իրենց երկու արժույթների փոխանակելիությունը։ Դոլարը Սինգապուրում ընդունվում է որպես «սովորական տենդեր» արժույթի փոխանակման համաձայնագրի համաձայն, թեև այնտեղ օրինական վճարում չէ։

Բրունեյում օգտագործվող մետաղադրամների պատմություն

խմբագրել

Մետաղադրամները Բրունեյում օգտագործվել են 10-րդ դարից։ Նեղուցների դոլարը նույնպես օգտագործվում էր Բրունեյում 1906 թվականից։ Չինաստանի և Բրունեյի միջև սերտ կապերի պատճառով Բրունեյում օգտագործված մետաղադրամների առաջին տեսակը չինական մետաղադրամներն էին։ Սա սկզբում կոչվում էր «Պիտիս»։ Նրանք հետագայում հայտնի էին որպես «Կուե», երբ ներկայացվեց տեղական «Պիտիսը».[4][5]: Տեղական «Պիտիս» մետաղադրամների վրա դրոշմված էր «Բրունեյի սուլթանություն» մետաղադրամի դիմաց, իսկ թագավորական հովանոցը դրոշմված էր հետևի մասում։ Դրանք թողարկվել են 16-19-րդ դարերում։ Նախկին իսլամական մետաղադրամները կոչվում էին նաև «Պիտիս»։ Մեկ այլ տեսակի մետաղադրամ, որն օգտագործվում էր Բրունեյում, «Duit besi» էր (որը մոտավորապես թարգմանվում է որպես «երկաթե փող»)։ Երկաթը համարվում էր արժեքավոր այն օրերին, երբ այն օգտագործվում էր որպես փող։ 100 մեկ քառակուսի դյույմ կտորները գնահատվել են 1 դոլար։

Վերջին մետաղադրամը, որը թողարկվել է մինչև «Straits Settlements» արժույթի ներմուծումը, «Duit Bintang»-ն էր, որը այլ կերպ հայտնի է որպես «Star coin» կամ «Star Cent»: Այն կոչվում է «Աստղ» մետաղադրամ՝ մետաղադրամի դիմերեսին դրոշմված աստղի պատճառով։ Այն հատվել է Անգլիայի Բիրմինգհեմ քաղաքում 1887 թվականին։ Այն պատրաստված էր պղնձից։

«Straits Settlements» արժույթի ներդրմամբ նախկինում օգտագործված մետաղադրամները հանվեցին շրջանառությունից։ Դրանք, սակայն, դեռ օգտագործվում էին որոշակի փոխարժեքներով[6]։

Մինչև 1984 թվականը մետաղադրամները պատրաստվել էին Միացյալ Թագավորության թագավորական դրամահատարանի կողմից։

1984 թվականին Բրունեյի արժութային խորհուրդը Սինգապուրի դրամահատարանից պատվիրեց չորս միլիոն շրջանառության մետաղադրամ։ Շրջանառության մեջ գտնվող մետաղադրամները բաղկացած էին մեկ ցենտանոց բրոնզից և հինգ, տասը, քսան և հիսուն ցենտանոց մետաղադրամներից՝ պղնձի նիկելից։ 50 ցենտն ունի անվտանգության լրացուցիչ հատկանիշ՝ եղեգնաձև եզրով, որի կետերը տողերի միջև կանոնավոր ընդմիջումով են, մինչդեռ այլ երկրների շրջանառության մետաղադրամները սրածայր են։

Բրունեյում օգտագործված թղթադրամների պատմություն

խմբագրել

Նեղուցների դոլարը ներմուծվել է Բրունեյում 1906 թվականին։ Հետագայում այն փոխարինվեց մալայական դոլարով, որը ներմուծվեց բրիտանական գաղութներ և Բրունեյ 1939 թվականին։ Այն փոխարինեց նեղուցների դոլարին 1:1 փոխարժեքով։ Մալայան դոլարը թողարկվել է Մալայայի արժույթի հանձնակատարների խորհրդի կողմից։ Խորհուրդը դադարեցրեց մալայական դոլարի թողարկումը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ճապոնական ներխուժման ժամանակ։ Մալայան դոլարի դիմերեսին պատկերված էր Գեորգ VI թագավորի դիմանկարը։

