Վիքիպեդիա

Ատամնաթել

Ատամնաթել, բարակ թելերից պատրաստված լար, որն օգտագործվում է միջատամնային տարածությունները մաքրելու՝ սննդի մնացորդներն ատամների միջև ընկած տարածություններից հեռացնելու համար, որոնց ատամի խոզանակը դժվարությամբ է հասնում կամ չի կարողանում հասնել[1]։ Դրա կանոնավոր օգտագործումը, որպես բերանի խոռոչի մաքրման մաս, նախատեսված է բերանի խոռոչի առողջությունը պահպանելու համար։

Նկար, որը ցույց է տալիս ատամնաթելի օգտագործումն ատամների միջև ափսեը հեռացնելու համար։

Լնդաբորբի կանխարգելման համար խորհուրդ է տրվում օգտագործել ատամնաթել։ Ամերիկյան ատամնաբուժական ասոցիացիան ասում է, որ ատամնափառի մինչև 80%-ը կարող է հեռացվել ատամնաթելով, և դա կարող է հատկապես օգուտ բերել օրթոդոնտիկ սարքեր օգտագործող մարդկանց[2]։ Այնուամենայնիվ, էմպիրիկ գիտական ապացույցներն, որոնք ցույց են տալիս ատամնաթելն որպես սովորական խոզանակի հավելում օգտագործելու կլինիկական օգուտը, մնում են սահմանափակ[3][4][5]։

Պատմություն խմբագրել

 
ատամնաթել (մոմապատ)։

Նոր Օռլեանի ատամնաբույժ՝ Լևի Սփիր Պարմլին (1790-1859) վերագրվում է ատամնաթելի առաջին ձևի գյուտին[6]։ 1819 թվականին նա խորհուրդ տվեց մոմով մետաքսե թել անցկացնել ատամների միջև եղած բացերի միջով, նրանց պարանոցների և լնդերի կամարների միջև, որպեսզի հեռացնի այն գրգռիչ նյութն, որն ոչ մի խոզանակ չի կարող հեռացնել, և որը հիվանդության իրական աղբյուրն է[7][8]։ Նա դա համարեց բերանի խոռոչի խնամքի ամենակարևոր մասն։ Ատամնաթելը վաճառքում հասանելի չէր մինչև 1882 թվականն, երբ Codman-ը սկսեց արտադրել առանց մոմի մետաքսե թել։ 1898 թվականին Johnson-ը կորպորացիան ստացավ ատամնաթելի առաջին արտոնագիրն[9], որը պատրաստված էր նույն մետաքսե նյութից, որը բժիշկներն օգտագործում էին մետաքսի կարեր տեղադրելու համար[10]։

Գեղարվեստական գրականության մեջ ատամնաթելի օգտագործման ամենավաղ նկարագրություններից մեկը կարելի է գտնել հայտնի Ուլիսես վեպում (սերիականացված 1918-1920 թվականներին), բայց մինչև երկրորդ համաշխարհային պատերազմն ատամնաթելի օգտագործումն աննշան էր։ Պատերազմի ժամանակ բժիշկ Չարլզ Կ. Բասը մշակեց նեյլոնե թել։ Պարզվել է, որ նեյլոնե թելն ավելի լավ է, քան մետաքսե թելը, քանի որ այն ավելի մեծ դիմադրություն ունի քայքայմանն և մեծ երկարությունների և տարբեր չափերի արտադրման ունակությանն։

ատամնաթելը դարձավ ամերիկացիների և կանադացիների ամենօրյա ատամնաբուժական խնամքի մի մասը 1970-ականներին[11]։

Կիրառում խմբագրել

Ատամնաբույժները խորհուրդ են տալիս օրական մեկ անգամ թել օգտագործել ատամները լվանալուց առաջ կամ հետո, որպեսզի հասնեն խոզանակի անհասանելի վայրերին և թույլ տան, որ ատամի մածուկից ֆտորը ներթափանցի ատամների արանքում։ Ատամնաթելը սովորաբար մատակարարվում է պլաստիկ դիսպանսերներով, որոնք պարունակում են 10-ից 100 մետր թել[12][13]։ Մոտ 40 սմ ատամնաթել քաշելուց հետո օգտագործողը սեղմում է այն դիսպանսերի ծայրին՝ կտրելու համար։ Դրանից հետո թելը թելքի մի կտոր պատառաքաղի նման գործիքի վրա կամ երկու ձեռքերով սեղմելով մատների արանքում՝ բաց թողնելով մոտ 1-ից 2 սմ ատամնաթել։ դրանից հետո օգտագործողը կարող է սեղմել ատամնաթելը՝ օգտագործելով ատամի խոզանակ։ Օգտագործողը թելը յուրաքանչյուր զույգ ատամների միջև նրբորեն սեղմում է ատամի կողային մակերեսին C ձևով և ուղղորդում այն լնդերի գծի տակ։ Սա հեռացնում է սննդի մասնիկներն, որոնք խրված են ատամների միջև և ատամնափառն, որը կպչում է լնդերի գծի տակ գտնվող ատամների մակերեսին։

