Բարսեղ Կեսարացի կամ Բարսեղ Մեծ (հուն․՝ Μέγας Βασίλειος կամ Βασίλειος Καισαρείας, 329[1][2][3][…], Կեսարիա, Թուրքիա[3] - 379[4][3], Կեսարիա, Թուրքիա), ընդհանրական եկեղեցու նշանավոր հայրապետ, ընդհանրական եկեղեցու տասներկու մեծ վարդապետներից մեկը, Հայ Առաքելակն Եկեղեցու և համաքրիստոնեական սուրբ, աստվածաբան, Կապադովկիայի Կեսարիա քաղաքի արքեպիսկոպոս (370 թ-ից), եկեղեցական գործիչ և գրող։ Գրիգոր Նյուսացու ավագ եղբայրը, Գրիգոր Նյուսացու և Գրիգոր Նազիանզացու հետ մեկտեղ մտնում է «երեք մեծ կապադովկիացիների» եռյակի մեջ։ Նրան է վերագրվում պատկերակալի հայնագործումը և իր անունը կրող պատարագի կազմումը։ Հեղինակ է մեկնությունների, դավանաբանական գործերի, ճառերի, ներբողների, քարոզների, զրույցների ու նամակների (մեզ է հասել 360-ից ավել նամակ)։

Բարսեղ Կեսարացի
ԺամանակաշրջանՈւշ Հռոմեական կայսրություն
Ծնունդ329[1][2][3][…]
ԾննդավայրԿեսարիա, Թուրքիա[3]
Վախճան379[4][3]
Վախճան վայրԿեսարիա, Թուրքիա
Եկեղեցիքրիստոնեություն և Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի[5]
Սրբացված կարգսրբազան
Հիշատակության օրՀունվարի 2[6]
Աշխատանքաստվածաբան, կաթոլիկ քահանա, փիլիսոփա, գրող, կաթոլիկ սարկավագ, արքեպիսկոպոս և կաթոլիկ եպիսկոպոս
Ապրելաձևբուսակերություն և միստիցիզմ
ԵրկիրՀին Հռոմ
ՈւսուցիչMacrina the Elder?, Eustathius of Sebaste? և Գրիգոր Նազիանզացի
ՄայրEmmelia of Caesarea?
ՀայրBasil the Elder?
Քույր/եղբայրMacrina the Younger?, Գրիգոր Նյուսացի և Peter of Sebaste?

Ազդեցությունը Հայ եկեղեցու վրա

խմբագրել

Բարսեղ Կեսարացու երկերը հայերեն են թարգմանվել V դարից («Վեցօրեայք», «Պատարագամատոյցք», կանոններ, աղոթքներ)։ «Գիրք հարցողացը», «Պահոց» ճգնակեցական հրահանգների ժողովածուն (պարունակում է 33 ճառ) աստվածաբանության սիրված ձեռնարկներ են եղել միջնադարյան վարդապետարաններում[7]։ Հայ միջնադարյան հեղինակները Բարսեղ Կեսարացու գործերը ընթերցողին առավել հասկանալի դարձնելու համար գրել են դրանց մեկնաբանություններ (հայտնի են «պատճառ» կամ «լուծմունք» անուններով)։ Կեսարացու ստեղծագործություններից մեջբերումներ են կատարել իրենց մեկնողական և դավանաբանական բնույթի երկերում Վարդան Արևելցին («Մեկնութիւն Արարածոց», «Կնիք հաւատոյ»), Անանիա Սանահնեցին («Հակաճառութիւն»), Վարդան Այգեկցին («Արմատ հաւատոյ») և այլն։ Կեսարացու ճառերից մի քանիսը պահպանվել են միայն հայերեն թարգմանությամբ։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 Zucchetti F. Enciclopedia Treccani (իտալ.)Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1930.
  2. 2,0 2,1 Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes (իսպ.) — 1999.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Любкер Ф. Basilius (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 205.
  4. 4,0 4,1 4,2 BeWeB
  5. Catholic-Hierarchy.orgUSA: 1990.
  6. Calendarium Romanum (լատ.): Ex decreto Sacrosancti Œcumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum. Editio typicaCivitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1969. — P. 23.
  7. «Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, Երևան, 2002, էջ 177։

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բարսեղ Կեսարացի» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո:  
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 337