 
1 դոլարի թղթադրամ 1935 թվական

1952 թվականին խորհուրդը վերանվանվեց Արժույթի, Մալայայի և Բրիտանական Բորնեոյի հանձնակատարների խորհուրդ։ Այնուհետև խորհուրդը սկսեց թղթադրամներ թողարկել Մալայա, Սինգապուր, Սարավակ, Բրիտանական Հյուսիսային Բորնեո և Բրունեյ 1953 թվականին։ Սա հայտնի էր որպես Մալայա և բրիտանական Բորնեո դոլար։ 1967 թվականին Մալայա և բրիտանական Բորնեո դոլարը փոխարինվեց երեք նոր արժույթներով՝ մալայզիական դոլար, սինգապուրյան դոլար և բրունեյան դոլար, բոլորն էլ հավասար էին[7]։ Փոխարինելիության համաձայնագիրը, որին հավատարիմ էին երեք երկրները՝ որպես արժութային միության սկզբնական անդամներ, նշանակում էր, որ Բրունեյի դոլարը փոխանակելի էր Սինգապուրի և Մալայզիական դոլարի հետ հավասար։ Սա ավարտվեց 1973 թվականի մայիսի 8-ին, երբ Մալայզիայի կառավարությունը դուրս եկավ համաձայնագրից[8]։

Սինգապուրյան դոլարը այսօր էլ փոխարինելի է Բրունեյի դոլարի հետ[9]։

Մետաղադրամներ

խմբագրել

1967 թվականին ներմուծվեցին մետաղադրամներ 1, 5, 10, 20 և 50 ցենտ անվանական արժեքներով։ Բացի 1 ցենտ բրոնզից, մետաղադրամները հատվել են պղնձաձույլ նիկելով։

1986 թվականին պղնձապատ պողպատը փոխարինեց բրոնզին[10]։ Ավելի ուշ՝ 2008 թվականին, 1 ցենտանոց մետաղադրամները կոմպոզիցիաները փոխեցին արույրի։

Առաջին շարք

խմբագրել

Որոշում է կայացվել ընդունել բնիկ բրունեյան արժույթ, որը կոչվում է Բրունեյան դոլար (կամ մալայերեն՝ ռինգիտ Բրունեի), որը բաժանված է 100 ցենտի (կամ մալայերեն՝ sen): Դիմերեսին պատկերված է այն ժամանակվա սուլթանի՝ Օմար Ալի Սեյֆուդդին III-ի (կառավարել է 1950–1967 թվականներին) դիմանկարը։ Այս մետաղադրամների դարձերեսը և բոլոր հաջորդ շարքերը նախագծվել են Քրիստոֆեր Այրոնսայդի կողմից։ Թողարկված մետաղադրամներն էին 1, 5, 10, 20 և 50 սեն[11]։

Առաջին շարք (1967) [1]
Արժեք Տեխնիկական պարամետրեր Նկարագրություն
Տրամագիծը Քաշը Կազմը Եզր Դիմերես Դարձերես
1 ցենտ 17,70 մմ 1,24 գ Պղինձ-պատված ցինկ Պարզ Սուլթան և Յանգ դի-Պերտուան Բրունեյ Օմար Ալի Սայֆուդդիեն III Տարի, տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է ծաղիկ կամ ծաղիկների խումբ
5 ցենտ 16.26 մմ 1,56 գ Ալյումին-բրոնզ Եղեգնաձև Բրունեյի սուլթանների ցուցակ, Սուլթան և Յանգ դի-Պերտուան Բրունեյ Օմար Ալի Սայֆուդդիեն III Տարի, Ծառաձև տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է թռչուն
10 ցենտ 19.40 մմ 2,6 գ Պղինձ-նկել Եղեգնաձև Սուլթան և Յանգ Դի-Պերտուան Բրունեյի Օմար Ալի Սայֆուդդիեն III Տարի, ճանկերի ձևավորված տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է կենդանու
20 ցենտ 23.50 մմ 4,5 գ Տարի, ուղղահայաց երկարավուն նախշ, որը հիմնված է տեղական դիզայնի վրա և ասվում է, որ ներկայացնում է ծառ
50 ցենտ 27.70 մմ 7,29 գ Տարի, Զինանշան