Տեսակներ խմբագրել

Տարբեր ատամնաբուժական թելեր սովորաբար օգտագործվում են բազմաթիվ ձևերով, ներառյալ մոմապատ, չմշակված մոնոֆիլեմենտներ և բազմաֆիլեմենտներ։ Մոմապատ թելից պատրաստված ատամնաթելը հեշտությամբ սահում է ատամների արանքում, չի քայքայվում և, ընդհանուր առմամբ, ավելի թանկ է, քան չծածկված թելն։ Առկա ատամնաթելերի ամենակարևոր տարբերությունը հաստությունն է։ Մոմով և չմշակված ատամնաթելը հասանելի է տարբեր լայնություններով։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ մոմով և առանց մոմով ատամնաթելի արդյունավետության մեջ տարբերություն չկա, բայց ասում են, որ մոմով ատամնաթելի որոշ տեսակներ պարունակում են հակաբակտերիալ նյութեր և (կամ) նատրիումի ֆտորիդ։ Գործոններն, որոնք պետք է հաշվի առնել թել ընտրելիս, ներառում են ատամների միջև հեռավորությունն և օգտագործողի նախասիրություններն։ Ատամի ժապավենն ատամնաթելի տեսակ է, որն ավելի լայն և հավասար է, քան սովորական ժապավենն։ Ատամի ժապավենը խորհուրդ է տրվում ատամների ավելի մեծ մակերես ունեցող մարդկանց։

Տարբեր տեսակի ատամնաթելերի հեռացնելու ունակությունն էապես չի տարբերվու, ոչ թանկ ատամնաթելը գործնականում նույն ազդեցությունն ունի բերանի խոռոչի հիգիենայի վրա, ինչ ամենաթանկը։

Գործոններն, որոնք պետք է հաշվի առնել ճիշտ ատամնաթել ընտրելիս կամ ատամնաթելն որպես միջատամնայն տարածությունը մաքրող միջոց օգտագործելու նպատակահարմարությունը, կարող են հիմնված լինել հետևյալի վրա։

  • Կոնտակտային գոտու խտությունն որոշում է ատամնաթելի լայնությունը։
  • Լնդերի հյուսվածքի ուրվագիծ։
  • Միջմայրցամաքային մակերեսի կոպտություն։
  • Ձեռքի շարժունություն և օգտագործողի նախապատվություններ որոշելու համար, թե արդյոք լրացուցիչ սարք է պահանջվում։
 
Ձախ՝ միանգամյա օգտագործման ատամների մեջ ձուլված ատամնաթել, վերևում՝ 135° բռնակ, ներքևում՝ 90°բռնակ։

ատամնաթելը պահելու համար պատրաստվել են հատուկ պլաստիկ ձողիկներ կամ ատամհատիկներ։ Դրանք կարող են կցվել կամ առանձնացվել ատամնաթելի դիսպանսերից։ Չնայած ձողիկները չեն սեղմում մատներն, ինչպես սովորական ատամնաթելը, և դա կարող է նաև դժվարեցնել սովորական ատամնաթելով բոլոր հնարավոր անկյուններից մաքրելն։ Այս տեսակի ատամնաթելերի օգտագործման դեպքում կա նաև լնդերի գծի տակ գտնվող տարածքը շրջանցելու վտանգ, որը պետք է թելել։ Մյուս կողմից, երկարացված տիրույթը կարող է հեշտացնել հետևի ատամները թելերով մաքրելը։

ատամնաթելն ամենատարածված առաջարկվող մաքրող միջոցն է ատամների կողային մակերեսների համար, որոնք ունեն նորմալ լնդերի ուրվագիծ, որի ընթացքում ատամների միջև բացերը խիտ են և փոքր։ Ատամնաթելը կարող է օգտագործվել նաև որպես ատամի խոզանակ։ Ատամնաբուժական միջատամնայինային տարածություն տերմինը նկարագրում է եռանկյուն տարածության չափն անմիջապես երկու ատամների շփման կետի տակ։ Մաքրման չափն օգտակար է միջատամնային տարածությունները մաքրելու համար ամենահարմար միջոցն ընտրելիս։ Գոյություն ունեն միջատամնային բացերի երեք տեսակ կամ դասեր, ինչպես նկարագրված է ստորև։

 
Լնդերի քանակի դասակարգում, որը լրացնում է ատամների միջև եղած բացերը։
  • Տիպ I-լնդերն ամբողջությամբ լրացնում են միջատամնային տարածությունը։
  • Տիպ II-լնդերը մասամբ լրացնում են միջատամնայինայի տարածությունը։
  • III տեսակ-լնդերը չեն լրացնում միջատամնայինայի տարածքը։

