Աֆղանստանի ազգային թանգարան

Աֆղանստանի ազգային թանգարան
Տեսակ	թանգարան
Երկիր	Աֆղանստան
Տեղագրություն	Քաբուլ
Վայր	Քաբուլ
Հասցե	Darulaman Road
Հիմնադրված է	1922
Կայք	afghan-web.com/kabul-museum/

Աֆղանստանի ազգային թանգարան (պարս․՝ موزیم ملی افغانستان, Mūzīyam-e mellī-ye Afghānestān, փուշթու՝ د افغانستان ملی موزیم, Də Afghānistān Millī Mūzīyəm), հայտնի է նաև որպես Քաբուլի թանգարան, երկհարկանի կառույց՝ Քաբուլի կենտրոնից 9 կմ հարավ-արևմուտք: Միջազգային ստանդարտներին համապատասխան՝ թանգարանի տարածքն ընդլայնվել է, այցելուների հանգստի և զբոսանքի համար ստեղծվել է մեծամասշտաբ հարակից այգի^[1]^[2]: Թանգարանը համարվել է աշխարհի լավագույն թանգարաններից մեկը^[3]^[4]:

Թանգարանն ունեցել է Կենտրոնական Ասիայի կարևորագույն հավաքածուներից մեկը^[5]՝ մի քանի հազարամյակների թվագրվող շուրջ 100000 նմուշներով: 1992 թվականին՝ քաղաքացիական պատերազմը սկսվելուց հետո, թանգարանը բազմիցս կողոպտվել է, արդյունքում ցուցադրվող 100000 նմուշների 70 %-ը կորել է^[6]: 2007 թվականից մի շարք միջազգային կազմակերպություններ օգնել են վերականգնելու ավելի քան 8000 ցուցանմուշներ, որոնցից վերջինը կրաքարե քանդակ էր Գերմանիայից^[7]: 2012 թվականին Միացյալ Թագավորությունը վերադարձրել է շուրջ 843 ցուցանմուշ, այդ թվում՝ 1-ին դարի Բահրամի հայտնի փղոսկրե ֆիգուրներ^[8]:

ՊատմությունԽմբագրել

Աֆղանստանի ազգային թանգարանը բացվել է 1919 թվականին Աֆղանստանի թագավորի Ամանուելլահ-Խանի կառավարման ժամանակ^[9]: Հավաքածուն ի սկզբանե եղել է Բաղ-է Բալա պալատում, սակայն 1922 թվականին տեղափոխվել է և գործել է որպես «Հետաքրքրությունների կաբինետ»^[10]: Ներկայիս վայր թանգարանը տեղափոխվել է 1931 թվականին^[11]: Պատմաբան Նենսի Դուպրին 1964 թվականին համահեղինակել է A Guide to the Kabul Museum (Քաբուլի թանգարանի ուղեցույց) գիրքը: Թանգարանի նոր շենքի նախագծման համար 1973 թվականին աշխատանքներ է իրականացրել դանիացի մի ճարտարապետ, սակայն ծրագրերը երբեք չեն իրականացվել^[12]: 1989 թվականին Տիլյա Տեպեն տեղափոխվել է Դա Աֆղանստան բանկի ստորգետնյա պահոց^[6]:

Թանգարանի ներքին հարդարանքներ, 2008

1990-ականների սկզբին նախագահ Մոհամադ Նաջիբուլահի իշխանության փլուզումից և դաժան քաղաքացիական պատերազմի սկզբից թանգարանը բազմիցս կողոպտվել է՝ արդյունքում կորցնելով ցուցադրվող 100000 ցուցանմուշների 70 %-ը^[6]: 1993 թվականի մայիսի հրթիռային հարձակումից բեկորների է վերածվել անտիկ կավագործական հավաքածուն^[13]: 1994 թվականի մարտին, որպես ռազմական բազա օգտագործվող թանգարանը, հրթիռից հրդեհվել է և լուրջ վնասներ կրել: Նախագահ Ռաբբանիի կառավարության Տեղեկատվության և մշակույթի նախարարությունը հրամայեց, որ թանգարանի 71 աշխատակիցները հավաքածուն տեղափոխեն Քաբուլ հյուրանոց (այժմ` Սերենա հյուրանոց)` փրկելու դրանք հետագա կեղեքումից և հրետակոծություններից^[12]: 1996 թվականի սեպտեմբերին թանգարանի աշխատակազմն ավարտեց մնացած նյութերի կատալոգային գրանցումը^[5]: 2001 թվականի փետրվար-մարտ ամիսներին Թալիբանն ավերել է բազմաթիվ արվեստի գործեր^[14]: 2001 թվականի նոյեմբերին հաղորդվել է, որ տարվա ընթացքում Թալիբանը ոչնչացրել է առնվազն 2750 հնագույն արվեստի գործեր^[15]:

Դոկտոր Սայեդ Մախդում Ռահեն, դեսպան Կարլ Վ. Էյքենբերին և Վահեդալլահ Շահրանին թանգարանում 2011 թվականի մարտին

2003-2006 թվականներին շենքի վերանորոգման համար ծախսվել է մոտ 350000 դոլար: Ամենաթանկարժեք նմուշներից շատերը զմռսվել են մետաղական արկղերի մեջ, անվտանգության համար տեղափոխվել, վերականգնվել են և գույքագրվել 2004 թվականին^[16]: Որոշ հնագիտական նմուշներ հայտնաբերվել են Քաբուլի պահոցներում^[17], ինչպես նաև Շվեյցարիայում^[18]: 2007 թվականից ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն և Ինտերպոլն օգնել են վերականգնելու ավելի քան 8000 արտեֆակտներ, որոնցից վերջինը Գերմանիայից կրաքարային քանդակն է^[7] և 843 արվեստի գործեր, որոնք Բրիտանական թանգարանը վերադարձրել է 2012 թվականի հուլիսին, ներառյալ՝ 1-ին դարի Բահրամի հայտնի փղոսկրե ֆիգուրներ^[8]:

2012 թվականին Իսպանիայից մի ճարտարապետական ընկերություն հաղթել է Աֆղանստանի ազգային թանգարանի նոր նախագծման համար մրցույթում^[1]: Աշխատանքները սկսվել են 2013 թվականին: Միջազգային ստանդարտներին համապատասխան՝ թանգարանի տարածքն ընդլայնվել է, այցելուների հանգստի և զբոսանքի համար ստեղծվել է մեծամասշտաբ հարակից այգի^[2]:

ՀավաքածուներԽմբագրել

Փղոսկրե փորագրություն Քուշական թագավորության մայրաքաղաք Կապիսայից, 1-2 դարեր

Թանգարանի հավաքածուում ներառված են այնպիսի փղոսկրյա գանձեր, ինչպիսիք են՝ անտիկ իրեր Քուշական թագավորությունից, վաղ բուդդիստական և իսլամական նմուշներ: Թանգարանի ամենահայտնի և 1990-ականների փոթորկուն ժամանակահատվածը վերապրած նմուշներից է Քանիշկա թագավորի Ռաբատակի մակագրությունը:

Հնագիտական նյութերԽմբագրել

Քաբուլի ազգային թանգարանը համարվում է երկրի տպավորիչ հնագիտական գտածոների պահեստ: Դրանց թվում են՝ նկարազարդ ֆրեսկոների Դիլբերջինից, փորագրություններ, ճարտարապետական դետալներ, քանդակներ, մետաղական առարկաներ և մետաղադրամներ, որոնք փրկվել են Ալ Խանումում և Սուրխ Կոտալում ֆրանսիական պեղումներից, Բաղրամ քաղաքում գտնվող առևտրի պահեստում հայտնաբերված առարկաների տպավորիչ հավաքածու, որը ներառում է փղոսկր Հնդկաստանից, հայելիներ Չինաստանից և ապակե տարաներ Հռոմեական կայսրությունից, Հեդայի ավազե գլուխներ, բուդդայական քանդակներ Թեպե Սարդարից, Աֆղանստանի այլ վանական հաստատություններից; Ղազնիում հայտնաբերված Ղազվանիդ և Տիմուրիդ ժամանակաշրջանից իսլամական արվեստի մեծ հավաքածու^[19]:

Դրամագիտական հավաքածուԽմբագրել

Ազգային թանգարանն ունի մետաղադրամների մեծ հավաքածու: Ըստ ավստրիացի դրամագետ Ռոբերտ Գյոբլի^[20]՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հովանավորությամբ կատարված հավաքածուի աուդիտի ընթացքում թանգարանն ունեցել է 30000 նմուշ: Պարզ չէ, թե ինչպես է հավաքածուն ընդլայնվել կամ կորել տարբեր պատերազմների ընթացքում: Հավաքածուն պարունակում է Աֆղանստանում վերականգնված հնագիտական նյութերի մեծ մասը: Աֆղանստանում ֆրանսիական հնագիտական պատվիրակությունը (DAFA) հրապարակել է Սուրխ Կոտալ քաղաքում հայտնաբերված մետաղադրամները, ինչպես նաև Բեգրամի պեղումների ժամանակ հայտնաբերված մետաղադրամները^[21]: Միր Զաքահի պահուստի մի մասը, որը մետաղադրամներ է ներառում մ.թ.ա. 4-րդ դարից մինչև մ.թ. 3-րդ դար, ունի 11500 արծաթե և պղնձե մետաղադրամներ, որոնք պահվում են թանգարանում: Պահուստի մի մասը հրապարակել է Ֆրանսիական հնագիտական պատվիրակությունը^[22]: Թանգարանն ունի դրամագիտական բաժնի համադրող, սակայն հավաքածուն շարունակում է գիտնականների և հանրության համար փակ մնալ^[23]:

Շրջիկ հավաքածուԽմբագրել

Հավաքածուի որոշ կարևոր մասեր, ներառյալ նյութեր Բեգրամից, Ալ Խանումից, Տեպե Ֆուլոլից և ոսկե զարդեր պեղված Տիլյա Տեպեի բոլոր վեց հուղարկավորություններից, 2006 թվականից ի վեր ներկայացվում են որպես ճանապարհորդական ցուցահանդեսներ: Դրանք ցուցադրվել են Ֆրանսիայի Գիմե թանգարանում, ԱՄՆ-ի չորս թանգարաններում, Կանադայի քաղաքակրթության թանգարանում, Բոննի թանգարանում (Գերմանիա) և Բրիտանական թանգարանում: Դրանք շարունակում են շրջագայել և ի վերջո կվերադառնան Ազգային թանգարան^[24]:

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Bustler։ «Winners of the National Museum of Afghanistan Competition»
↑ ^2,0 ^2,1 «U.S. and Afghan Officials Inaugurate New Facilities for the National Museum»։ kabul.usembassy.gov։ December 5, 2013։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-01-ին։ Վերցված է 2014-01-24
↑ From Our Own Correspondent - a celebration of fifty years of the BBC Radio Programme by Tony Grant
↑ Games without Rules: The Often-Interrupted History of Afghanistan by Tamim Ansary
↑ ^5,0 ^5,1 Girardet, Edward, Jonathan Walter, eds. (1998)։ Afghanistan։ Geneva: CROSSLINES Communications, Ltd.։ էջ 291
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Lawson Alastair (մարտի 1, 2011)։ «Afghan gold: How the country's heritage was saved»։ BBC։ Վերցված է մարտի 1, 2011
↑ ^7,0 ^7,1 (31 January 2012) Germany returns Afghan sculpture bbc.co.uk/news/
↑ ^8,0 ^8,1 (19 July 2012) Looted art returned to Afghanistan, bbc.co.uk
↑ Afghanistan: Hidden Treasures from the National Museum, Kabul (2008), p. 35. Eds., Friedrik Hiebert and Pierre Cambon. National Geographic, Washington, D.C. 978-1-4262-0374-9.
↑ Meharry, Joanie Eva "The National Museum of Afghanistan: In Times of War", The Levantine Review
↑ «National Museum of Afghanistan - SILK ROAD»։ en.unesco.org
↑ ^12,0 ^12,1 Grissmann Carla (February 19, 2004)։ «KABUL MUSEUM»։ in Ehsan Yarshater։ Encyclopædia Iranica (Online ed.)։ United States: Columbia University
↑ «Museum Under Siege: Full Text - Archaeology Magazine Archive»։ archive.archaeology.org
↑ «Destruction in Kabul: I watched as the Taliban destroyed my life's work»։ BBC News։ հունվարի 20, 2016։ Վերցված է փետրվարի 15, 2019
↑ «Taliban destroyed museum exhibits»։ նոյեմբերի 23, 2001 – via www.telegraph.co.uk
↑ Afghanistan: Hidden Treasures from the National Museum, Kabul (2008), pp. 37-53. Eds., Friedrik Hiebert and Pierre Cambon. National Geographic, Washington, D.C. 978-1-4262-0374-9.
↑ «Interviews: Priceless Afghan Treasures Recovered»
↑ «Afghan treasures return to Kabul»։ BBC News։ մարտի 17, 2007
↑ Tissot, F (2006) Catalogue of the National Museum of Afghanistan 1931-1985, UNESCO Publishing
↑ Göbl Robert (հուլիսի 4, 1962)։ «Report on mission as field expert numismatist at the National Museum at Kabul: Afghanistan»։ UNESCO։ Վերցված է փետրվարի 15, 2019
↑ Ghrishman, 1946
↑ Curiel, R and Schlumberger, D (1953) Tresors Monetaires D'Afghanistan MDAFA XIV: 65-97
↑ Journal of the Oriental Numismatic Society, No. 207
↑ Cambon, P Afghanistan les tresors retrouves, Paris 2007