Երկրորդ շարք

խմբագրել

Սուլթան Հասանալ Բոլկիան գահ բարձրացավ հոր գահից հրաժարվելուց հետո 1967 թվականի վերջին։ Սուլթանի տիտղոսը տրվում է որպես «ՍՈՒԼԹԱՆ ՀԱՍԱՆԱԼ ԲՈԼԿԻԱ I»: Նույն անվանական արժեքները, ինչ 1967 թվականի մետաղադրամները, պահպանվել են և մինչ օրս հատվում են։ Այս ժամանակահատվածում հատվել են 1 դոլարից մինչև 1000 դոլար արժողությամբ հուշադրամներ[12]։

Երկրորդ շարք (1968-1977) [2]
Արժեք Տեխնիկական պարամետրեր Նկարագրություն
Տրամագիծը Քաշը Կազմը Եզր Դիմերես Դարձերես
1 ցենտ 17,70 մմ 1,24 գ Պղինձապատված ցինկ Պարզ Բրունեյի Սուլթան և Յանգ դի-Պերտուան Բրունեյ Հասանալ Բոլկիահ Տարի, տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է ծաղիկ կամ ծաղիկների խումբ
5 ցենտ 16.26 մմ 1,56 գ Ալյումինե բրոնզ Եղեգնաձև Բրունեյի Սուլթան և Յանգ դի-Պերտուան Բրունեյ Հասանալ Բոլկիահ Տարի, Ծառաձև տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է թռչուն
10 ցենտ 19.40 մմ 2,6 գ պղինձ-նիկել Եղեգնաձև Բրունեյի Սուլթան և Յանգ դի-Պերտուան Բրունեյ Հասանալ Բոլկիահ Տարի, ճանկերի ձևավորված տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է կենդանու
20 ցենտ 23.50 մմ 4,5 գ Տարի, ուղղահայաց երկարավուն նախշ, որը հիմնված է տեղական դիզայնի վրա և ասվում է, որ ներկայացնում է ծառ
50 ցենտ 27.70 մմ 7,29 գ Տարի, Զինանշան

Երրորդ շարք

խմբագրել

Սուլթանի տիտղոսը փոխվել է «ՍՈՒԼԹԱՆ ՀԱՍԱՆԱԼ ԲՈԼԿԻԱ»։ 1977 թվականին մետաղադրամներ են հատվել սուլթանի տիտղոսում ես և առանց ես։ Բրունեյը դարձավ Ազգերի Համագործակցության լիովին անկախ անդամ 1984 թվականի հունվարի 1-ին[13]։

Երրորդ շարք (1977-1992)[3]
Արժեք Տեխնիկական պարամետրեր Նկարագրություն
Տրամագիծը Քաշը Կազմը Եզր Դիմերես Հակադարձ
1 ցենտ 17,70 մմ 1,24 գ Պղինձապատված ցինկ Պարզ Բրունեյի Սուլթան և Յանգ դի-Պերտուան Բրունեյ Հասանալ Բոլկիահ Տարի, տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է ծաղիկ կամ ծաղիկների խումբ
5 ցենտ 16.26 մմ 1,56 գ Ալյումինե բրոնզ Եղեգնաձև Յանգ դի-Պերտուան Բրունեյ Հասանալ Բոլկիահ Տարի, Ծառաձև տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է թռչուն
10 ցենտ 19.40 մմ 2,6 գ Պղինձ-նիկել Եղեգնաձև Բրունեյի Սուլթան և Յանգ դի-Պերտուան Բրունեյ Հասանալ Բոլկիահ Տարի, ճանկերի ձևավորված տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է կենդանու
20 ցենտ 23.50 մմ 4,5 գ Տարի, ուղղահայաց երկարավուն նախշ, որը հիմնված է տեղական դիզայնի վրա և ասվում է, որ ներկայացնում է ծառ
50 ցենտ 27.70 մմ 7,29 գ Տարի, Զինանշան