Ստորև բերված աղյուսակը նկարագրում է միջատամնային տարածքների ինքնուրույն խնամքի միջոցների մատչելի տեսակները՝ առանց սննդի։

Միջատամնային խնամքի միջոցներ՝ առանց սննդի Նկարագրություն Ցուցումներ Հակացուցումներ և սահմանափակումներ Ընդհանուր խնդիրներ, որոնք առաջանում են արտադրանքի սխալ օգտագործման դեպքում Օգտագործման ժամանակը / օգտագործման տևողությունը
Մոմապատ ատամնաթել։ Ավանդական թելիկ, առկա է նաև նեյլոնե մոմապատ մոնաթելային թել, որը պատված է պոլիտետրաֆտորէթիլենով (PTFE), չի քայքայվում։ I տիպի ճեղքեր, որոնք թելադրում են լնդերի և ատամի միջև տարածությունը։ II և III տիպի միջատամնային ատամնաթելի կտրվածքներ, ճեղքված թելեր, մատների արյան շրջանառությունը կարող է ընդհատվել ատամնաթելը չափազանց ամուր փաթաթելու, հեռավորության և ճարպկության դժվարության պատճառով հետևի ատամներին հասնելու անկարողության պատճառով։ Միանգամյա օգտագործում, օգտագործելուց հետո վերամշակման հնարավորություն։
Չմշակված ատամնաթել։ Ավանդական առանց մոմի թելիկ, մուլտիֆիլամենտ։ I տիպի ճեղքեր, որոնք լրացնում են լնդերի և ատամի միջև տարածությունը։ II և III տիպի միջատամնային Մոմով թել Միանգամյա օգտագործում, օգտագործելուց հետո վերամշակման հնարավորություն։
Ատամնաբուժական ժապավեն։ Մոմապատ ատամնաթել, որն ունի ավելի լայն և հարթ դիզայն՝ համեմատած սովորական ատամնաթելի հետ։ I տիպի ատամնաթելը մաքրում է լնդերի և ատամի միջև եղած բացերն, որոնք կարող են ունենալ ատամի ավելի մեծ մակերես։ II և III տիպի միջատամնային Մոմով թել Միանգամյա օգտագործում, օգտագործելուց հետո վերամշակման հնարավորություն։
Թել կույտով/հյուսով/սուպերֆլոսով Սովորական տրամագծի թել, ավելի լայն փխրուն մասը նման է մանվածքին։ Ապրանքի ծայրը հիշեցնում է նաև թելիկ։ II և III տիպի միջատամնային։ Ոչ շարժական մասնակի պրոթեզների կետերի տակ։ I տիպի միջատամնային Վնասվածք, երբ թելիկը սեղմվում է հյուսվածքի մեջ։ Թելանման մասը/մանրաթելերը կարող են բռնել սարքերի կամ ատամնաբուժական պրոցեդուրաների վրա (ինչը կարող է առաջացնել լնդերի գրգռում/խնդիր)։ Միանգամյա օգտագործում, օգտագործելուց հետո վերամշակման հնարավորություն։
Շարունակական ատամնաթելի սեփականատեր։ Y կամ F ձևի երկու ատամի բռնակ։ I տիպի ճեղքեր։ խորհուրդ է տրվում այն դեպքերում, երբ ընդմիջումները կամ փսխման ռեֆլեքսները դժվարացնում են մատների թելերի օգտագործումը։ Թել կրողները կարող են օգնել խնամողներին։ II և III տիպի միջատամնային Հնարավոր չէ պահպանել թելի լարվածությունն ատամի վրա և այն ամբողջությամբ փաթաթել ատամի կողային մակերեսի շուրջ։ Անհրաժեշտ է տեղադրել հենակետ/մատների կանգառ (օրինակ՝ այտ, կզակ)՝ լնդերի վնասվածքներից և թելի կտրվածքներից խուսափելու համար։ Տարբեր նմուշներ ապահովում են թելերի շարժման տարբեր հեշտություն։ Կարող է օգտագործվել մի քանի անգամ երկար, շարունակական ատամնաթելը շարժվում է յուրաքանչյուր օգտագործումից հետո։
Ձուլված ատամնաթելի երկու կտոր։ Y-ձևավորված շարժական ատամներով բռնակ։ I տիպի ճեղքեր։ Խորհուրդ է տրվում այն դեպքերում, երբ ընդմիջումները կամ փսխման ռեֆլեքսները դժվարացնում են մատների թելերի օգտագործումը։ II և III տիպի միջատամնային Հեշտացնում է ատամնաթելի դիրքավորումն և շարժումը լարվածությամբ դժվարամատչելի վայրերում և բարելավում է տեսանելիությունը։ Բռնակը կարող է կրկին օգտագործվել անսահմանափակ քանակությամբ անգամ։ Ատամներն և ձուլված թելը փոխվում են յուրաքանչյուր օգտագործումից հետո կամ քայքայումից հետո։
Ձուլված ատամնաթելի մեկ կտոր Փոքր գրիչ՝ Y կամ F ձևի ատամներով։ I տիպի ճեղքեր։ Խորհուրդ է տրվում այն դեպքերում, երբ ընդմիջումները կամ փսխման ռեֆլեքսները դժվարացնում են մատների թելերի օգտագործումը։ Թել կրողները կարող են օգնել խնամողներին։ II և III տիպի միջատամնային Հեշտացնում է ատամնաթելի դիրքավորումն և շարժումը լարվածությամբ դժվարամատչելի վայրերում և բարելավում է տեսանելիությունը։ Ատամնավոր բռնակն և ձուլված թելը փոխվում են յուրաքանչյուր օգտագործումից հետո կամ քայքայումից հետո։
Ատամնաթելով կտրող սարք։ Նեյլոնե հանգույց, որը պատրաստված է ասեղի տեսքով՝ մեծ անցքով՝ թելը թելելու համար։ Թելիկի ծայրը տեղադրվում և քաշվում է երկու ատամների միջև ընկած տարածության միջով՝ ապահովելու համար, որ ատամների կողային մակերեսները մաքրվեն։ I տիպի միջատամնայիններատամների միջև ամուր շփումներ, ատամնաթել ՝ հենակետային ատամների միջև և դրանց տակ, և կամրջային պրոթեզներ (օրինակ՝ ոչ շարժական կամրջային պրոթեզներ և ատամնաբուժական իմպլանտներ), օրթոդոնտիկ սարքերի տակ, ինչպիսիք են մետաղալարն և լեզվի բարն, իմպլանտների տախտակների տակ։ II և III տիպի միջատամնային Լնդերի վնասվածք հյուսվածքների մեջ ատամնաթել դնելիս։ Կարող է օգտագործվել մի քանի անգամ, սակայն ատամնաթելը պետք է փոխվի յուրաքանչյուր օգտագործումից հետո։
Թել՝ թելքի ծայրով։ Ատամնաթելի մի կտոր, որը կցված է թելիկի ծայրով։ I տիպի ճեղքեր, որոնք թելադրում են լնդերի և ատամի միջև տարածությունը։ II և III տիպի միջատամնային Մոմով թել Միանգամյա օգտագործում, օգտագործելուց հետո վերամշակման հնարավորություն։

