Բոտվանական պուլա
Բոտսվանական պուլա (նաև հայտնի է որպես Բոտսվանայի դոլար) Բոտսվանայի արժույթն է։ Այն ունի ISO 4217 կոդը BWP և բաժանված է 100 թեբեի։ Պուլա բառացիորեն նշանակում է «անձրև» Սեթսվանայի լեզվով, քանի որ Բոտսվանայում, որտեղ գտնվում է Կալահարի անապատի մեծ մասը, շատ քիչ անձրև է գալիս, և, հետևաբար, այն արժեքավոր է և օրհնություն[1][2]։ Այս բառը ծառայում է նաև որպես երկրի ազգային նշանաբան։
| Կոչվել է ի պատիվ | անձրև  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Բոտսվանա | |
| Թողարկող | Բոտսվանայի բանկ | |
| Սկսած | 1976 | |
| Փոխակերպում ստանդարտ միավորի | 0,2207018318252041 միջազգային դոլար | |
| Գին | 0,092282 ԱՄՆ դոլար | |
Արժույթի բաժանումը հայտնի է որպես դու կամ «վահան»[3] և ներկայացնում է պաշտպանություն։ Անուններն ընտրվել են հանրության օգնությամբ[4]։
Պատմություն
խմբագրելՊուլան ներդրվել է 1976 թվականի օգոստոսի 23-ին, որը հետագայում հայտնի է որպես «Պուլայի օր», փոխարինելով ռանդին։ Պուլայի ներդրումից հարյուր օր անց ռանդը դադարեց օրինական վճարում լինել Բոտսվանայում[5]։
Մետաղադրամներ
խմբագրել1976 թվականին շրջանառության մեջ դրվեցին մետաղադրամներ 1, 5, 10, 25 և 50 թեբե անվանական արժեքներով։ 1-ին թեբը պատված էր ալյումինից, 5-ը՝ բրոնզից, իսկ մյուսները՝ պղինձ-նիկելից։ Այս մետաղադրամները կլոր էին, բացառությամբ փաթաթված 1 պուլայի։ Բրոնզե, տասներկուանկյուն 2 թեբե մետաղադրամները ներկայացվել են 1981 թվականին և դադարեցվել են 1985 թվականից հետո։ 1991 թվականին բրոնզապատ պողպատը փոխարինեց բրոնզին 5-ում, նիկելապատ պողպատը փոխարինեց պղնձի նիկելին 10, 25 և 50 թեբեներում և 1 պուլան փոխվել է ավելի փոքր՝ նիկել-արույր, հավասարակողմ-կոր յոթակողմ մետաղադրամ։Նմանատիպ ձևի նիկել-արույր 2 պուլա ներկայացվեց 1994 թվականին։ 2004 թվականին կազմը փոխվեց արույրապատ պողպատի և չափը փոքր-ինչ կրճատվեց[6]։
1991 և 1998 թվականներին համապատասխանաբար 1 և 2 թեբեի դուրսբերումից հետո ներմուծվեցին ավելի փոքր 5, 10, 25 և 50 թեբե մետաղադրամներ, ընդ որում 5 և 25 թեբե մետաղադրամները յոթանիստ էին, իսկ 10 և 50 թեբե մետաղադրամները մնում էին կլոր[7]։ Երկմետալիկ 5 պուլա, որը պատկերում է մոպան թրթուր և մոպանե ծառի ճյուղը, որով նա սնվում է, ներկայացվել է 2000 թվականին, որը կազմված է ալյումին-նիկել-բրոնզից պատրաստված օղակի մեջ գտնվող պղինփ-նիկելի կենտրոնից[8]։
Մետաղադրամների նոր շարքը ներկայացվել է 2013 թվականին[9]։ Բոլոր նախկին մետաղադրամները ապամոնետիզացվել են 2014 թվականի օգոստոսի 28-ից և մնացել են փոխանակելի ընթացիկ մետաղադրամների հետ 5 տարի մինչև 2019 թվականի օգոստոսի 28-ը[10]։
Մետաղադրամների վրա հանդիպում է «Ipelegeng» բառը, որը բառացի նշանակում է «իր սեփական քաշը կրել» կամ «ինքնաբավ կամ անկախ լինել», բայց ընդհանուր առմամբ ցվանե լեզվում տարբեր իմաստներ ունի[11]։
| Բոտսվանա պուլա մետաղադրամներ | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Պատկեր | Արժեք | Կազմը | Տրամագիծ | Քաշ | Հաստություն | Եզր | Թողարկված | |
| 1 թեբե | Ալյումին | 18,5 մմ | 0,8 գ | 1,22 մմ | Հարթ | 1976–1991 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 2 թեբե | Բրոնզ | 17,4 մմ (տասնյականկյուն) | 1.8 գ | 1,05 մմ | Հարթ | 1981–1985 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թ | |