Չորրորդ շարք

խմբագրել

Ընդունվել է բոլորովին նոր դիմանկար, որտեղ դիմերեսին պատկերված է սուլթանը։ Սուլթանի տիտղոսն այժմ տրվում է որպես «ՍՈՒԼԹԱՆ ՀԱՋԻ ՀԱՍԱՆԱԼ ԲՈԼԿԻԱ»[13]։

Չորորդ շարք (1993-)[4]
Պատկեր Արժեք Տեխնիկական պարամետրեր Նկարագրություն
Դիմերես Դարձերես Տրամագիծը Քաշը Կազմը Եզր Դիմերես Դարձերես
1 ցենտ 17.70 մմ 1.24 գ Պղնձապատ ցինկ Պարզ Բրունեյի սուլթան և Յանգ Դի-Պերտուան Հասանալ Բոլկիահ Տարի, տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է ծաղիկ կամ ծաղիկների խումբ
5 ցենտ 16.26 մմ 1.56 գ Պղինձ-նիկել Եղեգնաձև Բրունեյի սուլթան և Յանգ Դի-Պերտուան Հասանալ Բոլկիահ Տարի, Ծառաձև տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է թռչուն
10 ցենտ 19.40 մմ 2.6 գ Տարի, ճանկերի ձևավորված տեղական ձևավորում և ասվում է, որ ներկայացնում է կենդանու
20 ցենտ 23.50 մմ 4.5 գ Տարի, ուղղահայաց երկարավուն նախշ, որը հիմնված է տեղական դիզայնի վրա և ասվում է, որ ներկայացնում է ծառ
50 ցենտ 27.70 մմ 7.29 գ Տարի, Զինանշան

Թղթադրամներ

խմբագրել

1967 թվականի հունիսի 12-ին[14] կառավարությունը (Կերաջաան Բրունեյ) ներմուծեց 1, 5, 10, 50 և 100 դոլար արժողությամբ թղթադրամներ։ 1979 թվականին հաջորդեցին 500 և 1000 դոլարի թղթադրամները։ 1989 թվականին թղթադրամի վերնագիրը փոխվեց Նեգարա Բրունեյ Դարուսսալամ՝ երկրի պաշտոնական անվանումը և մալայերեն տերմինը՝ «Բրունեի պետություն, խաղաղության բնակավայր»։ Նույն տարի ներմուծվել են 10000 դոլարանոց թղթադրամներ։ Բոլոր նշումները կրում են մալայերեն (ինչպես ռումի, այնպես էլ ջավի) և անգլերեն անվանումը։ Անգլերեն անվանական անվանումը երևում էր նախորդ շարքի մալայերեն անվանման ներքևի երեսին, բայց այժմ երևում է հակառակ կողմում «Jawi»-ի հետ միասին։

Հրապարակվել է թղթադրամներ հինգ շարք։ 1, 5 և 10 դոլար թղթադրամների գույները թղթադրամների բոլոր շարքերի համար նույնն են եղել [5]։

1967 թվականի շարք

խմբագրել

Առաջին շարք (1967) – արժույթ Սուլթան Օմար Ալի Սեյֆուդդին III՝ Բրունեյի 28-րդ տիրակալի դիմանկարով։

  • $1 – կապույտ
  • $5 – կանաչ
  • $10 – կարմիր
  • $50 – շագանակագույն
  • $100 – մանուշակագույն

1972 թվականի շարք

խմբագրել

Երկրորդ շարք․ այս շարքը նույնն էր, ինչ առաջին շարքը, բացառությամբ, որ սուլթան Օմար Ալի Սեյֆուդդինի դիմանկարը փոխարինվեց Բրունեյի 29-րդ և ներկայիս կառավարչի Սուլթան Հասանալ Բոլկիահ դիմանկարով։ Բոլոր հաջորդ արժույթներն ունեն Հասանալ Բոլկիահի դիմանկարը։ Բացի այդ, 1979 թվականին թողարկվել են երկու նոր ավելի բարձր անվանական արժեքներ։

  • 1 ~ 100 դոլար, ինչպես 1967 թվականի շարքը
  • $500 – վարդագույն
  • 1000 դոլար – դեղին