Ստորև բերված աղյուսակը նկարագրում է ատամի մածուկով սնուցվող միջատամնայն տարածքների խնամքի տարբեր տեսակներ։

 
Էլեկտրական ատամի խոզանակ։
Միջատամնային տարածություններով սնվող ինքնասպասարկման միջոցներ Նկարագրություն Ցուցումներ Հակացուցումներ և սահմանափակումներ Ընդհանուր խնդիրներ, որոնք առաջանում են արտադրանքի սխալ օգտագործման դեպքում
Էլեկտրական ատամհատիկներ Arc տիպի և նեյլոնե թելեր I տիպի միջատամնայիններ, ֆիզիկական հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ, մարդիկ, ովքեր չեն կարող տիրապետել ատամի թելերին։ II և III տիպի միջատամնային։ Ատամների միջև ամուր շփում կամ ատամների կուտակում։ Թելքի անցքեր կամ բացեր՝ օգտագործելով թելքի կրողներ։ Հնարավոր չէ պահպանել լարվածությունը կամ ամբողջությամբ փաթաթել ատամնաթելն ատամի կողային մակերեսի շուրջ։

Արդյունավետություն խմբագրել

Ապացույցներ խմբագրել

Ամերիկյան ստոմատոլոգիական ասոցիացիան ասում է, որ ատամնաթելը խոզանակի հետ համատեղ օգտագործելը կարող է օգնել կանխել լնդերի հիվանդությունն և բերանի տհաճ հոտը[14][15]։

Այնուամենայնիվ, ատամնաթելի սովորական օգտագործման օգտին ապացույցները մնում են սահմանափակ։ 2008 թվականի սիստեմատիկ ուսումնասիրության արդյունքում եզրակացություն արվեց, որ ատամնաթելի լրացուցիչ օգտագործումն ավելի արդյունավետ չէր, քան ինքնուրույն խոզանակելը, կամ լնդախտը նվազեցնելու համար[16][17]։ Հեղինակներն եզրակացրել են, որ լնդախտով հիվանդների մոտ ատամնաթելի սովորական օգտագործումն որպես օգտակար լրացուցիչ բուժում չի ապահովվում գիտական ապացույցներով, և որ ատամնաթելի օգտագործման վերաբերյալ առաջարկությունները պետք է տրվեն ատամնաբույժների կողմից անհատական հիմունքներով[18]։