Արտաքին հղումներԽմբագրել

Hidden Treasures from the National Museum, Kabul | National Geographic
Website National Museum of Afghanistan
Gold Exhibit
[1]
The Pillage of Kabul Museum
Museum Under Siege by Nancy Hatch Dupree
"Lost" Afghan Treasures Found at the Wayback Machine (archived February 8, 2005)
Association for the Protection of Afghan Archeology

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Աֆղանստանի ազգային թանգարան կատեգորիայում։

[bustler-1] 1,0 ^1,1 Bustler։ «Winners of the National Museum of Afghanistan Competition»

[U.S._and_Afghan_Officials_Inaugurate_New_Facilities_for_the_National_Museum-2] 2,0 ^2,1 «U.S. and Afghan Officials Inaugurate New Facilities for the National Museum»։ kabul.usembassy.gov։ December 5, 2013։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-01-ին։ Վերցված է 2014-01-24

[3] From Our Own Correspondent - a celebration of fifty years of the BBC Radio Programme by Tony Grant

[4] Games without Rules: The Often-Interrupted History of Afghanistan by Tamim Ansary

[Essential-5] 5,0 ^5,1 Girardet, Edward, Jonathan Walter, eds. (1998)։ Afghanistan։ Geneva: CROSSLINES Communications, Ltd.։ էջ 291

[bbcmarch2011-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Lawson Alastair (մարտի 1, 2011)։ «Afghan gold: How the country's heritage was saved»։ BBC։ Վերցված է մարտի 1, 2011

[Germany_returns_Afghan_sculpture-7] 7,0 ^7,1 (31 January 2012) Germany returns Afghan sculpture bbc.co.uk/news/

[Looted_art_returned_to_Afghanistan-8] 8,0 ^8,1 (19 July 2012) Looted art returned to Afghanistan, bbc.co.uk

[9] Afghanistan: Hidden Treasures from the National Museum, Kabul (2008), p. 35. Eds., Friedrik Hiebert and Pierre Cambon. National Geographic, Washington, D.C. 978-1-4262-0374-9.

[10] Meharry, Joanie Eva "The National Museum of Afghanistan: In Times of War", The Levantine Review

[11] «National Museum of Afghanistan - SILK ROAD»։ en.unesco.org

[Iranica-12] 12,0 ^12,1 Grissmann Carla (February 19, 2004)։ «KABUL MUSEUM»։ in Ehsan Yarshater։ Encyclopædia Iranica (Online ed.)։ United States: Columbia University

[13] «Museum Under Siege: Full Text - Archaeology Magazine Archive»։ archive.archaeology.org

[14] «Destruction in Kabul: I watched as the Taliban destroyed my life's work»։ BBC News։ հունվարի 20, 2016։ Վերցված է փետրվարի 15, 2019

[15] «Taliban destroyed museum exhibits»։ նոյեմբերի 23, 2001 – via www.telegraph.co.uk

[16] Afghanistan: Hidden Treasures from the National Museum, Kabul (2008), pp. 37-53. Eds., Friedrik Hiebert and Pierre Cambon. National Geographic, Washington, D.C. 978-1-4262-0374-9.

[17] «Interviews: Priceless Afghan Treasures Recovered»

[18] «Afghan treasures return to Kabul»։ BBC News։ մարտի 17, 2007

[19] Tissot, F (2006) Catalogue of the National Museum of Afghanistan 1931-1985, UNESCO Publishing

[20] Göbl Robert (հուլիսի 4, 1962)։ «Report on mission as field expert numismatist at the National Museum at Kabul: Afghanistan»։ UNESCO։ Վերցված է փետրվարի 15, 2019

[21] Ghrishman, 1946

[22] Curiel, R and Schlumberger, D (1953) Tresors Monetaires D'Afghanistan MDAFA XIV: 65-97

[23] Journal of the Oriental Numismatic Society, No. 207

[24] Cambon, P Afghanistan les tresors retrouves, Paris 2007

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]