1989 թվականի շարք

խմբագրել

Երրորդ շարք – Անկախությունից հետո շարք. Այս շարքը աստիճանաբար փոխարինվում էր չորրորդ շարքով։

  • $1 – կապույտ
  • $5 – կանաչ
  • $10 - կարմիր
  • $50 - շագանակագույն, կանաչ, նարնջագույն
  • 100 դոլար – մանուշակագույն
  • $500 – նարնջագույն
  • $1000 – կարմիր-մանուշակագույն, մանուշակագույն, ձիթապտուղ
  • $10,000 – կանաչ, նարնջագույն

1996–2000 պոլիմերային և թղթային շարք

խմբագրել

Չորրորդ շարք (1996–2000) բոլոր թղթադրամները, բացառությամբ պոլիմերային համարների, այլևս չեն տպագրվում։

1996 Պոլիմերային և թղթային գրառումներ
Պատկեր Արժեք Չափերը Հիմնական գույնը Նկարագրություն Թողարկման ամսաթիվը Կասեցված է Հեռացման ամսաթիվ Նյութ
Դիմերես Դարձերես Դիմերես Դարձերես Պատուհան / Ջրանիշ
$1 141 x 69 մմ Կապույտ Սուլթան Հասանալ Բոլկիահ Անձրևային անտառների ջրվեժ Զենքի Բրունեյ
(Թափանցիկ պատուհան)		 1996 2011 Ընթացիկ Պոլիմեր
$5 Կանաչ Անտառային հատակ
$10 Կարմիր Անձրևային անտառների հովանոց
$50 158 x 75 մմ Շագանակագույն, Կանաչ և Կապույտ Նավթահարթակ Սուլթան Հասանալ Բոլկիահ
(Ջրանիշ)		 1996 2006 Թուղթ
[6] $100 Բրաուն, Նարնջագույն Բրունեյի միջազգային օդանավակայան
[7] [8] $500 175 x 81 մմ Նարնջագույն Թագավորական Ռեգալիայի շենք 2000 թվական

2004–2007 թվականներ (պոլիմերային) շարք

խմբագրել

Պոլիմերային թղթադրամները ներդրվել են 2004 թվականին թղթադրամների կեղծման մեծ դեպքերի պատճառով։ Դրանք բոլորը պոլիմերային են։ Այս շարքի 100 դոլարանոց թղթադրամը 2005 թվականի մայիսին Ավստրալիայում կայացած 22-րդ «National Print Award» մրցանակաբաշխության ժամանակ արժանացել է ոսկե մեդալի իր անվտանգության հատկանիշների համար[15]։

2004–2007 Պոլիմերային թղթադրամներ
Արժեք Չափերը Հիմնական գույնը Նկարագրություն Ամսաթիվը
Դիմերես Դարձերես Թափանցիկ պատուհան Տպագրություն Թողարկում Կասեցում Դուրսբերում
$50 158 x 75 մմ Բաց կապույտ և բրոնզե Սուլթան Հասանալ Բոլկիահ Անձրևոտ անտառների թփեր Բրունեյի տարբեր բուսական աշխարհ 15 հուլիսի 2004
Հասանալ Բոլկիահի ծննդյան 58-ամյակը 		Ընթացիկ Ընթացիկ
$100 Շագանակագույն և նարնջագույն Չերմին կղզի
$500 175 x 81 մմ Վարդագույն Սուլթան Օմար Ալի Սեյֆուդդիեն III (1914–1986) Սուլթան Օմար Ալի Սեյֆուդդիեն մզկիթ և սուլթան Հաջի Հասանալ Բոլկիահ հիմնադրամի շենք (Յայասան) 2006 թվական 28 դեկտեմբերի 2006 թվական
$1000 182 x 84 մմ Մոխրագույն և շագանակագույն Սուլթան Հասանալ Բոլկիահ Ֆինանսների նախարարության շենք Բանդար Սերի Բեգավանում 21 հունիսի 2007 թվական
$10,000 180 x 90 մմ Ոսկի և կանաչ Օրենսդիր խորհրդի (Խորհրդարանի) շենքը Բանդար Սերի Բեգավանում 28 դեկտեմբերի 2006 թվական 6 նոյեմբերի 2020 թվական Աստիճանաբար դուրս գալ շրջանառությունից