Cochrane-ի տվյալների շտեմարանի 2011 թվականի համակարգված ուսումնասիրությունը պարզել է, որ 12 ուսումնասիրությունների որոշ տվյալներ այն մասին, որ ատամները լվանալուց բացի թել օգտագործելը նվազեցնում է լնդախտը՝ համեմատած ինքնուրույն լվանալու հետ, և 10 ուսումնասիրությունների թույլ, շատ անվստահելի տվյալներ այն մասին, որ թել օգտագործելն, որը զուգորդվում է ատամները լվանալու հետ, կարող է կապված լինել 1 և 3 ամսվա ընթացքում։ Թելքի վարքագծի վերաբերյալ ուսումնասիրությունները հիմնված են ինքնազեկուցումների վրա, և շատ մարդիկ պատշաճ կերպով թել չեն օգտագործում։ 2006-ին անցկացված 6 ուսումնասիրությունների վերանայումն, որոնց ընթացքում մասնագետները 1,7 տարվա ընթացքում մաքրել են դպրոցականների ատամներն ատամնաթելերով, ցույց է տվել ատամնափուտի զարգացման ռիսկի 40% նվազում[19][20]։

Վերջերս Cochrane-ի 2019 թվականի համակարգված տվյալների շտեմարանը համեմատեց միայն ատամի խոզանակը միջատամնայն տարածքների մաքրման սարքերի հետ, ինչպես նաև ատամնաթելի օգտագործումը միջատամնայն տարածքների մաքրման այլ մեթոդների հետ[21]։ Ընդհանուր առմամբ, 35 պատահականացված հսկողության ուսումնասիրություններ բավարարել են ներառման չափանիշները, ընդ որում բոլոր ուսումնասիրությունները, բացառությամբ 2-ի, ունեցել են արդյունքների կողմնակալության բարձր ռիսկ։ Հեղինակներն եզրակացրեցին, որընդհանուր առմամբ, ապացույցների վավերականությունը ցածր էր կամ շատ ցածր, և ազդեցության դիտարկված չափերը կարող են կլինիկականորեն կարևոր չլինել։

Ինչպես նշում են շատ հեղինակներ, ատամնաթելի օգտագործման արդյունավետությունը կարող է մեծապես տարբեր լինել՝ կախված անհատական նախասիրություններից, տեխնիկայից և մոտիվացիայից։ Ավելին, ատամնաթելի օգտագործումը կարող է լինել միջատամնայն տարածքները մաքրելու համեմատաբար ավելի բարդ և հոգնեցուցիչ մեթոդ՝ համեմատած միջատամնայն խոզանակի հետ[22]։

2015 թվականին ԱՄՆ-ի դիետիկ ուղեցույցներից բացառություններ խմբագրել

Հակասություն առաջացավ, երբ 2015 թվականին ԱՄՆ-ում ամերիկացիների համար սննդի ուղեցույցը չներառեց թելեր օգտագործելու վերաբերյալ առաջարկություններ[23]։ ԱՄՆ առողջապահության և մարդկային ծառայությունների նախարարությունն և USDA-ն յուրաքանչյուր հինգ տարին մեկ հրապարակում են դիետիկ ուղեցույցներ ամերիկացիների համար[24]։ 2000, 2005 և 2010 թվականներին հրապարակված ուղեցույցները խորհուրդ են տվել թել օգտագործել՝ որպես ատամնաբուժական հիվանդությունների կանխարգելման համակցված մոտեցման մաս[25]։ Այնուամենայնիվ, 2010 թվականին հրապարակված ուղեցույցները խորհուրդ են տվել թել օգտագործել որպես ատամնաբուժական հիվանդությունների կանխարգելման համակցված մոտեցման մաս։ 2010 թվականի ուղեցույցներում ատամնաթելի օգտագործումը հիշատակվում է մեկ անգամ 95 էջերում, 2005 թվականին բառը նույնպես հայտնվում է մեկ անգամ 71 էջում և երկու անգամ 2000 թվականի 38 էջանոց փաստաթղթում[26][27][28]։

2016-ի օգոստոսին Associated Press-ը (AP) հրապարակեց մի հոդված, որը վերնագրված էր ատամնաթելի բժշկական օգուտներն ապացուցված չեն, որը հայտնում էր 2015-ի փաստաթղթից ատամնաթելի օգտագործումը բացառելու մասին[29]։ Հոդվածում այս բացթողումը կապված էր առողջապահության, մարդկային ծառայությունների և գյուղատնտեսության վարչություններին տեղեկատվության ազատության վերաբերյալ AP-ի հարցման հետ, որը պահանջում էր գիտական ապացույցներ, որոնք հետևում էին թելքի ուղեցույցի առաջարկությանը՝ նշելով, որ ուղեցույցը պետք է հիմնված լինի օրենքի համաձայն գիտական ապացույցների վրա։ Այս պատմությունը վերցրել են այլ լրատվական կազմակերպություններ, այդ թվում՝ New York Times-ը, մի հոդվածում, որը վերնագրված է՝ «Դուք ձեզ մեղավոր եք զգում ատամնաթելը չօգտագործելու համար»։