| 5 թեբե | Բրոնզ | 19,5 մմ | 2.8 գ | 1,17 մմ | Եղեգնաձև | 1976–1989 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 5 թեբե | Բրոնզպատված պողպատ | 19,5 մմ | 2.8 գ | 1,28 մմ | Հարթ կամ եղեգնածածկ | 1991–1996 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 5 թեբե | Բրոնզպատված պողպատ | 17 մմ (յոթանկյուն) | 2.41 գ | 1,75 մմ | Հարթ | 1998–2009 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 5 թեբե | Նիկելպատված պողպատ | 18 մմ (յոթանկյուն) | 2.218 գ | 1,3 մմ | Հարթ | 2013 թվական | ընթացիկ | |
| 10 թեբե | Պղինձ-նիկել | 22 մմ | 4 գ | 1,33 մմ | Եղեգնաձև | 1976–1989 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 10 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 22 մմ | 3.8 գ | Եղեգնաձև | 1991 թվական | 1 հուլիսի 2014 թվական | ||
| 10 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 18 մմ | 2.8 գ | 1,75 մմ | Եղեգնաձև | 1998–2008 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 10 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 20 մմ | 2.8 գ | 1,4 մմ | Եղեգնաձև | 2013 թվական | ընթացիկ | |
| 25 թեբե | Պղինձ-նիկել | 25 մմ | 5.8 գ | Եղեգնաձև | 1976–1989 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | ||
| 25 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 25 մմ | 5.73 գ | Եղեգնաձև | 1991 թվական | 1 հուլիսի 2014 թվական | ||
| 25 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 20 մմ (յոթանկյուն) | 3,5 գ | 1,8 մմ | Հարթ | 1998–2009 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 25 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 22 մմ (յոթանկյուն) | 4.2 գ | 1,6 մմ | Հարթ | 2013 թվական | ընթացիկ | |
| 50 թեբե | Պղինձ-նիկել | 28 մմ | 11.4 գ | 2.3 մմ | Եղեգնաձև | 1976–1985 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 50 թեբե | Պղինձ-նիկել | 28 մմ | 11.4 գ | 2.3 մմ | Եղեգնաձև | 1976–1985 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 50 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 28 մմ | 11.4 գ | 1991 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |||
| 50 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 21,3 մմ | 4.82 գ | 2.2 մմ | Հարթ | 1996–2001 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 50 թեբե | Նիկելապատված պողպատ | 24 մմ | 5.3 գ | 1,8 մմ | Եղեգնաձև | 2013 թ | ընթացիկ | |
| 1 պուլա | Պղինձ-նիկել | 29,5 մմ; փաթաթված (12 նշումով) | 16.4 գ | Հարթ | 1976–1987 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | ||
| 1 պուլա | Նիկել-փողային | 24 մմ (յոթանկյուն) | 8.8 գ | 2,7 մմ | Սեգմենտացված (10 եղեգ 7 հատվածի համար) | 1991–2007 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 1 պուլա | Բրոնզապատված պողպատ | 26 մմ | 7.8 գ | Հարթ | 2013–2016 թվականներ | ընթացիկ | ||
| 2 պուլա | Նիկել-փողային | 26,4 մմ (յոթանկյուն) | 6.3 գ | 2,4 մմ | Սեգմենտացված (19 եղեգ 7 հատվածի համար) | 1994 թվական | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 2 պուլա | արույրապատված պողպատ | 24,6 մմ (յոթանկյուն) | 6.02 գ | 2 մմ | Սեգմենտացված (19 եղեգ 7 հատվածի համար) | 2004 թվական | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 2 փամփուշտ | Բի-մետալիկ; Կենտրոնում բրոնզապատված պողպատ, օղակում՝ նիկելապատված պողպատ | 27 մմ | 7.3 գ | 2 մմ | Եղեգնաձև | 2013–2016 թվականներ | ընթացիկ | |