Սինգապուրյան դոլար S$10000 և B$10000 թղթադրամներն աշխարհի ամենաթանկարժեք թղթադրամներն են (2024 թվականի մայիսի դրությամբ՝ 7375 ԱՄՆ դոլար արժողությամբ), որոնք պաշտոնապես շրջանառության մեջ են[16][17]։ Դրանք ութ անգամ ավելի արժեն, քան հաջորդ ամենաթանկը՝ 1000 Շվեյցարական ֆրանկ թղթադրամը (1100 ԱՄՆ դոլար)։ 2020 թվականի նոյեմբերի 6-ից «AMBD»-ն հայտարարել է, որ դադարեցնում է 10,000 B$-ի թղթադրամների տպագրությունը՝ փողերի լվացման ռիսկը նվազեցնելու համար։ Բրունեյը դադարեցրել է նաև 10000 B$-ի թողարկումը և այն ակտիվ շրջանառությունից հանելու գործընթացում է[18][19]։

2011 պոլիմերային շարք

խմբագրել
2004–2007 Պոլիմերային թղթադրամներ
Արժեք Չափերը Հիմնական գույնը Նկարագրություն Ամսաթիվը
Դիմերես Դարձերես Թափանցիկ պատուհան Տպագրություն Թողարկում
$1 Կապույտ Սուլթան Հասանալ Բոլկիահ Սուլթան Օմար Ալի Սեյֆուդդիեն մզկիթը և հանդիսավոր նավը 2011 թվական
$5 կանաչ և դեղին
$10 կարմիր, դեղին և շագանակագույն
  • $1 – Կապույտ (2011)[20]
  • $5 – կանաչ և դեղին (2011)[21]
  • $10 – կարմիր, դեղին և շագանակագույն (2011)[22]։

Սուլթան Հասանալ Բոլկիահի ծննդյան 65-ամյակի հիշատակին[23]։ Թղթադրամների թողարկումից անմիջապես հետո նոր պոլիմերային թղթադրամների առջևի վերին ձախ անկյունում Բրայլյան կետերը չեն բարձրացվում։ Բրայլի կետերը չեն կարող զգալ շոշափելիորեն, և դրանք ճշգրիտ չեն ներկայացվում որպես անվանական արժեքներին համապատասխանող Բրայլի թվեր։ Մասնավորապես, կետերի հեռավորությունը սխալ է, և նրանց բացակայում է հիմնական նիշը, որը ցույց է տալիս, որ թվերը հետևում են[24][25]։

Հիշատակի թղթադրամներ

խմբագրել
  • $25 – մանուշակագույն և բեժ (1992)։ Սա թողարկվել է սուլթան Հասանալ Բոլկիահի գահ բարձրանալու արծաթե հոբելյանի (25-ամյակի) ժամանակ։ Դիզայնը 1989 թվականի արժույթի շարքն է։
  • $20 – դեղին (պոլիմեր, 2007)։ 2007 թվականի հունիսի 27-ին Սինգապուրը և Բրունեյը տոնեցին արժույթի փոխանակման համաձայնագրի 40-ամյակը (1967 թվականի հունիսի 12-ից)՝ համատեղ թողարկելով 20 դոլար արժույթի թղթադրամներ[26]։ Երկու իշխանությունները թողարկում են նոր 20 դոլարանոց թղթադրամների տարբեր տարբերակներ։ Երկուսն էլ դեղին են, 149 × 72 մմ չափսերով և պատրաստված պոլիմերից։ Հակադարձները գրեթե նույնական են, բացառությամբ, որ Բրունեյան տարբերակն ունի իր պետական անվանումը «Jawi script», մինչդեռ Սինգապուրյան տարբերակն ունի Բրունեյի պետական անվանումը լատինատառ[27]։ Սինգապուրյան տարբերակի դիմերեսը նման է ներկայիս Դիմանկարային շարքին, մինչդեռ Բրունեյան տարբերակի դիմերեսը նման է 2004 թվականի շարքի $50 և $100 դոլարին։