Ամերիկյան ատամնաբուժական ասոցիացիան այս բացթողման վերաբերյալ կապ է հաստատել ԱՄՆ առողջապահության և մարդկային ծառայությունների վարչության հետ և հայտնել, որ թել օգտագործելու վերաբերյալ առաջարկության բացակայությունը պայմանավորված է նրանով, որ դիետիկ ուղեցույցները կենտրոնանում են դիետայի վրա, և որ այդ բացթողումը պայմանավորված չէ նրանով, որ վարչությունը կասկածի տակ է դնում թել օգտագործելու արդյունավետությունն։ Այնուամենայնիվ, դա չի նշանակում, որ պետք է խուսափեք թելից[30][31]։

Թել արտադրողի կողմից ղեկավարվող կայքն ամբողջ դրվագն անվանել է Ֆոսգեյթ[32][33]։

Ատամնաթել օրթոդոնտիկ սարքերի համար խմբագրել

Օրթոդոնտիկ սարքերն, ինչպիսիք են բրեկետները, կարող են պարունակել բակտերիալ կազմի ավելի վտանգավոր փոփոխություններ, ինչն, ի վերջո, կարող է հանգեցնել պարոդոնտալ վիճակի վատթարացման, ինչի մասին վկայում են լնդերի անկման աճն, արյունահոսությունն, երբ դրանք զգացվում են և չափում են։ Բացի այդ, ստացիոնար սարքերը դժվարացնում են ատամնափառի դեմ պայքարն և սահմանափակում լեզվի, շրթունքների և այտերի բնական մաքրումն՝ ատամների մակերևույթից սննդի մնացորդներն ու բակտերիաները հեռացնելու համար, ինչպես նաև ստեղծում են ատամնափառի լճացման նոր տարածքներ, որոնք խթանում են պաթոգեն բակտերիաների գաղթացումը։

 
Ատամնաթելիկ՝ թել կտրող սարք

Օրթոդոնտիկ բուժում անցնող հիվանդներին կարող է խորհուրդ տրվել պահպանել հսկողության բարձր մակարդակն ոչ միայն բարեխղճորեն մաքրելով ատամներն, այլ նաև պրոքսիմալ մակերեսը մաքրելով միջատամնայն տարածության օժանդակ միջոցներով, ատամնաբույժների կողմից առավել հաճախ խորհուրդ են տալիս թել։ Հատկանշական է, որ փոքր կլինիկական ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ատամնաթելը, ճիշտ օգտագործման դեպքում, կարող է հանգեցնել լնդերի պրոքսիմալ հատվածների կլինիկական նշանակալի բարելավման[20]։

Ատամնաթելիկ՝ թել կտրող սարք խմբագրել

Ատամնաթելիկը մանրաթելային հանգույց է, որին տրվում է ձև։ Այն (նման է ձկնորսական գծին) օգտագործվում է ատամների շուրջ փոքր, դժվարամատչելի վայրերում թելերը կտրելու համար[34]։ Երբեմն թելիկները պահանջվում են բրեկետներով ատամնաթել օգտագործելու, ամրացնողների և կամուրջների ամրացման համար։

Ատամի խոզանակ խմբագրել

 
F-աձև ատամնաթել

Ատամի խոզանակը բերանի խոռոչի հիգիենայի համար մեկանգամյա օգտագործման սարք է, որը սովորաբար պատրաստված է պլաստիկից և ատամնաթելից։ Գործիքը բաղկացած է երկու ատամներից, որոնք դուրս են գալիս հարվածակայուն պոլիստիրոլի բարակ պլաստիկ պատյանից։ Երկու ատամների արանքում անցնում է ատամնաթելի մի կտոր։ Բերանի խոռոչի խնամքի արդյունաբերության մեջ կան երկու տեսակի անկյունային ատամհատիկներ՝ Y-աձև և F-աձև անկյունային ատամհատիկներ։ Աղեղի հիմքում, որտեղ Y-ը սկսում է ճյուղավորվել, կա բռնակ՝ բռնելու և մանևրելու համար։

Ատամի խոզանակները պատրաստվում են տարբեր ձևերի, գույների և չափերի մեծահասակների և երեխաների համար։ Ատամնաթելը կարող է պատված լինել ֆտորով, բուրավետիչով կամ մոմով[35]։

