Բահադուր և Սոնա
«Բահադուր և Սոնա» (ադրբ.՝ Bahadır və Sona), ադրբեջանցի գրող Նարիման Նարիմանովի վեպը, որը գրվել է 1896-1898 թվականներին։ Վեպը պատմում է ադրբեջանցի Բահադուրի և հայուհի Սոնայի սիրո պատմության մասին։
Բահադուր և Սոնա ադրբ.՝ Bahadır və Sona | |
|---|---|
 Գրքի 1913 թվականի հրատարակությունը | |
| Հեղինակ | Նարիման Նարիմանով |
| Ժանր | դրամա |
| Թեմա | արգելված սեր |
| Բնօրինակ լեզու | ադրբեջաներեն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1896 |
| Հրատարակումներ կամ թարգմանություններ | 1913 |
| Երկիր | Ռուսական կայսրություն |
| Հրատարակման վայր | Բաքու |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1896 |
 Bahadur and Sona Վիքիպահեստում | |
Պատմություն խմբագրել
1896 թվականի հունվարի 31-ին Նարիմանովը դիմել է Կովկասի գրաքննության կոմիտե՝ թույլատրելու հրատարակել վեպ ադրբեջաներենով[1]։ Նույն տարվա մայիսին Բաքվում տպագրվել է վեպի առաջին մասը։ Միևնույն ժամանակ գիրքը թարգմանվել և տպագրվել է հայերեն՝ Թիֆլիսի «Մուրճ» ամսագրում[1]։ Հայ գրող Վրթանես Փափազյանը հայերեն հրատարակության ներածությունում գրել է, որ «Նարիմանովը հրապարակախոս է, գրող, մեծ ձգտումներով և էներգիայով լեցուն մարդ, ով երդվել է իրեն նվիրել իր ազգի զարգացմանը և լուսավորմանը»[2]։
1899 թվականի հունվարին Բաքվում հրատարակվել է վեպի երկրորդ մասը[1]։ 1914 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Նարիմանովը ավարտել է «Բահադուր և Սոնա» պիեսի աշխատանքները[3]։ 1915 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Շամախիում բեմադրվել է պիեսը։ Նարիմանովը դիմել է Կովկասի գրաքննության կոմիտե՝ ստանալու թույլտվություն պիեսը Կովկասի այլ քաղաքներում բեմադրելու համար։ Թույլտվությունը ստացել է 1915 թվականի դեկտեմբերի 31-ին[4]։
Քննադատների արձագանքներ խմբագրել
Գրականագետ Մամեդ Արիֆ Դադաշզադեն նշել է, որ այս վեպում Նարիմանովը առաջին անգամ ադրբեջանական գրականության մեջ նշել է, որ ազգային ատելությունը դարձել է երկու սիրահարների՝ ադրբեջանցի Բահադուրի և հայուհի Սոնայի սիրո ողբերգության պատճառ։ Նրանք ի սրտե սիրել են միմյանց՝ չկարողանալով հաղթահարել «արհեստականորեն մարդկանց կողմից ստեղծված պատնեշները, որոնք բաժանում էին միմյանց»[5]։
Համաձայն Սովետական մեծ հանրագիտարանի, «Բահադուր և Սոնա» վեպում Նարիմանովը ցույց է տվել, որ «արհեստականորեն ստեղծված ազգային ատելությունը խոչընդոտել է հայ և ադրբեջանցի ժողովուրդների բարեկամությանը»[6]։
Օպերա խմբագրել
1961 թվականին ադրբեջանցի կոմպոզիտոր Սուլեյման Ալեսկերովը վեպի հիման վրա գրել է «Բահադուր և Սոնա» օպերան։ Լիբրետիստներ Շիհալի Կուրբանովը և Աֆրասիյաբ Բադալբեյլին համապատասխանեցրել են ստեղծագործությունը՝ ժամանակակից օպերային պահանջներին։ Մասնավորապես, ներմուծվել է Գյանջայի հարուստ ընտանիքի կյանքը, որտեղ ցուցադրվում էր «բարձրաշխարհիկ հասարակության» կյանքը[7]։
Համանման գրականություն խմբագրել
- Ասլը և Քերեմ — անանուն հեղինակի սիրային պատմություն, որը պատմում է ադրբեջանցի Քերեմի և հայուհի Ասլըի սիրո մասին։
- Կարմիր ծածկոց — Ալեքսանդր Բեստուժևի պատմվածքը, որը պատմում է ադրեջանցի կնոջ և ռուս սպայի սիրո մասին։
- 1905 թվականին — Ջաֆար Ջաբարլիի պիեսը, որը պատմում է ադրբեջանցի Բախշիի և հայուհի Սոնայի սիրո մասին։
- Սիրային պատմություն — Ստեփան Զորյանի պատմվածքը, որը պատմում է ադրբեջանցի Ալիի և հայուհի Կատարինայի սիրո մասին։
- Ալի և Նինո — Կուրբան Սաիդի վեպը, որը պատմում է ադրբեջանցի Ալիի և վրացուհի Նինոյի սիրո մասին։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Нариманов, 1988, էջ 349
- ↑ Нариман Нариманов. Материалы любительских торжеств, посвящённых 100-летию со дня рождения. — Б.: Азернешр, 1974. — С. 47. — 74 с.
- ↑ Нариманов, 1988, էջ 359
- ↑ Нариманов, 1988, էջ 360
- ↑ Мамед Ариф. Избранное в двух томах. — Б.: Азербайджанское государственное издательство, 1972. — Т. 1. — С. 285.
- ↑ Нариманов // БСЭ. — 1958. — Т. 51. — С. 207.
- ↑ История музыки народов СССР. — М.: Музыка, 1974. — Т. V. — С. 95.