| 5 պուլա | Բի-մետալիկ, պղինձ-նիկել կենտրոնում, արույր օղակում | 23,5 մմ | 6 գ | 2 մմ | Եղեգնաձև | 2000–2007 թվականներ | 1 հուլիսի 2014 թվական | |
| 5 պուլա | Բի-մետալիկ, պղինձ-նիկել կենտրոնում, արույր օղակում | 28 մմ | 8.7 գ | 2.2 մմ | Սեգմենտացված | 2013–2016 թվականներ | ընթացիկ | |
Թղթադրամներ
խմբագրել1976 թվկանի օգոստոսի 23-ին[12] Բոտսվանայի բանկը ներմուծեց 1, 2, 5 և 10 պուլա անվանական արժեքներով թղթադրամներ։ 1978 թվականի փետրվարի 16-ին հաջորդեց 20 պուլայի թղթադրամը։ 1 և 2 պուլա թղթադրամները փոխարինվեցին մետաղադրամներով 1991 և 1994 թվականներին, մինչդեռ առաջին 50 և 100 թղթադրամները ներկայացվեցին համապատասխանաբար 1990 թվականի մայիսի 29-ին և 1993 թվականի օգոստոսի 23-ին[13]։ 5 պուլա թղթադրամը փոխարինվել է մետաղադրամով 2000 թվականին։ Բնօրինակ 1, 2 և 5 պուլա թղթադրամները ապամոնետիզացվել են 2011 թվականի հուլիսի 1-ին։
Բոտսվանայի՝ որպես անկախ պետության գոյության ընթացքում եղել է 4 նախագահ, որոնցից յուրաքանչյուրի գահակալության սկզբի հետ մեկտեղ ներդրվել են նոր շարքի թղթադրամներ։
1976 թվականին նախագահ Սերեցե Խամայի օրոք թողարկվեց թղթադրամների առաջին շարքը, որի դիմանկարը դրվեց առջևի կողմում, թղթադրամների շարքը ներկայացված էր 1, 2, 5 և 10 պուլայի անվանական արժեքներով։ 1978 թվականին ներկայացվեց 20 պուլա թղթադրամը։
1980 թվականին Խաման մահացավ, իսկ Քվեթ Մասիրը դարձավ նախագահ 1982 թվականից, թղթադրամները սկսեցին տպագրվել նոր նախագահի դիմանկարով։ 1 պուլա այլևս չտպվեց 1982 թվականից հետո և աստիճանաբար փոխարինվեց նույն անվանական մետաղադրամով, բայց միևնույն ժամանակ հայտնվեցին նոր թղթադրամներ. 1990 թվականին թղթադրամների շարքը համալրվեց 50 պուլա անվանական արժեքով, իսկ 1993 թվականին՝ 100 պուլա թղթադրամներ են թողարկվել։
1998 թվականին Մասիրը հրաժարական տվեց, իսկ նախագահի պաշտոնը ստանձնեց Ֆեստուս Մոգաեն։ Նոր թղթադրամները հայտնվել են 1999 թվականին՝ Ներկայիս նախագահը նշվել է միայն ամենափոքր արժույթի թղթադրամի վրա՝ 10 պուլա, իսկ մյուսների վրա պատկերված են եղել Բոտսվանայի նահանգի պատմական դեմքերի դիմանկարները. նախագահ «ազգի հայր» Սերեցե Խամա, 100 պուլա - 19-րդ դարի բոտսվանա ցեղերի ղեկավարներ Բատոեն I, Սեբելե I և Խամա III: 5 պուլա թղթադրամը, որը վերջին անգամ թողարկվել է 1992 թվականին, փոխարինվել է նույն անվանական մետաղադրամով 2000 թվականին։ 1, 2 և 5 պուլայի թղթադրամները պաշտոնապես հանվել են շրջանառությունից 2006 թվականի հուլիսի 1-ին[14]։
Ներկայիս թղթադրամների շարքը ներկայացվել է 2009 թվականի օգոստոսի 23-ին[15] և առաջին անգամ պարունակում է 200 պուլա թղթադրամ։ [13]։
Ի պատասխան 10 պուլա թղթադրամի թղթի վատ որակի մտահոգության՝ Բոտսվանայի բանկը 2017 թվականի նոյեմբերին ներկայացրեց 10 պուլա թղթադրամը պոլիմերից, որը թողարկվեց հանրության համար 2018 թվականի փետրվարի 1-ին[15]։