Ատամնաթելի ընտրության պատմություն խմբագրել

1888 թվականին Բ.թ. Մեյսոնը թելքավոր նյութը փաթաթեց ատամնափայտի շուրջ և այն անվանեց համակցված ատամնափայտ։ 1916 թվականին J. P. De L O-ն հորինեց ատամնաթելի ամրակն երկու ուղղահայաց գամասեղների միջև[36]։ 1935 թվականին Ֆ. Հ. Դոները հորինեց այն, ինչ այսօրվա սպառողը հայտնի է որպես Y-աձև անկյունային ատամնաբուժական սարք[37]։ 1963 թվականին B. Եյմս Բ. Քիրբին հորինեց ատամների մաքրման սարք, որը հիշեցնում է ժամանակակից F-աձև ատամնափայտի հնագույն տարբերակը[38][39]։

1972 թվականին Ռիչարդ Լ. Ուելս անունով գյուտարարը գտավ ատամնաթելն ատամի խոզանակի մի ծայրին ամրացնելու միջոց[40]։ Նույն թվականին Հարի Սելիգ կաց անունով մեկ այլ գյուտարար ստեղծեց ատամները մաքրելու համար մեկանգամյա օգտագործման թել պատրաստելու միջոց[41]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «Oral Health and Dental Care | Colgate®». www.colgate.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  2. ↑ Bauroth, K.; Charles, C. H.; Mankodi, S. M.; Simmons, K.; Zhao, Q.; Kumar, L. D. (2003-03). «The efficacy of an essential oil antiseptic mouthrinse vs. dental floss in controlling interproximal gingivitis: a comparative study». Journal of the American Dental Association (1939). 134 (3): 359–365. doi:10.14219/jada.archive.2003.0167. ISSN 0002-8177. PMID 12699051.
  3. ↑ Berchier, Ce; Slot, De; Haps, S; Van der Weijden, Ga (2008-11). «The efficacy of dental floss in addition to a toothbrush on plaque and parameters of gingival inflammation: a systematic review». International Journal of Dental Hygiene (անգլերեն). 6 (4): 265–279. doi:10.1111/j.1601-5037.2008.00336.x. ISSN 1601-5029.
  4. ↑ Leca, Jean-Baptiste; Gunst, Noëlle; Huffman, Michael A. (2010 թ․ հունվարի 1). «The first case of dental flossing by a Japanese macaque (Macaca fuscata): implications for the determinants of behavioral innovation and the constraints on social transmission». Primates (անգլերեն). 51 (1): 13–22. doi:10.1007/s10329-009-0159-9. ISSN 1610-7365.
  5. ↑ «MSN». www.msn.com. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  6. ↑ Sanoudos, M.; Christen, A. G. (1999-03). «Levi Spear Parmly: the apostle of dental hygiene». Journal of the History of Dentistry. 47 (1): 3–6. ISSN 1089-6287. PMID 10686903.
  7. ↑ Christen, A. G. (1995-10). «Sumter Smith Arnim, DDS, PhD (1904-1990): a pioneer in preventive dentistry». Journal of Dental Research. 74 (10): 1630–1635. doi:10.1177/00220345950740100201. ISSN 0022-0345. PMID 7499584.
  8. ↑ Parmly, Levi Spear (1819). A practical guide to the management of the teeth ; comprising a discovery of the origin of caries, or decay of the teeth, with its prevention and cure. West Virginia University Libraries. Philadelphia : Published by Collins & Croft, J. R. A. Skerrett, printer.
  9. ↑ Christen, Arden G. (1995-10). «Sumter Smith Arnim, DDS, PhD (1904-1990): A Pioneer in Preventive Dentistry». Journal of Dental Research (անգլերեն). 74 (10): 1630–1635. doi:10.1177/00220345950740100201. ISSN 0022-0345.
  10. ↑ Kruszelnicki, Karl S. (2001 թ․ մարտի 30). «Dental Floss 1». www.abc.net.au (ավստրալիական անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  11. ↑ Resnick, Brian (2016 թ․ օգոստոսի 2). «If you don't floss daily, you don't need to feel guilty». Vox (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  12. ↑ «American Dental Association» (անգլերեն). 2024 թ․ հունվարի 9. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  13. ↑ «Canadian Dental Association». www.cda-adc.ca. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  14. ↑ «ADA.org: ADA Seal of Acceptance: Floss and Other Interdental Cleaners». web.archive.org. 2009 թ․ փետրվարի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  15. ↑ «ADA.org: Oral Health Topics: Bad Breath (Halitosis)». web.archive.org. 2008 թ․ մարտի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  16. ↑ Sambunjak, Dario; Nickerson, Jason W; Poklepovic, Tina; Johnson, Trevor M; Imai, Pauline; Tugwell, Peter; Worthington, Helen V (2011 թ․ դեկտեմբերի 7). Cochrane Oral Health Group (ed.). «Flossing for the management of periodontal diseases and dental caries in adults». Cochrane Database of Systematic Reviews (անգլերեն). doi:10.1002/14651858.CD008829.pub2.
  17. ↑ Sambunjak, Dario; Nickerson, Jason W.; Poklepovic, Tina; Johnson, Trevor M.; Imai, Pauline; Tugwell, Peter; Worthington, Helen V. (2011 թ․ դեկտեմբերի 7). «Flossing for the management of periodontal diseases and dental caries in adults». The Cochrane Database of Systematic Reviews (12): CD008829. doi:10.1002/14651858.CD008829.pub2. ISSN 1469-493X. PMID 22161438.
