Բաթու խան
Բաթու խան (արաբ․՝ باتو خان , մոտ 1205[1], Մոնղոլիա - մոտ 1255[1], Սարայ, з), մոնղոլական զորավար և քաղաքական գործիչ, Ոսկե Հորդայի կառավարիչ, Ջուչիի և Ուկի-խաթունի որդին, Չինգիզ խանի[3] թոռը։ Հոր մահից հետո (1227) գլխավորել է Ջուչյան ուլուսը։ Բաթուն կրել է նաև Սաին-խան կոչումը, որը նշանակում է «բարեգութ»[4]
| Բաթու խան մոնղ.՝ Бат хан | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մոտ 1205[1] |
| Ծննդավայր | Մոնղոլիա |
| Մահացել է | մոտ 1255[1] |
| Մահվան վայր | Սարայ, з |
| Գերեզման | Մոնղոլիա |
| Քաղաքացիություն | Յուան[2] |
| Մասնագիտություն | խան |
| Ամուսին | Borakchin Khatun? |
| Ծնողներ | հայր՝ Ջոչի խան[2] |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | միապետ |
| Երեխաներ | Sartaq Khan?[2] և Toqoqan?[2] |
 Batu Khan Վիքիպահեստում | |
Արևմտյան արշավանքներըԽմբագրել
1236—1243 թվականներին Բաթու խանը գլխավորեց համամոնղոլական Արևմտյան արշավանքը, որի արդյունում նվաճվեցին պոլովեցյան տափաստանների արևմտյան մասերը, Վոլգյան Բուլղարիան, մերձվոլգյան շրջանները և հյուսիսկովկասյան ժողովորդներին։ Նրա անմիջական ղեկավարությամբ դեպի Ռուսիա կատարվեցին մի քանի արշավանքներ՝ 1237—1238 թվականներին դեպի Ռյազան և Վլադիմիր, 1239 թվականին դեպի Չենիգով և 1240—1241 թվականներին դեպի Կիև. 1241—1242 թվականներին գրավվեցին Լեհաստանը և Հունգարիան մինչև Ադրիատիկի ափերը
Ոսկե Հորդայի հզորացումըԽմբագրել
1243 թվականին Բաթու խանը վերջացրեց Արևմտյան արշավանքները, երբ իմացավ որ մահացել է Ուգադեյ խանը։ Նրա զորքերը ետ քաշվեցին մինև Ներքին Վոլգա, որն էլ դարձավ Ջուչի ուլուսայի նոր կենտրոնը։ 1243—1246 թվականներին բոլոր ռուսական իշխանները ճանաչեցին Մոնղոլ-թաթարական գերիշխանությունը։
Կարակորումյան գործունեությունըԽմբագրել
1246 թվականին երբ Գույուկը դարձավ մոնղոլական մեծ խան, մի կողմից Ուգադեյի և Չիգադայի, իսկ մյոս կողմից Ջուչիի և Տոլույի ժառանգների մեջ գժտություններ սկսվեցին։ Գույուկը Բաթուի դեմ արշավանք սկսեց, բայց 1248 թվականին, երբ նրա զորքերը գտնվում էին Մավերաննախրի մոտ, նա հանկարծամահ եղավ։ Վարկածներից մեկի համաձայն նա թունավորվել է Բաթուի կողմնակիցների կողմից։ Հաջորդ խան դարձավ Մոնկեն։
ԺառանգներըԽմբագրել
Բաթուին հաջորդներն էին Սարտակը, Տուկանը, Աբուկանը և Ուլագչին։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Batu-khan(նորվ.) — Store norske leksikon, 2021.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Կենսագրական տվյալների չինական բազա
- ↑ Կաղապար:ВТ-ВЭС
- ↑ https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%B9
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 221)։ 
|