Գոյություն ունի սահմանափակ թողարկման հավաքածու, որը բաղկացած է երկու տարբերակներից՝ թղթապանակում՝ համապատասխան սերիական համարով։ Գրառումների դիմերեսին տպագրված է «40-ամյակի արժույթի փոխանակման համաձայնագիր»։ Բացի այդ, սինգապուրյան տարբերակում հիշատակի տեքստի վերևում նշված են երկու երկրների պետական զինանշանները։ Հասանելի է միայն 12,000 հավաքածու, 10,000-ը Սինգապուրի դրամավարկային մարմնից և 2,000-ը՝ Բրունեյի արժույթի և դրամական խորհրդի կողմից[27]։ Շրջանառության տարբերակը հասանելի է 2007 թվականի հուլիսի 16-ից[28]։

  • $50 - դեղին (պոլիմեր, 2017)։ 2017 թվականին և՛ Բրունեյը, և՛ Սինգապուրը թողարկել են 50 դոլար արժողությամբ պոլիմերային թղթադրամներ՝ ի հիշատակ արժույթի փոխանակման պայմանագրի 50-ամյակի[29]։
  • $50 - դեղին (պոլիմեր, 2017)։ 2017 թվականին Բրունեյ Դարուսսալամը թողարկեց 50 դոլարանոց պոլիմերային թղթադրամ՝ 50 ցենտ արժողությամբ մետաղադրամի հետ միասին՝ ի հիշատակ սուլթան Հասան ալ-Բոլկիայի գահ բարձրանալու 50-ամյակի։ Ճակատային մասում պատկերված է միապետի թագադրումը սուլթան Հասանալ Բոլկիահի դիմանկարի կողքին։ Գրառման ուշագրավ անվտանգության առանձնահատկություններից մեկը օպտիկական փոփոխական թանաքի օգտագործումն է, որը կոչվում է «spark live»[30]


BND ներկա փոխարժեքները
Google Finance կայքից՝: AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD IDR MYR
XE.com կայքից՝ AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD IDR MYR
OANDA.com կայքից՝ AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD IDR MYR


Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Monetary Authority of Singapore. «The Currency Interchangeability Agreement». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. {{cite web}}: Text "author-linkMonetary Authority of Singapore" ignored (օգնություն)
  2. ↑ Image of Kue coins
  3. ↑ «Brunei History seen through its coinage». Brunei Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 25-ին.
  4. ↑ «Brunei's currency notes before 1967». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  5. ↑ «Brunei using S'pore-made coins for the first time». Singapore Monitor. 1984 թ․ օգոստոսի 29. էջ 2. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 25-ին.
  6. ↑ Basic Commerce for Brunei Darussalam. էջ 22.
  7. ↑ «The Currency History of Singapore». Monetary Authority of Singapore. 2007 թ․ ապրիլի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 3-ին. «Official Currencies of The Straits Settlements (1826-1939); Currencies of the Board of Commissioners of Currency, Malaya (1939-1951); Currencies of the Board of Commissioners of Currency, Malaya and British Borneo (1952-1957); Currencies of the Independent Malaya (1957-1963); On 12 June 1967, the currency union which had been operating for 29 years came to an end, and the three participating countries, Malaysia, Singapore and Brunei each issued its own currency. The currencies of the 3 countries were interchangeable at par value under the Interchangeability Agreement until 8 May 1973 when the Malaysian government decided to terminate it. Brunei and Singapore however continue with the Agreement until the present day.»
  8. ↑ Basic Commerce for Brunei Darussalam. էջ 23.
  9. ↑ Ministry of Finance Արխիվացված 15 Մարտ 2008 Wayback Machine
  10. ↑ Brunei Currency and Monetary Board (2008 թ․ ապրիլի 25). https://web.archive.org/web/20080315044719/http://www.finance.gov.bn/tt/EDITKKW/bcb/coins_cir_2nd.htm. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Text "author-link Brunei Currency and Monetary Board" ignored (օգնություն); Text "title Brunei Currency Board - Coins Specifications" ignored (օգնություն)
  11. ↑ Brunei Currency and Monetary Board (2008 թ․ ապրիլի 25). «Brunei Currency Board - Coins Specifications». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. {{cite web}}: Text "author-linkBrunei Currency and Monetary Board" ignored (օգնություն)
  12. ↑ 13,0 13,1 Brunei Currency and Monetary Board (2008 թ․ ապրիլի 25). «Brunei Currency Board - Coins Specifications». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. {{cite web}}: Text "author-link Brunei Currency and Monetary Board" ignored (օգնություն)
  13. ↑ Linzmayer, Owen (2011). «Brunei». The Banknote Book. San Francisco, CA: www.BanknoteNews.com. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  14. ↑ The Brunei Times (2006 թ․ դեկտեմբերի 28). «Brunei issues new $10,000 bank note». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 28-ին. {{cite web}}: Text "author-link The Brunei Times" ignored (օգնություն)
  15. ↑ «PARITY DEMOCRACY and MONEY: Annual Meetings Paper 11». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  16. ↑ Detrixhe, John (2018 թ․ հունիսի 1). «The most valuable banknote in circulation is worth about as much as a bitcoin». Quartz (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 17-ին.
  17. ↑ «Brunei to cease issuing and circulation of biggest currency notes». The Edge Markets. 2020 թ․ նոյեմբերի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  18. ↑ «Brunei to cease issuing, circulation of biggest currency notes – Xinhua». Xinhua News Agency. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 17-ին.
  19. ↑ A poster released by the Autoriti Monetari Brunei Darussalam (Monetary Authority of Brunei Darussalam) that explains the security features on the 1 ringgit/dollar polymer banknote Արխիվացված 20 Մայիս 2013 Wayback Machine
  20. ↑ A poster released by the Autoriti Monetari Brunei Darussalam (Monetary Authority of Brunei Darussalam) that explains the security features on the 5 ringgit/dollar polymer banknote Արխիվացված 21 Մայիս 2013 Wayback Machine
  21. ↑ A poster released by the Autoriti Monetari Brunei Darussalam (Monetary Authority of Brunei Darussalam) that explains the security features on the 10 ringgit/dollar polymer banknote Արխիվացված 21 Մայիս 2013 Wayback Machine
  22. ↑ Brunei new 1-, 5-, and 10-dollar notes confirmed Արխիվացված 17 Սեպտեմբեր 2011 Wayback Machine, BanknoteNews.com. Retrieved 27 July 2011.
  23. ↑ Brunei's new notes contain Braille blunder Արխիվացված 17 Սեպտեմբեր 2011 Wayback Machine, BanknoteNews.com. Retrieved 19 August 2011.
  24. ↑ «Accuracy of Braille in banknotes questioned». Brunei Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 14-ին.
  25. ↑ Monetary Authority of Singapore (2007 թ․ հունիսի 27). «Commemorating the 40th Anniversary the Currency Interchangeability Agreement». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 30-ին. {{cite web}}: Text "author-linkMonetary Authority of Singapore" ignored (օգնություն)
  26. ↑ 27,0 27,1 Monetary Authority of Singapore (2007 թ․ հունիսի 27). «Annex 1, Commemorating the 40th Anniversary the Currency Interchangeability Agreement» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 30-ին. {{cite web}}: Text "author-linkMonetary Authority of Singapore" ignored (օգնություն)
  27. ↑ Monetary Authority of Singapore (2007 թ․ հունիսի 27). «$20 Polymer Note to Commemorate 40 Years of the Currency Interchangeability Agreement». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 30-ին. {{cite web}}: Text "author-link Monetary Authority of Singapore" ignored (օգնություն)
  28. ↑ Currency Interchangeability Agreement between Brunei Darussalam and Singapore Արխիվացված 5 Հուլիս 2017 Wayback Machine Monetary Authority of Singapore (www.mas.gov.sg). Retrieved on 2017-07-06.
  29. ↑ Bakar, Rasidah Hj Abu (2017 թ․ հոկտեմբերի 4). «AMBD unveils Golden Jubilee commemorative notes and coins». The Scoop (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 17-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բրունեյի_դոլար&oldid=9991272» էջից