  18. ↑ Longbottom, Chris (2006-09). «Professional flossing is effective in reducing interproximal caries risk in children who have low fluoride exposures». Evidence-Based Dentistry (անգլերեն). 7 (3): 68–68. doi:10.1038/sj.ebd.6400425. ISSN 1476-5446.
  19. ↑ Longbottom, Chris (2006). «Professional flossing is effective in reducing interproximal caries risk in children who have low fluoride exposures». Evidence-Based Dentistry. 7 (3): 68. doi:10.1038/sj.ebd.6400425. ISSN 1462-0049. PMID 17003792.
  20. ↑ 20,0 20,1 «n2:1462-0049 - Search Results». search.worldcat.org. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  21. ↑ Worthington, Helen V.; MacDonald, Laura; Poklepovic Pericic, Tina; Sambunjak, Dario; Johnson, Trevor M.; Imai, Pauline; Clarkson, Janet E. (2019 թ․ ապրիլի 10). «Home use of interdental cleaning devices, in addition to toothbrushing, for preventing and controlling periodontal diseases and dental caries». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (4): CD012018. doi:10.1002/14651858.CD012018.pub2. ISSN 1469-493X. PMC 6953268. PMID 30968949.
  22. ↑ Imai, P. H.; Yu, X.; MacDonald, D. (2012). Comparison of interdental brush to dental floss for reduction of clinical parameters of periodontal disease: a systematic review (անգլերեն). Centre for Reviews and Dissemination (UK).
  23. ↑ «2015-2020 Dietary Guidelines | health.gov». health.gov. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  24. ↑ «Error 403 Forbidden | health.gov». health.gov. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  25. ↑ «Previous Dietary Guidelines | health.gov». health.gov. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  26. ↑ «2010 Dietary Guidelines | health.gov». health.gov. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  27. ↑ «2005 Dietary Guidelines | health.gov». health.gov. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  28. ↑ «2000 Dietary Guidelines | health.gov». health.gov. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  29. ↑ «AP News». AP News (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  30. ↑ «Government, ADA recognize importance of flossing». web.archive.org. 2021 թ․ հունվարի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  31. ↑ «Federal Government, ADA Emphasize Importance of Flossing and Interdental Cleaners». web.archive.org. 2021 թ․ հունվարի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  32. ↑ «Dietary Guidelines Omit Flossing, but Patients Shouldn't». Medscape (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  33. ↑ «Dental Care Information for Professionals | Dentalcare.com». www.dentalcare.com (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  34. ↑ Dental floss threader with locking means, 1977 թ․ դեկտեմբերի 27, Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին {{citation}}: Unknown parameter |inventor-first= ignored (օգնություն); Unknown parameter |inventor-last= ignored (օգնություն)
  35. ↑ «ERROR». web.archive.org. 2015 թ․ դեկտեմբերի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  36. ↑ Combination tooth-pick, 1889 թ․ հուլիսի 23, Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին
  37. ↑ «Patent US1171177 - PEALE DE L EATJ - Google Patents». web.archive.org. 2013 թ․ հունվարի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին.
  38. ↑ Dental instrument (անգլերեն), 1937 թ․ ապրիլի 6, Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին {{citation}}: Unknown parameter |inventor-first= ignored (օգնություն); Unknown parameter |inventor-last= ignored (օգնություն)
  39. ↑ Tooth cleaning device (անգլերեն), 1963 թ․ հոկտեմբերի 8, Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին {{citation}}: Unknown parameter |inventor-first= ignored (օգնություն); Unknown parameter |inventor-last= ignored (օգնություն)
  40. ↑ Dental handpiece attachment (անգլերեն), 1973 թ․ դեկտեմբերի 4, Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին {{citation}}: Unknown parameter |inventor-first= ignored (օգնություն); Unknown parameter |inventor-last= ignored (օգնություն)
  41. ↑ Method of making a disposable dental floss tooth pick (անգլերեն), 1975 թ․ դեկտեմբերի 16, Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 27-ին {{citation}}: Unknown parameter |inventor-first= ignored (օգնություն); Unknown parameter |inventor-last= ignored (օգնություն)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ատամնաթել&oldid=9506062» էջից