2008 թվականին նախագահ դարձած Յան Խաման շարունակեց ավանդույթը. նոր շարքի թղթադրամները շրջանառության մեջ հայտնվեցին արդեն 2009 թվականին։ Ներկայիս նախագահի դիմանկարը տեղադրվեց 10 պուլա թղթադրամի վրա, մնացած անվանական արժեքների դիզայնը ենթարկվել է փոքր փոփոխությունների, հիմնականում կապված կեղծարարությունից պաշտպանվածության բարձրացման հետ, իսկ թղթադրամի շարքը ընդլայնվել է նոր անվանական արժեքով՝ 200 պուլա։ Շրջանառության մեջ մնացած նախկին թողարկումների թղթադրամները հանվել են մինչև 2010 թվականի ապրիլը։
2018 թվականի դրությամբ շրջանառության մեջ են 2009 թվականի մոդելի 10, 20, 50, 100 և 200 պուլա անվանական արժեքներով թղթադրամներ։
Առջևի մասում, բացի հիմնական պատկերից, կան՝ Բոտսվանայի զինանշանը, թողարկող բանկի անվանումը անգլերեն։ (Բոտսվանայի բանկ), անվանումը թվերով և բառերով, ֆինանսների նախարարի և բանկի ղեկավարի ստորագրություններ, AB1234567 ձևի հերթական համարներ, ազգային զարդեր և նշաններ կույրերի համար։
Հետևի կողմում նշված է Ցվանայում թողարկող բանկի անվանումը («Banka ya Botswana»), անվանումը թվերով և բառերով, ազգային զարդանախշերը և թղթադրամի թողարկման ամսաթիվը։
Բոլոր թղթադրամներն ունեն ջրանիշ՝ աճող զեբրի տեսքով։
2020 թվականին Բոտսվանայի բանկը թողարկեց նոր 10 պուլա պոլիմերային թղթադրամ, որի վրա պատկերված է Բոտսվանայի ներկայիս նախագահ Մոկգվեեցի Մասիսիի պատկերը[16]։
| Բոտսվանա Պուլայի թղթադրամներ (2009 թողարկում) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Պատկեր | Արժեք | Հիմնական գույնը | Դիմերես | Հակադարձ | Ջրանիշ | |
| 10 պուլա | Կանաչ | Նախագահ Սերեցե Խամա Յան Խամա | Խորհրդարանի շենք, Գաբորոնե | Անզարգացած զեբր և էլեկտրոտիպ 10 | ||
| 20 պուլա | Կարմիր | Կգալեմանգ Տումեդիսո Մոցետե | Հանքարդյունաբերության սարքավորումներ | Անզարգացած զեբր և էլեկտրոտիպ 20 | ||
| 50 պուլա | Շագանակագույն | Նախագահ Սըր Սերեցե Խամա | Օկավանգո Դելտա ճահիճներ, նավակ, ձկան արծիվ | Անզարգացած զեբր և էլեկտրոտիպ 50 | ||
| 100 պուլա | Կապույտ | Երեք պետ (Սեբելե I, Բաթոեն I, Խամա III) | Ադամանդի տեսակավորում, open-pit ադամանդի հանք | Զեբրա և էլեկտրատիպ 100 | ||
| 200 պուլա | Մանուշակագույն | Ուսուցչուհի և երեխաներ | Զեբրեր | Զեբրա և էլեկտրատիպ 200 | ||
| Բոտսվանա պուլայի թղթադրամներ (10 Պուլա պոլիմերային թղթադրամ) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Պատկեր | Արժեք | Հիմնական գույնը | Դիմերես | Հակադարձ | Ջրանիշ |
| 10 պուլա | Կանաչ | Նախագահ Սերեցե Խամա Յան Խամա | Խորհրդարանի շենք, Գաբորոնե | Զեբրայի մոլեգնող պատուհան | |
| 10 պուլա | Կանաչ | Նախագահ Մոկգվիեցի Մասիսի | Խորհրդարանի շենք, Գաբորոնե | Զեբրայի մոլեգնող պատուհան | |
Փոխարժեք
խմբագրել| BWP ներկա փոխարժեքները | |
|---|---|
| Google Finance կայքից՝: | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD ZAR |
| XE.com կայքից՝ | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD ZAR |
| OANDA.com կայքից՝ | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD ZAR |
2006-2008 թվականներին Զիմբաբվեում հիպերինֆլյացիայի պատճառով Զիմբաբվեի կառավարությունը 2008 թվականից թույլատրել է արտարժույթի շրջանառությունը։ Զիմբաբվեի դոլարը հնացել է 2009 թվականի ապրիլի 12-ին։ Մի քանի արժույթներ, այդ թվում՝ հարավաֆրիկյան ռանդը և Բոտսվանա պուլան, շրջանառվում են Զիմում՝ Զիմբաբվեի պարտատոմսերի և պարտատոմսերի մետաղադրամների հետ միասին[17]։
Լեսոթո
խմբագրելՊուլա բառը նաև ծառայում է որպես Լեսոթոյի Թագավորության ազգային կարգախոսի մաս։ Ինչպես Բոտսվանայում, սոթո լեզվում այն նշանակում է «անձրև» և համարվում է «օրհնություն» բառի հոմանիշը։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Pula currency». FactRepublic.com. 2018 թ․ նոյեմբերի 9. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ «History of Botswana Currency | Bank of Botswana». www.bankofbotswana.bw. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ Masire, Ketumile (2006). Very brave or very foolish?. Macmillan Botswana. էջ 81. ISBN 978-99912-404-8-0. «Pula (rain) was an easy choice for the currency, and the decimal coins were called thebe (shield).»
{{cite book}}: Text "author-linkKetumile Masire" ignored (օգնություն) (Memoirs of a former president of Botswana) - ↑ Standard Chartered Review. Standard Chartered Bank. 1976. էջ 9. «The new names pula and thebe were chosen following an invitation to the public to submit a their suggestions [...] The meaning of "thebe" is shield — the traditional means of defence.»
- ↑ «History of Botswana Currency | Bank of Botswana». www.bankofbotswana.bw. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 25-ին.
- ↑ «History of Botswana Currency | Bank of Botswana». www.bankofbotswana.bw. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ «OFFICIAL LAUNCH OF THE NEW FAMILY OF BOTSWANA COIN AT BANK OF BOTSWANA CASH MANAGEMENT CENTRE GABORONE BY HIS EXCELLENCY THE PRESIDENT» (PDF). 2014 թ․ փետրվարի 27. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 17-ին.
- ↑ «Coinage of Botswana». www.worldofcoins.eu. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ «New Family of Coins | Bank of Botswana». www.bankofbotswana.bw. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ «Republic of Botswana - Government portal». www.gov.bw. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 12-ին.
- ↑ «1 Pula, Botswana».
- ↑ Linzmayer, Owen (2011). «Botswana». The Banknote Book. San Francisco, CA: www.BanknoteNews.com. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ 13,0 13,1 «Botswana issues new note series». BanknoteNews. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
- ↑ «Demonetization of P1, P2 and P5 Banknotes». 2006 թ․ փետրվարի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2006 թ․ հուլիսի 31-ին.(անգլ.)
- ↑ 15,0 15,1 Lekopanye Mooketsi (2019 թ․ փետրվարի 15). «Khama Launches New Bank Notes». Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 17-ին.
- ↑ 10 Pula Numista (https://en.numista.com). Retrieved on 2021-09-19.
- ↑ Alongside Zimbabwean dollar (suspended indefinitely from 12 April 2009), euro, United States dollar|US dollar, pound sterling, South African rand, Indian rupee, Australian dollar, Renminbi|Chinese yuan and Japanese yen. The US dollar has been adopted as the official currency for all government transactions in Zimbabwe.